«خود سازماندهی» چیست؟

What is Self-Organisation

اگر زمان کافی برای گوش فرا دادن به سخنان آنارشیست ها در اختیار داشته باشید، خواهید شنید که ما از “خود- سازماندهی” جنبش ها یا گروه های گوناگون ستایش می کنیم و در این مورد اصرار می ورزیم که فعالیت های سیاسی، نیاز به “خود- سازماندهی” بیشتری دارد. اما این به چه مفهومی است و چرا این اندازه مُهم است؟

این می تواند همچون یک واژه ی عجیب و غریبی در ذهن شما خطور نماید، اما معنی اساسی “خود- سازماندهی” انجام هر گونه اقدامی، بدون انتظار داشتن از یک هدایت گر (خارج از محیط خود) و یا تکیه کردن به یک مقام مُقتدر مرکز گرا می باشد. یک جنبش «خود- سازمانده» هیچگاه مُنتظر دستور گرفتن از حزب ها، اتحادیه ها و رهبران شان و یا هر شخص دیگری نمی ماند. یک گروه خود- سازمانده ی از بالا به پایین، زیر کُنترل قرار نمی گیرد. خود- سازماندهی [اُفقی] – مانند یک ایده ی مرتبط با «خود- مُدیریتی» – بخشی از هسته ی اصلی آنارشیسم می باشد. این ها ما را به یک فعال تأثیر گذار تر تبدیل می نماید و به ما امکان و فرصت می دهد تا اینکه دموکراسی واقعی را تمرین کنیم.

برای نمونه می توان مبارزه بر علیه هزینه ‌های آب را تا حدود زیادی یک خود- سازماندهی توصیف کرد، زیرا این ایده ای نبود که ابتدا توسط یک کمیته مرکزی از فعالان چپ تهیه شده و سپس برای به حرکت درآوردن توده ها به عنوان پیروی از دستورالعملی همگانی به هر یک از ما آغاز به فعالیت کرده باشد.

در آغاز سال ۲۰۱۴ میلادی، مردم – که اکثراً متعلق به هیچکدام از احزاب سیاسی نبودند – در جوامع گوناگون از سراسر کشور گِرد هم آمدند و با همکاری یکدیگر تصمیم گرفتند که: “نصب کُنتورها را در مناطق خود متوقف کنیم”.

آن‌ها هر کدام گروه‌ های سیاسی غیر حزبی و کارزار «عدم پرداخت هزینه ی آب» تشکیل دادند که در آن همگی حق اظهار نظر برابر داشتند و نیز به مردم مناطق دیگر یاری می رساندند که آنان نیز آغازگرِ همین گونه اقدامات باشند. پس از چند ماه در اثر شعله وری افراد نسبتن اندکی، این مدل از سازماندهی همانند براَفروختن یک آتش سوزی خود جوش، گُسترش یافت.

از یک سو، مبارزه علیه عدم پرداخت هزینه های آب تا حدود زیادی، اما نه به طور کامل، خود- سازماندهی گردید و از جانب دیگر، “کمیته ی حق آب / حق تغییر” متشکل از احزاب سیاسی و اتحادیه های کمی مبارز اما متعارف، همراه با سازمان جبهه حزب سوسیالیست با شعار «ما پرداخت نمی کنیم» عناصر اصلی مبارزه ی خود سازماندهی-نشده، به مفهوم تشکیلات سلسله مراتبی (عمودی، از بالا به پائین) در این مبارزات شرکت داشتند.

در حالی که هر دو گروهِ نامبُرده کمک‌ های مفید و غیر مفیدی به پیشبرد مبارزه کردند اما هر دو پیوسته تلاش نمودند تا موقعیت رهبری را براین جنبش به‌ عنوان یک کّل، تثبیت کنند؛ محتوا و جهت حرکت را در اساس به شکل عمودی و از بالا به پایین تعیین نمایند. با این وجود، جنبش عدم پرداخت هزینه ی آب به طور چشمگیری توانسته بود بیشتر از هر چیز دیگر، خصوصّیت «خود- سازمانده و غیر متمرکز» خود را محفوظ نگه دارد.

چرا این تاثیرگذار یا قابل توجه است؟ خوب، زیرا این حرکت، جنبش را نیرومند تر و مؤثرتر می سازد:

۱- هنگامی که حرکتی تمرکز یافته (سانترالیزه) باشد، کنترل و حمله به آن آسان تر انجام می پذیرد. این “سَرِ مار” است که می بایستی آنرا قطع کرد. شما می توانید با گرفتن رهبری به کُلّ جنبش دست پیدا کنید. اتحادیه های بزرگی نظیر “اس.آی.پی.تی.یو” [ مترجم: “اتحادیه خدمات فنی و حرفه های صنعتی ” در ایرلند با حدود دویست هزار عضو] را در نظر بگیرید. رهبری اتحادیه می‌ تواند به طور عملی توسط دولت خریداری شود و سپس دولت می‌ تواند با قرار گرفتن در پُشت صحنه، شاهد انجام کارهای کثیف رهبری، یعنی از هم پاشیدگی سازماندهی و بسیج کارگران در خدمتِ دولت باشد.

حالا این را بر خلاف سازماندهی متمرکز، با یک جُنبش غیر متمرکز مقایسه نمائید و به صدها گروهِ محلّیِ خود- سازماندهی شده علیه پرداخت هزینه آب فکر کنید. در یک مثال افراطی، کوشش برای سرکوب یک شورش را تصّور کنید. برای کنترل آن، تلاشتان را از کجا آغاز می کنید و چه شخصی فرمانِ “توقف” را صادر می نماید؟

اما این در مورد نیروهای چپ نیز به همان اندازه صادق است. اگر جنبشی خود- سازمانده باشد، برای احزاب سیاسی چپ (یا نه چندان چپ) بسیار مشکل خواهد بود که این نوع جنبش را به نفع خود مصادره نمایند، که به ناچار به نتیجه ی بدتری خاتمه خواهد یافت. این معمولن به معنای رأی بیشتر به قیمتِ هزینه کردن فعالیت های دارای اهمیت می باشد.

۲- خود- سازماندهی برای مردم، نوعی توانمندی است. میدان مبارزه، مکتب آموزش سیاسی است. این یک فرصت و امکان بسیار مهم برای مردم است تا در مورد چگونگی کارکردِ جهان آموزش ببینند، مهارت های لازم برای ایجاد تغییرات را در دانشِ عمَلی (پراتیک) تجربه نمایند، و فرا بگیرند که آنها نیز همانند هر فرد دیگری وظیفه و ظرفیّت تحققِ تغییر واقعیّت را دارا می باشند.

لزومی ندارد که ما فقط به اهدافِ فوری کارزارهای خاص فکر کنیم، بلکه باید به تصویر بزرگ: اینکه چگونه برای ساختن یک جامعه ی نوین و آزاد، پیش َروی کنیم نیز بیندیشیم. اگر یک مبارزه با سازماندهی سلسله مراتبی همراه باشد، مانند مدرسه ی واقعی کنونی در این جامعه خواهد بود – ما دست از فعالیت می کشیم، لَعنت فرستادن به همه چیز را می آموزیم، آن را با عزّت نَفسِ پایین رَها می کنیم و خود را برای فرمان و دستور گرفتن از شخصّیت های اقتدارگرا، آماده می سازیم.

برای مثال، ببینید مردم بسیاری که اصلن خودشان را سیاسی نمی پنداشتند با شرکت در مبارزه علیه هزینه های آب؛ چه درسهائی آموختند و اکنون چگونه در جوامع شان با احساس اعتمادِ به نفس شدید در سازماندهی جلسات، تظاهرات، مقابله بر علیه پولیس، ایجاد رسانه، تدوین استراتژی و نظیر اینها فعالانه شرکت می کنند؟ چه تعدادی در حال حاضر به عنوان افرادِ ضد سیستم استقرار یافته، خودشان را شناسائی می کنند و دست رّد به سینه ی رسانه های جریان اصلی (ماین اِستریم)، پولیس، سیاستمداران می زنند و به تمامی آنها بی اعتماد گردیده و از نظر سیاسی، فراتر از (جُنبشهای) هزینه های آب، آگاهی پیدا کرده اند؟

برای نمونه در مبارزه بر علیه بُحران مَسکن، به ارزشمندی این حرکت به سوی آینده بیندیشید. به این فکر کنید که چقدر حرکت مردم رو به کاهش می رفت اگر فقط در صف انتظار معمولِ نیروی های چپ‌ می ایستادند تا همه چیز را برایشان تنظیم کنند و آنگاه به مردم بگویند که چه اتفاقی قرار است بیفتد!

ما در جامعه‌ ای زندگی می‌کنیم که در سلسله مراتب (هیرارشی) فرو رفته ایم و گرفتار رهبران و رهبری، فرمانبُرداری، کُندی و انفعال (اینترشیا) شده ایم. در حالیکه در واقع امر؛ همگی ما از دیدگاه انقلاب با یکدیگر برابر هستیم. آنارشیسم بر مسئولیت پذیری و ابتکار عمل تاکید می کند، زیرا هر چیزی کمتر از این ها، دُنیای بهتری را برای ما نخواهد ساخت و به ارمغان نخواهد آورد.

هر انسانی توانائی آنرا دارد که به تنهایی برای خود، یک “رهبر” باشد. هر فردی هم اکنون می تواند برای اقدام به ساختن یک جامعه ی نوین، تصمیم بگیرد. رهبران و مشاغل شان را درهم بپیچانیم و نگاهی به خودمان بیاندازیم: “من تغییر دهنده هستم!”.

برگردان: نیما گُلکار

What is ‘Self-Organisation