در ادامه نوشته “میادی… میعادی”: «من به زبان تجاوز کردم»

«من به زبان تجاوز کردم» 

در ادامه نوشته «میادی… میعادی…»

نویسنده: عبدالله سلاحی

شاید رضا براهنی در مصاحبه‌ای قدیمی با صدای آمریکا، آنجا که در مورد رمان «روزگار دوزخی آقای ایاز» صحبت می‌کند، دارد علیه کلی‌گویی‌های زبان – که از هر چیزی نماینده‌ای بر می‌گزیند تا بجای همه‌ی آن ارئه‌اش کند-  موضع می‌گیرد؛ بخصوص آنجا که اشاره‌ جدی به تکه تکه کردن زبان می‌کند

و می‌گوید:

«من آمدم زبان را برای اولین بار در روزگار دوزخی آقای ایاز شکستم، تکه تکه کردم و همه اینها در اینجا اتفاق افتاده در ابتدا… خطاب به پروانه‌ها درواقع، ادامه روزگار دوزخی آقای ایاز است».

او پس از مداخله مجری و اظهار نظرش در مورد این توضیح که می‌گوید:

«درواقع تلاش شما در تحول در فورم و زبان…»

به معنی تایید ادامه می‌دهد:

« فورم و زبان و اینکه زبان را در صورتی که ما بخواهیم…»

اینجا صورتبندی جمله را عوض می‌کند و با این پرسش‌ها پیش می‌رود:

«مثلاً کتیبه‌های گذشته را برداریم بنویسیم، به چه صورتی اینها را می‌نویسیم؟ آیا به همان صورتی که هستند؟ و یا به صورت خاطرات تکه تکه شده که به ما می‌رسند؟ من قطعه قطعه کردن زبان را درواقع از این کتیبه‌هایی که از گذشته تکه تکه به من رسیده بودند و من می‌خواستم که یک نوع پارودی[نقیضه] یا یک نوع طنزی درباره آن کتیبه‌ها نوشته باشم، از آنجا یاد گرفتم…».

او در ادامه توضیحاتش به متون تاریخی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید چگونه آنها را در بدنه‌ی رمان خودش جا داده و یک چنین چیزی را از تکه تکه‌های تاریخ ساخته است.

فکر می‌کنم مواجهه براهنی با کتیبه‌ها که تکه تکه هستند او را به درک شاخصه‌ای از زبان می‌رساند که عبارت از کلی‌گویی زبان- شاید هم وجه استعاری آن- است.

نماینده گزینی در زبان قطعی است و نمی‌تواند بدون برگزیدن چیزی، نهادن نامی بر آن و منظوری بر آن، عمل کند. و این خلاصه‌سازی چیزها چه عینی و چه ذهنی به طور بی‌وقفه‌ای در حال تکرار و ادامه خود است.

و این جریان و ادامه، بدون تکه‌های قبلی، بدون رد بر ما نمایان می‌شود؛ آن آخرین گزینش، به عنوان نماینده و وجه والا از چیز- که همه جریان را تحت پوشش قرار داده است- چیزی را به غیبت می‌رساند تا خود بعنوان برگزیده‌، عملکرد زبان را موجب شود.

مواجهه براهنی با کتیبه‌ها، او را متوجه این غیبت ساخت و به اعتقاد من در مقابله با ناممکن بودنِ بیانِ تمامِ تاریخ از قول ایاز، راوی سرگذشت تاریخی دوهزار و پنج صد ساله در این رمان است که متوجه می‌شود باید به نقیضه‌گویی بپردازد.

و اینگونه است که براهنی از تکه تکه کردن زبان صحبت می‌کند از چیزی که بر ویرانه‌ی چیزها استوار گشته و پوششی بر آن‌ها شده است. چیزی که با ازهم پاشیدنش اگر غیب‌شده و پوشانده‌شده‌ها به ظهور نمی‌رسند- خود غیبت به سبب آن، می‌تواند این فرصت ظهور را بیابد.

او می‌گوید:

«من به زبان تجاوز کردم».

و نفوذ او به پوشیدگی‌های زبان، پرده‌ای از یک فاجعه بر می‌دارد. فاجعه‌ی بیان‌شدنی شدن که بدون تکه تکه شدن و به قتل رسیدن غیر ممکن است.

وقتی چیزی به زبان می‌آید، صرفاً وجهی از یک هستی بزرگ به زبان نیامده است و این؛ یعنی زبان از هیچ چیز نمی‌گوید مگر اینکه چیزی را نگفتنی، ناقص و سانسور کند.

و تجاوز براهنی به زبان، دارای چنین حجمی از خشونت است؛ ولی نه بخاطر اینکه خودش عملی پر شقاوتی باشد بلکه؛ بخاطر ظهور غیبت، بخاطر کشتاری که ندیده‌ایم، نقص عضوها و سلاخی‌‌های ندیده‌ای که پیش از هر نام و کلمه‌ای صورت گرفته است. و زبان بر آن بنیان گذاشته شده است.

این فرایند  پر شقاوت درک انسان و فرایند دادن معنی به موجودات، نام نهادن چیزها و به سخن درآوردن است؛ و به گفته‌ی بلانشو، «معنای سخن، نیازمند این است که پیش از گفتن کلمه، قتلی رخ داده باشد».

و با آنچه که در صفحات آغازین روزگار دوزخی آقای ایاز می‌بینیم؛ این فرایند، به اضافه قتل، روشی در استبداد و خشونت است که باید  شکنجه نامید. این یک کشتار است شبیه قتل عام یک بدن…

ادامه دارد…