چشم‌انداز آنارشیستی پس از سقوط دولت‌ها: گام‌هایی ضروری برای جامعه‌ای آزاد

آنارشیسم برای ما صرفاً یک آرمان انتزاعی و دست‌نیافتنی نیست؛ بلکه وضعیتی است که باید و می‌تواند به واقعیت تبدیل شود. ما آگاهیم که این مسیر، به‌ویژه در بستر پیچیده جغرافیای سیاسی ایران و افغانستان، پرچالش است. اما برخلاف جریان‌هایی که در انتزاعات و خیال‌پردازی‌های بی‌ثمر متوقف شده‌اند، ما خود را متعهد می‌دانیم که به شکلی فعال در تحولات اجتماعی نقش ایفا کنیم. این نقش‌آفرینی نه از طریق نسخه‌پیچی‌های غیرواقع‌بینانه، بلکه از راه درک شرایط موجود و فراهم‌سازی زمینه‌های تحقق آنارشیسم ممکن خواهد شد.

در لحظات گذار تاریخی، نظیر سقوط دولت‌ها، ضرورت دارد که افقی جایگزین ترسیم شود.

نداشتن افق مشخص به‌معنای واگذاری سرنوشت جمعی به یک نیروی سرکوبگر سیاسی دیگر است.

آنارشیسم تنها در صورتی می‌تواند آینده‌ای پایدار داشته باشد که بتواند از همان ابتدا به نیازهای عملی جامعه پاسخ دهد. بر این اساس، آنارشیست نه صرفاً یک منتقد نظام‌های سرکوبگر، بلکه فردی است که در بطن جامعه حضور دارد، به خودگردانی اجتماعی باور دارد و برای وضعیت‌های بحرانی، راهکارهای مشخص ارائه می‌دهد.

اقدامات ضروری در فرایند و پس از فروپاشی دولت‌ها

تشکیل شوراهای محلی و کمیته‌های خودگردان
مردم باید بلافاصله در سراسر ایران شوراهای محلات را ایجاد کرده و «حفظ امنیت» و «اداره امور محلی» را با مشارکت مستقیم ساکنان همان مناطق به دست بگیرند. این شوراها باید ساختاری افقی، غیرمتمرکز و بدون سلسله‌مراتب داشته باشند، به‌گونه‌ای که تصمیمات از پایین به بالا و بر اساس دموکراسی مستقیم اتخاذ شود.

آزادی زندانیان و تغییر کاربری زندان‌ها
تمامی زندانیان سیاسی و غیرسیاسی باید فوراً آزاد شوند. زندان‌ها که ابزار سرکوب سیستماتیک هستند، باید تعطیل و ثبت تاریخی شوند (مستندسازی از طریق تصویر، فیلم و روایت‌های شفاهی). پس از آن، این اماکن می‌توانند به فضاهای عمومی، کتابخانه، مراکز درمانی یا پناهگاه‌های اجتماعی تبدیل شوند تا بازتولید سرکوب در همان سازه‌های پیشین امکان‌پذیر نباشد.

رسیدگی فوری به مناطق محروم
مناطق در فقر نگه‌داشته‌شده، همچون سیستان و بلوچستان، خوزستان و کرمان، باید به اولویت کمک‌رسانی بدل شوند. شوراهای داوطلبانه، به شیوه‌ای مشابه عملیات امدادرسانی در بلایای طبیعی، باید به سرعت برای رفع نیازهای حیاتی، ساخت‌وساز مسکن و تأمین خدمات بهداشتی و آموزشی در این مناطق اقدام کنند.

ایجاد کمیته‌های محیط‌زیستی مردمی
در هر استان باید شوراهای محیط‌زیستی مستقل و غیرمتمرکز شکل بگیرد. این شوراها، متشکل از متخصصان و داوطلبان محلی، وظیفه دارند به بحران‌های زیست‌محیطی رسیدگی کنند: جلوگیری از تخریب جنگل‌ها، مقابله با آلودگی‌های صنعتی، و حفاظت از منابع طبیعی و گونه‌های جانوری.

بازسازی فرهنگی و اجتماعی از پایین
برای مقابله با فرهنگ خشونت، استفاده بی‌رویه از اسلحه، شکار بی‌رحمانه حیوانات و سایر بازمانده‌های فرهنگ سرکوب، نهادهای داوطلبانه و مردمی باید ایجاد شوند. آموزش عمومی و افزایش آگاهی اجتماعی باید در اولویت باشد تا جامعه بتواند فرهنگ انسانی‌تر، برابرتر و مسئولانه‌تری را جایگزین مناسبات پیشین کند.

بازپس‌گیری فضاهای عمومی از نهادهای دولتی و مذهبی
ساختمان‌های دولتی، مساجد و اماکن مذهبی که در خدمت ایدئولوژی‌های سرکوبگر بوده‌اند، می‌توانند به کتابخانه، مراکز آموزشی، درمانگاه، فضای فرهنگی یا محل برگزاری شوراهای مردمی تبدیل شوند. در هر محله، این تصمیم باید توسط خود ساکنان گرفته شود.

جامعه‌گرایی و خودگردانی به‌جای دولت‌گرایی
دولت‌ها همواره ابزار سلطه، کنترل و سرکوب بوده‌اند. در برابر این ساختار، راه ما، سازمان‌دهی اجتماعی بر مبنای خودگردانی جمعی و دموکراسی مستقیم است. ما باور داریم که جامعه ۹۰ میلیونی ایران از نظر توانمندی و دانش، به‌مراتب فراتر از اقلیتی است که هر دولتی را تشکیل می‌دهد. در نتیجه، سازماندهی شورایی در تمامی سطوح—از محیط‌های کاری و کارخانه‌ها تا مدارس و بیمارستان‌ها—باید جایگزین بوروکراسی دولتی شود.
شوراهای منطقه‌ای و سراسری که به‌صورت مستقیم توسط مردم اداره می‌شوند، بر عملکرد تمامی نهادهای اجتماعی نظارت خواهند داشت. این شوراها نه از طریق نهادهای مرکزی، بلکه با پیوندهای افقی و شبکه‌ای، از هماهنگی و همبستگی میان اجتماعات محلی اطمینان حاصل خواهند کرد.

آنارشیسم فرایندی پیوسته از رهایی و خودسازمان‌دهی است. جامعه‌ای که خود را از دولت و ساختارهای سلطه‌گر رها کند، دیگر نیازی به بازتولید اقتدار نخواهد داشت. این مسیر، تنها از طریق مشارکت مستقیم مردم، درک واقعیت‌های اجتماعی و تلاش جمعی برای خلق جهانی آزاد، برابر و خودگردان ممکن خواهد شد.

بخش رسانه‌ای اتحادیۀ آنارشیست‌های جغرافیای موسوم به افغانستان و ایران به عنوان یکی از خودسازماندهی‌های فدراسیون عصر آنارشیسم