آنـارشـیـسـم در انـقـلاب روسـیّـه

تـوفـان آراز

۱

آنـارشـیـسـمِ پـیـشـاپـیـش مـلـهـم از سـنـدیـکـالـیـسـم انـقـلابـی الـهـام افـزون تـری از انـقـلاب روسـیـه گـر فـت.

      انـقـلاب روسـیـه یـک جـنـبـش بـسـیـار عـریـض تـوده ای، یـک سـیـل خـلـقـی شـکـنـنـده بـود، کـه از حـدود تـشـکـلات ایـدئـولـوژیـک تـجـاوز کـرد، و آن هـا را در خـود غـرق سـاخـت. آن مـنـحـصـراً بـه خـلـق تـعـلـق داشـت. آن انـقـلابـی حـقـیـقـی، جـوشـیـده از پـایـیـن بـود، و خـود بـه خـود ارگـان هـای یـک دمـوکـراسـی مـسـتـقـیـم را پـدیـد آورد. آن دارای کـلـیـۀ مـشـخـصـات نـمـونـۀ یـک انـقـلاب اجـتـمـا عـی بـا گـرایـش ضـدمـقـامـاتـی بـود. ولـیـکـن، مـوقـعـیـت نـسـبـهً ضـعـیـف آنـارشـیـسـت هـای روسـی مـانـع آنـان از اسـتـفـاده از وضـعـیـت هـایـی گـردیـد، کـه بـه شـکـلـی غـیـرعـادی مـنـاسـب بـرای پـیـرو زی انـدیـشـه هـای شـان بـودنـد.

      در نـهـایـت انـقـلاب بـه قـول بـرخـی در نـتـیـجـۀ اسـتـادی و بـه قـول بـرخـی دیـگـر در نـتـیـجـۀ حـیـلـه گـری ای کـه دایـرۀ انـقـلابـیـون حـرفـه ای بـر گـرد ولادیـمـیـر ایـلـیـچ لـنـیـن(Vladimir Ilitj Len in )( 1924- 1870) بـه خـرج دادنـد، مـصـادره و از مـسـیـر اصـلـیـش مـنـحـرف گـردیـد. بـا وجـود ایـن، شـکـسـت انـقـلاب خـلـقـی حـقـیـقـی بـرای انـدیـشـۀ آنـارشـیـسـم بـی ثـمـر نـبـود. اولاً تـصـرف اشـتـراکـی وسـایـل تـولـیـد بـه عـمـل آمـده در جـریـان انـقـلاب بـه صـورت زمـیـنـه ای مـمـکـن سـازنـدۀ غـلـبـۀ آتـی سـوسـیـالـیـسـم غـیـرمـقـامـاتـی بـر سـوسـیـالـیـسـم مـقـامــاتـی بـا دولـت آن، کـه شـرائـط سـربـازخـانـه ای در جـامـعـۀ انـسـانـی حـاکـم مـی سـازد، حـفـظ شـد. دومـاً آزمـون اتـحـاد جـمـاهـیـر شـوروی فـرصـتـی گـردیـد بـرای شـمـاری آنـارشـیـسـت روسـی و غـیـرروسـی تـا درس مـرکـبـی از شـکـسـت مـوقـت فـراگـیـرنـد. آن هـا فـرصـت بـازبـیـنـی در مـسـائـل انـقـلاب و آنـارشـیـسـم را بـه دسـت آوردنـد. آن هـا بـه قـول  پـیـوتـر آلـکـسـیـویـچ کـروپُـتـکـیـن(Pjotr Alekseevitj Kropotkin)( 1921- 1842) – آن چـه کـه مـورد تـکـرار ولـیـن( نـام مـسـتـعـارِ وسـفـلـود مـیـخـائـیـلـوویـچ ایـخـنـبـائـوم (Vsevlod Mikhailovitj Eikhenbaum(Volin)( 1945- 1882) نـیـز قـرار گـرفـت – آمـوخـتـنـد چـگـونـه نـبـایـد انـقـلاب کـرد، اگـر از قـبـل انـقـلاب کـردن را نـدانـسـت. آزمـون شـوروی تـا درجـۀ زیـادی مـؤیـد صـحـت نـقـطـه نـظـرات پـیـشـگـویـی وارانـۀ بـنـیـان گـذاران آنـارشـیـسـم، خـاصـه انـتـقـاد آنـان از سـوسـیـالـیـسـم ” مـقـامــاتـی” بـود.

۲ 

اسـاس انـقـلاب روسـیـه در ۱۹۱۷ انـقـلاب در ۱۹۰۵ بـود، کـه در جـریـان آن ارگـان هـای انـقـلابـی از نـوع نـویـن پـدیـدار گـشـتـنـد: شـوراهـا( بـه روسـی: سـویـت هـا). آن هـا در کـارخـانـه هـای سـان پـتـرز بـورگ در جـریـان یـک اعـتـصـاب عـمـومـی خـودرو ایـجـاد شـدنـد. در کـشـوری کـه جـنـبـش صـنـفـی یـا سـنـت اتـحـادیـۀ صـنـفـی سـازمـان یـافـتـه پـدیـده ای دیـرزاد بـود^۱، شـوراهـا بـا هـمـآهـنـگ سـازی مـبـارزات کـارخـانـه هـای اعـتـصـابـی یـک خـلاء را پـر کـردنـد. ولـیـن آنـارشـیـسـت عـضـو آن گـروه کـوچـکـی بـود، کـه در ارتـبـاط تـنـگـاتـنـگ بـا کـارگـران و بـه پـیـشـنـهـاد آنـان ابـتـکـار ایـجـاد نـخـسـتـیـن شـورا را بـه عـمـل آوردنـد. در رابـطـه بـا خـصـلـت آنـارشـیـسـتـی شـوراهـای پـدیـدار در انـقـلاب ۱۹۰۵ لـو داویـدوویـچ تـروتـسـکـی(Le Davidovitj Trotskij)(مـقـتـ. ۱۹۴۰- ۱۸۷۹)، کـه ریـا سـت شـورا در سـان پـتـرزبـورگ را عـهـده دار بـوده، گـواهـی مـی دهـد – و ایـن گـواهـی او مـطـابـق بـا گـواهـی ولـیـن اسـت -، کـه ” فـعـالـیـت شـورا بـه مـعـنـای سـازمـان دهـی آنـارشـی بـود. هـسـتـی و تـکـامـل آتـی آن بـر تـحـکـیـم آنـارشـی دلالـت داشـت.”

      ایـن آزمـون شـوراهـا بـرای هـمـیـشـه در آگـاهـی کـارگـران حـک شـد، و هـنـگـامـی کـه انـقـلاب فـوریـه ۱۹۱۷ روی داد، انـقـلابـیـون رهـبـری کـنـنـده نـیـاز بـه ابـتـکـار عـمـلـی تـازه ای نـداشـتـنـد. کـارگـران بـه شـکـل خـود بـه خـودی کـارخـانـه هـا را دراخـتـیـار گـرفـتـنـد. بـرای بـار دوم شـوراهـا بـه خـودی خـود ظـاهـر گـشـتـنـد، و انـقـلابـیـون حـرفـه ای را غـافـلـگـیـر سـاخـتـنـد! لـنـیـن اذعـان داشـت، کـه تـوده هـای کـارگـر و دهـقـان ” صـدهـا بـرابـر از بـلـشـویـک هـا چـپـی تـر” بـودنـد. اعـتـبـار و شـهـرت شـوراهـا بـه انـدازه ای بـود، کـه انـقـلاب اکـتـبـر تـنـهـا بـه نـام آن هـا مـی تـوانـسـت عـمـلـی گـردانـده شـود.

      ولـیـکـن شـوراهـا بـا وجـود نـیـرو و زنـده بـودن عـاری از یـکـپـارچـگـی، آزمـون انـقـلابـی و تـدارک یـافـتـگـی ایـدئـولـوژیـک بـودنـد. ایـن نـقـصـان هـا آن هـا را بـه قـربـانـیـان سـادۀ احـزاب سـیـاسـی بـا نـظـریـات انـقـلابـی نـامـشـخـصـی تـبـدیـل سـاخـت. حـزب بـلـشـویـک بـا وجـود یـک تـشـکـیـلات اقـلـیـت بـودن تـنـهـا تـشـکـیـلات انـقـلابـی واقـعـاً سـازمـان یـافـتـه و صـاحـب شـنـاخـت بـود. آن در سـطـح سـیـاسـی تـقـریـبـاً بـدون رقـبـاء در جـنـاح چـپ افـراطـی بـود. آن بـرخـوردار از رهـبـران درجـۀ یـک بـود. آن چـنـان کـه ولـیـن ذکـر مـی کـنـد، ” یـک فـعـالـیـت دیـوانـه وار، تـب آلـود و خُـردکـنـنـده” داشـت.

      دسـتـگـاه حـزب – کـه جـوزف اسـتـالـیـن(Josef Stalin)( 1953- 1878) در آن زمـان هـنـوز جـزو نـاشـنـاخـتـۀ آن بـود – بـه شـوراهـا بـه دیـدۀ بـدگـمـانـی مـی نـگـریـسـت. بـلافـاصـلـه پـس از تـصـرف قـدرت ارادۀ خـود بـه خـودی و شـکـسـت نـاپـذیـر سـوسـیـالـیـزه کـردن تـولـیـد اولـیـن بـیـانـش را در کـنـتـرل کـارگـری یـافـت. بـرطـبـق دسـتـورنـامـۀ ۱۴ نـوامـبـر ۱۹۱۷ شـرکـت کـارگـران در مـدیـریـت کـارخـانـه هـا و تـعـیـیـن بـهـاء تـولـیـدات کـارخـانـه قـانـونـی گـردیـد. مـخـفـی کـاری تـجـارتـی لـغـو شـد، و مـالـکـان مـجـبـور از عـلـنـی سـاخـتـن مـکـاتـبـات و حـسـاب هـای شـان گـردیـدنـد. ویـکـتـور سـرج(Victor Serge)( 1947- 1890) مـی نـویـسـد: ” قـصـد رهـبـران انـقـلاب آن بـود کـه فـراتـر از ایـن نـرونـد.” در آوریـل ۱۹۱۸ ” آن هـا هـنـوز بـرنـامـه داشـتـنـد (…) کـه شـرکـت هـای سـهـامـی مـخـتـلـطـی دائـر سـازنـد، کـه در آن هـا مـی بـایـد سـرمـایـۀ روسـی و خـارجـی بـه اتـفـاق دو لـت شـوروی شـریـک بـاشـنـد.” ابـتـکـار تـصـمـیـم سـلـب مـالـکـیـت از طـرف تـوده هـا بـه عـمـل آمـد و نـه از طـرف دولـت.”

      20 اکـتـبـر ۱۹۱۷ در نـخـسـتـیـن کـنـگـرۀ شـوراهـای کـارخـانـه پـیـشـنـهـادی بـا الـهـام آنـار شـیـسـتـی بـه پـیـش کـشـیـده شـد بـا ایـن مـطـالـبـه کـه ” کـنـتـرل تـولـیـد و کـمـیـسـیـون هـای کـنـتـرل نـبـایـد تـنـهـا ارگـان هـای تـحـقـیـق بـاشـنـد، بـلـکـه (…) سـلـول هـای آیـنـده، کـه از اکـنـون بـه بـعـد بـایـد تـحـویـل شـدن تـولـیـد بـه کـارگـران را تـدارک بـیـنـنـد.” آنـا پـانـکـراتُـفـا( Anna Pankratova) (1957- 1897) ذکـر کـرده اسـت: ” بـلافـاصـلـه پـس از انـقـلاب اکـتـبـر ایـن گـرایـشـات آنـارشـیـسـتـی خـود را بـسـیـار بـدون زحـمـت مـعـتـبـر سـاخـتـنـد، و پـیـش رفـت چـنـان زیـادی داشـتـنـد، کـه سـرمـایـه داران بـه شـدت بـه مـخـالـفـت بـا عـمـلـی گـردیـدن دسـتـورنـامـه دربـارۀ کـنـتـرل کـارگـری پـرداخـتـنـد، و رد کـردن پـیـشـنـهـاد شـرکـت کـارگـران در تـنـظـیـم تـولـیـد را ادامـه دادنـد.”

      در واقـع کـنـتـرل کـارگـری بـه زودی خـود را یـک تـدبـیـر نـاکـافـی نـشـان داد. کـارفـرمـایـان خـراب کـاری بـه عـمـل مـی آوردنـد، و انـبـارهـای شـان را پـنـهـان مـی سـاخـتـنـد. بـعـضـی اوقـات اصـلاً کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه^۲ را بـه صـورت ابـزاری در خـدمـت مـدیـریـت بـه کـار مـی گـرفـتـنـد، و حـتـی مـی پـنـداشـتـنـد مـلـی سـازی مـی تـوانـسـت سـودآور بـاشـد. پـاسـخ کـارگـران بـه ایـن گـونـه حـر کـات کـارفـرمـایـان اشـغـال کـارخـانـه هـا و ادارۀ شـان بـه حـسـاب خـویـش بـود. کـارگـران در تـصـمـیـمـات شـان اعـلام مـی کـردنـد، کـه ” مـا صـاحـبـان کـارخـانـه هـا را از کـار بـرنـمـی داریـم، ولـی در صـورتـی کـه آن هـا نـخـواهـنـد کـارکـرد کـارخـانـه هـا را تـضـمـیـن کـنـنـد، تـولـیـد را بـه دسـت خـود مـی گـیـریـم.” پـانـکـراتُـفـا مـی افـزایـد، کـه ” در ایـن نـخـسـتـیـن مـرحـلـۀ ” هـرج و مـرج” و ” ابـتـدایـی” سـوسـیـالـیـزه کـردن ” اغـلـب پـیـش مـی آمـد، کـه شـوراهـای کـارخـانـه پـس از بـرداشـتـه شـدن مـالـکـان از کـار یـا فـرار آن هـا مـدیـریـت کـارخـانـه هـا را بـرعـهـده مـی گـرفـتـنـد.”

      کـنـتـرل کـارگـری سـریـعـاً جـایـش را بـه سـوسـیـالـیـزه کـردن سـپـرد. اسـاس بـازسـازی انـقـلابـی مـی بـایـد خـوداداری کـارگـران بـاشـد. تـنـهـا ایـن امـر تـوانـایـی زادن چـنـان اشـتـیـاق انـقـلابـی در تـوده هـا را داشـت، کـه غـیـرمـمـکـن را مـمـکـن سـازنـد. هـنـگـامـی کـه واپـسـیـن کـارگـر، هـر بـی کـار، هـر زن آشـپـز مـشـاهـده نـمـایـد، کـه کـارخـانـه هـا، زمـیـن و اداره بـرعـهـدۀ اتـحـادیـه هـای کـارگـران، کـارمـنـدان، مـسـتـخـدمـان، دهـقـانـان و کـمـیـتـه هـای خـواربـاررسـانـی دمـوکـراتـیـک و غـیـره، کـه بــه

وسـیـلـۀ خـلـق ایـجـاد گـشـتـه انـد، قـرار گـرفـتـه انـد، هـنـگـامـی کـه بـیـنـوایـان ایـن را بـه بـیـنـنـد و حـس کـنـنـد، هـیـچ قـدرتـی قـادر بـه شـکـسـت دادن انـقـلاب اجـتـمـاعـی نـخـواهـد بـود. آیـنـده آمـادۀ پـذ یـره شـدن یـک جـمـهـوری از نـوع کـمـون پـاریـس( ۱۸۷۱)، جـمـهـوری شـوراهـا بـود.

      ولـیـن تـوضـیـح مـی دهـد: ” حـزب بـلـشـویـک بـرای آن کـه تـوده هـا را بـه هـنـایـانـد، اعـتـمـاد و تـمـایـل شـان را جـلـب کـنـد، (…) شـعـاری بـه پـیـش کـشـیـد، کـه تـا بـه آن زمـان بـرای آنـارشـیـسـت هـا نـمـونـه بـود.” ایـن شـعـار کـل قـدرت بـه شـوراهـا! بـود، و تـوده هـا آن را حـسـاً بـه مـعـنـای آنـار شـیـسـتـیـش درک مـی کـردنـد. پـتـر آرشـیـنـوف(Peter Arsjinov)( 1937- ۱۸۸۷) گـواهـی مـی دهـد، کـه ” کـارگـران انـدیـشـۀ قـدرت شـوروی را بـه صـورت انـدیـشـۀ خـودمـخـتـاری آزادانـه، هـم اجـتـمـاعـی و هـم اقـتـصـادی تـعـبـیـر مـی کـنـنـد.” در سـومـیـن کـنـگـرۀ شـوروی(در آغـاز ۱۹۱۸) لـنـیـن اعـلام کـرد: ” انـدیـشـه هـای آنـارشـیـسـتـی اکـنـون اشـکـال زنـده ای بـه خـود مـی گـیـرنـد.” و کـوتـه زمـانـی بـعـد در هـفـتـمـیـن کـنـگـرۀ حـزب(۸- ۶ مـارس) او تـزهـایـی از خـود را بـه تـصـویـب رسـانـیـد، کـه از جـمـلـه مـربـوط بـودنـد بـه سـوسـیـالـیـزه کـردن تـولـیـد، مـدیـریـت تـولـیـد بـه وسـیـلـۀ سـازمـان هـای کـارگـری(اتـحـادیـه هـای صـنـفـی، کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه و غـیـره)، حـذف کـارمـنـدان ثـابـت دولـت، پـلـیـس و ارتـش، پـرداخـت حـقـوق و مـزد یـکـسـان، شـرکـت جـمـیـع اعـضـاء شـوروی در رهـبـری و ادارۀ دولـت، هـم چـنـیـن تـدریـجـاً از بـیـن بـردن کـامـل دولـت و نـمـاد پـول. در کـنـگـرۀ اتـحـادیـه هـای صـنـفـی(بـهـار ۱۹۱۸) لـنـیـن کـارخـانـه هـا را ” کـمـون هـای خـوداداره کـنـنـدۀ مـولـدیـن و مـصـرف کـنـنـدگـان” تـعــریـف کـرد. آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـت گـرگـوری مـاکـسـیـمـوف(Gregori Ma

Ximov)(1950- 1893) حـتـی بـرایـنـسـت، کـه ” بـلـشـویـک هـا نـه تـنـهـا نـظـریـۀ مـرگ تـدریـجـی دولـت^[۳]، بـلـکـه هـم چـنـیـن ایـدئـولـوژی مـارکـسـیـسـم را بـه طـور کـلـی تـرک کـرده بـودنـد. آن هـا بـه نـوعـی آنـارشـیـسـت هـا تـبـدیـل شـده بـودنـد.”

۳

غـریـزه و اشـتـیـاق انـقـلابـی تـوده هـا، کـه بـلـشـویـک هـا بـا سـودجـویـی از آن امـکـان کـسـب رهـبـری بـر انـقـلاب را یـافـتـنـد، مـسـلـمـاً نـه بـا ایـدئـولـوژی سـنـتـی و نـه بـا مـقـاصـد واقـعـی آن هـا سـازگـاری نـداشـت. آن هـا عـادهً ” مـقـامـاتـی”، پـی روان مـتـعـصـب انـدیـشـه هـای دولـت، دیـکـتـاتـوری، مـرکـزگـرایـی، نـقـش رهـبـری کـنـنـدۀ حـزب، ادارۀ اقـتـصـاد از بـالا بـودنـد؛ و ایـن هـا بـه طـور کـامـل و اکـمـل در تـضـاد بـا درک آنـارشـیـسـتـی واقـعـی از دمـوکـراسـی شـورایـی قـرار داشـتـنـد.

      کـتـاب دولـت و انـقـلاب، کـه در مـاه هـای اوت و سـپـتـامـبـر ۱۹۱۷، کـوتـه زمـانـی پـیـش از قـیـام اکـتـبـر، بـه نـگـارش درآمـده، آیـیـنـه ای اسـت نـمـایـان کـنـنـدۀ ابـهـامـات و نـاسـازی هـا در نـظـریـات لـنـیـن. بـعـضـی صـفـحـات کـتـاب بـه آسـانـی مـی تـوانـسـتـه انـد بـه دسـت یـک آنـارشـیـسـت بـه رشـتـۀ تـحـریـر درآمـده بـاشـنـد! پـذیـرش او ایـن را کـه انـقـلاب بـایـد از پـایـیـن بـه اجـراء گـذاشـتـه شـود، در تـبـایـن بـا دفـاع او از هـدایـت انـقـلاب از بـالا قـرار دارد. انـدیـشـه هـای دولـت، مـرکـزگـرایـی و سـلـسـلـه مـراتـب آشـکـارا بـه پـیـش کـشـیـده مـی شـونـد: دولـت پـس از تـصـرف قـدرت از سـوی پـرولـتـاریـا بـاقـی مـانــده، پـیـش از بــه اتـمـام رسـیـدن یـک دورۀ انـقـلابـی نـخـواهـد مُـرد. ایـن بـرزخ یـک پـروسـۀ ” بـطـیء”، ” درازمـدت” خـواهـد بـود. آن چـه انـقـلاب، در پـنـاه بـدیـهـی شـوراهـا، بـه دنـیـا خـواهـد آورد، ” دولـت پـرولـتـاریـایـی” یـا ” دیـکـتـاتـوری پـرولـتـاریـا “، ” دولـت بـورژوایـی بـدون بـورژوازی” خـواهـد بـود.

      لـنـیـن از سـرمـایـه داری دولـتـی آلـمـان، ” اقـتـصـاد جـنـگـی”(die kriegswirtschaft)، درس مـی گـیـرد. سـازمـان دهـی صـنـعـت بـزرگ مـدرن بـا ” انـضـبـاط آهـنـیـن” آن بـه وسـیـلـۀ سـرمـایـه داری یـکـی از سـرمـشـق هـای اوسـت، و بـعـد انـدیـشـۀ ” سـرمـایـه داری انـحـصـاری دولـتـی” در ذهـن او شـکـل مـی گـیـرد.^۴ او در مـورد یـک انـحـصـار دولـتـی چـون پـی.تـی.تـی.(P.T.T.)(مـؤ سـسـۀ پـسـت و تـلـگـراف فـرانـسـه) مـالامـال از اعـجـاب و تـحـسـیـن اسـت: ” چـه مـکـانـیـسـم تـکـامـل یـافـتـۀ تـحـسـیـن انـگـیـزی! فـکـر کـنـیـد  کـل زنـدگـی اقـتـصـادی بـه صـورت مـؤسـسـۀ پـسـت سـازمـان دهـی شـود (…). بـه بـیـنـیـد، ایـنـسـت آن دولـت، آن اسـاس اقـتـصـادی مـورد نـیـاز مـا.” او ابـتـداء بـرای مـحـول شـدن ادارۀ تـولـیـد و بـازرگـانـی بـه اتـحـادیـه هـای کـارگـری، خـوداداری مـصـر اسـت، امـا بـعـد تـأکـیـد می کـنـد، که ” ادارۀ خـود بـدون ” مـقـامـات” و ” اطـاعـت” ” رؤیـاهـای آنـارشـیـسـتـی” هـسـتـنـد. و بـالاخـره نـسـخـۀ جـادویـی خـود را مـی نـویـسـد: ” کـلـیـه شـهـرونـدان بـایـد بـه ” کـارمـنـدان و کـارگـران در یـک شـرکـت دولـتـی واحـد شـامـل جـمـیـع مـردم” تـبـدیـل گـردنـد، کـل جـامـعـه بـایـد بـه ” یـک ادارۀ واحـد بـزرگ و یـک کـارخـانـۀ واحـد بـزرگ” تـغـیـیـر شـکـل بـیـابـد.” و شـوراهـا؟ بـلـی، طـبـیـعـهً آن هـا بـایـد مـطـیـع حـزب کـارگـران گـردنـد، حـزبـی کـه وظـایـف تـاریـخـیـش عـبـارت اسـت از ” رهـبـری” پـرولـتـاریـا.

      آنـارشـیـسـت هـای دورانـدیـش روسـی در تـعـبـیـرشـان از نـظـریـات چـنـدپـهـلـوی لـنـیـن اشـتـبـاه نـکـردنـد، و در مـورد آن هـا به کـارگـران هـشـدار دادنـد. در روزنـامـۀ آنـارشـیـسـت هــا Golos Truda

(صـدای کـار) در آخـریـن مـاه هـای ۱۹۱۷ و آغـاز ۱۹۱۸ پـیـشـگـویـانـه نـوشـتـه شـد: ” بـلـشـویـک هـا – کـه سـوسـیـالـیـسـت هـا، سـیـاسـتـمـداران و دولـت دوسـتـان انـد، یـعـنـی مـردانـی کـه بـه صـورت مـرکـزگـرایـانـه و مـقـامـاتـی عـمـل مـی کـنـنـد – هـنـگـامـی کـه قـدرت شـان تـحـکـیـم و قـانـونـیـت بـیـا بـد، بـنـای تـنـظـیـم زنـدگـی کـشـور و خـلـق را بـا وسـایـل دولـت و دیـکـتـاتـوری تـحـمـیـلـی مـرکـز خـوا هـنـد گـذاشـت (…). شـوراهـای شـمـا (…) انـدک انـدک بـه ارگـان هـای اجـرایـی ادارۀ دولـت مـرکـزی کـاهـش داده خـواهـنـد شـد (…). مـا شـاهـد بـرقـراری یـک دسـتـگـاه سـیـاسـی و دولـتـی مـقـامـاتـی خـوا هـیـم بـود، کـه از بـالا اداره خـواهـد گـردیـد، و هـمـه چـیـز را بـا مـشـت آهـنـیـن خُـرد خـواهـد کـرد (…). و وای بـه حـال کـسـی کـه نـخـواهـد بـا قـدرت مـرکـزی مـوافـق بـاشـد!” ” کـل قـدرت بـه شـورا هـا در عـمـل بـه مـعـنـای قـدرت رهـبـران حـزب خـواهـد گـردیـد.”

      گـرایـشـات پـیـوسـتـه آنـارشـیـسـتـی تـر تـوده هـا لـنـیـن را – بـه قـول ولـیـن – مـجـبـور سـاخـت تـا بـرای زمـانـی راه قـدیـم را تـرک گـویـد. او قـول داد اجـازه نـخـواهـد داد دولـت، مـقـامـات، دیـکـتـا تـوری بـیـش از یـک سـاعـت، بـیـش از یـک دقـیـقـه بـاقـی بـه مـانـد. و از آن بـه بـعـد مـی بـایـد ” آنـار شـیـسـم” بـاشـد!

      طـبـیـعـهً نـسـنـجـیـده خـواهـد بـود ایـن ادعـا کـه لـنـیـن و هـمـکـاران او عـامـداً دامـی بـرای تـوده هـا گـذاشـتـه بـوده بـاشـنـد. کـنـش آنـان در حـقـیـقـت امـر مـبـیـن دوئـیـتِ(dualism) نـظـری بـود. هـمـه کـس مـی تـوانـسـت پـیـش بـیـنـی نـمـایـد، کـه تـضـاد بـیـن دو قـطـب درک آنـان بـایـد بـه زودی آشـکـار گـردد: یـا فـشـار پـیـوسـتـه افـزون تـر آنـارشـیـسـتـی تـوده هــا مـی بـایـد بـلـشـویـک هـا را مـجـبـور از فـرامـوشـی وجـوه مـقـامـاتـی عـقـیـدۀ شـان بـه سـازد؛ یـا بـرعـکـس تـحـکـیـم قـدرت بـلـشـویـک هـا، بـه شـمـاره افـتـادن نـفـس هـای انـقـلاب خـلـقـی مـی بـایـد آن هـا را وادار از مـتـوقـف سـاخـتـن جـریـان هـمـسـویـی بـا آنـارشـیـسـم کـنـد.

      عـنـصـر تـازه ای بـه تـصـویـر افـزوده شـد، کـه کـامـلاً تـغـیـیـر دهـنـدۀ اسـاس مـسـئـلـه بـود: شـرا ئـط وحـشـت نـاک جـنـگ داخـلـی(۲۱- ۱۹۱۸) و مـداخـلـۀ نـظـامـی دول خـارجـی، اسـمـاً فـرانـسـه و انـگـلـیـس، مـخـتـل گـشـتـن دسـتـگـاه تـولـیـد و حـمـل و نـقـل، کـمـبـود مـتـخـصـصـیـن فـنـی. ایـن شـرا ئـط رهـبـران بـلـشـویـک را مـجـبـور از بـه اجـراء گـذاشـتـن قـوانـیـن اسـتـثـنـائـی، دیـکـتـاتـوری و تـمــرکــزدهـی، بــه کــاربــردن ” مــشــت آهــنــیـن” ســاخـت. ” کـمـونـیـسـم جـنـگـی”(Vojénnyj Kommunizm)، کـه از ۱۹۱۸ تـا ۱۹۲۱ بـه اجـراء گـذاشـتـه شـد، سـیـاسـت نـامـوفـقـی در ایـن شـرائـط بـود. تـروتـسـکـی اقـرار کـرد: ” کـمـونـیـسـم جـنـگـی تـلاش بـرای پـیـاده کـردن سـوسـیـالـیـسـم نـبـود. آن یـک ضـرورت نـظـامـی نـادرسـت، ولـی اجـبـاری بـود.” لـنـیـن نـیـز اقـرار کـرد: ” کـمـونـیـسـم جـنـگـی در اثـر جـنـگ و ویـرانـی بـه مـا تـحـمـیـل شـد. آن سـیـاسـتـی نـبـود و نـتـوانـسـت کـه بـا وظـائـف اقـتـصـادی پـرولـتـاریـا مـطـابـقـت داشـتـه بـاشـد.” لـوئـیـس فـیـشـر(Louis Fischer)(1970- 1896) در کـتـاب شـرح حـالـیـش تـحـت عـنـوان The Life of Lenin( زنـدگـانـی لـنـیـن)(۱۹۶۴) مـی نـویـسـد: ” جـنـگ داخـلـی مـیـراثـی از بـی قـانـونـی و نـابـودی جـسـمـی بـرجـای گـذارد. آن دو ویـژگـی را در روان روس بـرجـسـتـه سـاخـت، ویـژگـی هـایـی کـه در تـنـاقـض بـا یـکـدیـگـر و درعـیـن حـال مـکـمـل یـکـدیـگـر بـودنـد: گـرایـش بـه آنـارشـی و اطـاعـت جـویـی مـحـض. بـلـشـویـسـم مـی بـایـد اولـی را مـتـوقـف و دومـی را تـقـویـت کـنـد.” ولـی آنـارشـیـسـت هـا حـاضـر بـه پـذیـرش ایـن نـبـودنـد، کـه مـشـکـلات صـرفـاً مـی بـایـد دارای عـلـل “عـیـنـی”، در بـرون انـقـلاب بـاشـنـد. بـه نـظـر آنـارشـیـسـت هـا آن هـا بـخـشـاً نـتـیـجـۀ مـنـطـقـی درونـی نـظـریـات مـقـامـاتـی بـلـشـویـسـم، بـی کـفـایـتـی نـمـونـۀ یـک قـدرت دولـت بـوروکـراتـیـک و بـه حـد افـراطـی مـتـمـرکـز بـودنـد. بـه قـول ولـیـن ازجـمـلـه نـاشـا یـسـتـگـی دولـت، مـطـالـبـۀ اداره و کـنـتـرل هـمـه چـیـز بـه وسـیـلـۀ آن بـود، کـه سـبـب سـاز نـاتـوانـیـش از سـازمـان دهـی زنـدگـی اقـتـصـادی کـشـور و حـرکـت دادن آن بـه سـوی یـک ” ورشـکـسـتـگـی نـهـا یـی”، مـشـخـصـاً بـا فـلـج شـدن فـعـالـیـت صـنـعـتـی، تـخـریـب گـردیـدن کـشـاورزی و قـطـع شـدن کـلـیـۀ بـنـدهـا بـیـن شـاخـه هـای مـخـتـلـف اقـتـصـاد گـردیـد.

      ولـیـن بـه عـنـوان مـثـال بـه روایـت داسـتـان پـالایـشـگـاه نـفـت قـدیـمـی نـوبـل(Nobel) در پـتـرو گـراد مـی پـردازد، کـه چـهـارهـزار کـارگـر پـالایـشـگـاه پـس از تـرک شـدن آن از طـرف صـاحـبـان تـصـمـیـم مـشـتـرکـانـۀ در کـار نـگـاه  داشـتـن آن را اتـخـاذ نـمـودنـد. آن هـا بـی نـتـیـجـه بـه دولـت بـلـشـویـکـی رجـوع کـردنـد. آن گـاه کـوشـیـدنـد تـا پـالایـشـگـاه را بـا نـیـروی خـود اداره نـمـایـنـد، بـه ایـن صـورت کـه خـود را بـه گـروه هـای سـیـار مـسـئـول تـهـیـۀ سـوخـت، مـواد خـام و وسـایـل حـمـل و نـقـل تـقـسـیـم کـردنـد. کـارگـران پـیـشـاپـیـش بـه مـذاکـره بـا رفـقـای شـان در راه آهـن پـرداخـتـه بـودنـد. دولـت خـشـمـگـیـن شـد. از آن جـا کـه دولـت عـهـده دار مـسـئـولـیـت کـلـیـۀ امـور مـمـلـکـت بـود، نـمـی تـوانـسـت بـه پـذیـرد کـه هـر کـارخـانـه ای بـه دلـخـواه خـود عـمـل کـنـد. شـورای کـارگـری قـرص ایـسـتـاد، و کـارگـران را بـه جـلـسـۀ مـشـتـرک فـراخـوانـد. کـمـیـسـر خـلـق بـرای کـار شـخـصـاً بـه مـنـظـور اخـطـار بـه کـارگـران در مـورد ” نـتـیـجـۀ جـدی بـی انـضـبـاطـی” در جـلـسـه حـاضـر گـردیـد. او از رفـتـار ” آنـارشـیـسـتـی و خـودخـواهـانـه” آن هـا انـتـقـاد بـه عـمـل آورد. آن هـا را بـه اخـراج بـدون تـلافـی زیـان تـهـدیـد نـمـود. کـارگـران بـه او پـاسـخ دادنـد، کـه آن هـا خـواهـان امـتـیـازات نـبـود نـد؛ دولـت تـنـهـا مـی بـایـد اجـازه دهـد کـارگـران و دهـقـانـان در سـرتـاسـر کـشـور هـمـشـکـل عـمـل کـنـنـد. امـا بـیـهـوده. دولـت نـقـطـه نـظـرش را حـفـظ نـمـود، و پـالایـشـگـاه بـسـتـه شـد.

      گـواهـی ولـیـن از سـوی یـک کـمـونــیـسـت، آلـکـسـانـدرا مـیـخـائـیـلـوفـنـا کـولـونـتـای(Aleksandra

Mikhajlovna Kollontaj)(1952- 1872)، تـأیـیـد مـی گـردد. کـولـونـتـای در ۱۹۲۱ شـاکـی بـود، کـه نـمـونـه هـای بـی شـمـار ابـتـکـارات کـارگـری در مـیـان تـل اوراق و چـرنـدیـات بـی ثـمـر بـوروکـرا تـیـک نـاپـدیـد شـده بـودنـد: ” چـقـدر کـارگـران بـایـد تـلـخـکـام بـاشـنـد (…) وقـتـی کـه آن هـا مـی بـیـنـنـد و مـی دانـنـد، کـه اگـر اجـازه و امـکـان خـودعـمـل کـردن را داشـتـنـد، چـه چـیـزهـا کـه نـمـی تـوانـسـتـنـد صـورت دهـنـد. ابـتـکـار تـضـعـیـف مـی شـود. رغـبـت بـه عـمـل از بـیـن مـی رود.”

      قـدرت شـوراهـا در حـقـیـقـت بـیـش از چـنـد مـاه، از اکـتـبـر ۱۹۱۷ تـا بـهـار ۱۹۱۸، دوام نـیـآورد. اخـتـیـارات شـوراهـای کـارخـانـه بـسـیـار زود از آن هـا سـلـب گـردیـد. بـهـانـۀ ایـن عـمـل آن بـود کـه خـوداداری نـسـبـت بـه مـطـالـبـات ” مـنـاسـبـت دار” اقـتـصـاد بـی مـلاحـظـه بـود. ایـن اقـدام یـک خـودخـواهـی کـارخـانـه ای بـرقـرار سـاخـت، کـه زایـنـدۀ رقـابـت بـیـن شـوراهـا گـردیـد، و آن هـا بـر سـر ذخـایـر نـامـکـفـی بـا یـکـدیـگـر نـزاع کـردنـد. کـلام کـوتـاه، بـه قـول پـانـکـراتُـفـا نـتـیـجـه تـجـزیـۀ اقـتـصـاد بـه ” فـدراسـیـون هـای تـولـیـدی مـسـتـقـل از نـوعـی کـه آنـارشـیـسـت هـا رؤیـایـش را مـی پـرورانـدنـد” بـود. خـوداداری کـارگـریِ بـه کـار افـتـاده مـسـلـمـاً بـه دور از اشـتـبـاه کـاری نـبـود. آن بـه زحـمـت کـوشـیـد اشـکـال تـولـیـدی ای ایـجـاد نـمـایـد، کـه در تـاریـخ بـشـریـت بـی نـظـیـر بـودنـد. ولـی ایـن امـر در یـک دورۀ آمـوزش و آزمـایـش صـورت پـذیـرفـت، و چـنـیـن دوره ای نـیـز طـبـیـعـهً نـمـی تـوانـسـت بـه جـز ایـن بـاشـد. هـمـان گـونـه کـه کـولـونـتـای مـی نـویـسـد، کـمـونـیـسـم تـنـهـا مـی تـوانـسـت ” از یـک پـروسـۀ تـحـقـیـق عـمـلـی زاده شـود، کـه در جـریـان آن شـایـد اشـتـبـاه کـاری شـود، ولـی مـبـدأ نـیـروی خـلاقـانـۀ خـود طـبـقـۀ کـارگـر مـی بـاشـد.”

      رهـبـران حـزب بـه هـیـچ وجـه بـا ایـن نـقـطـه نـظـر مـوافـق نـبـودنـد. آن هـا از سـلـب اخـتـیـارا تـی از کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه خـرسـنـد بـودنـد، کـه آن هـا را صـرفـاً بـه اقـتـضـای شـرائـط واگـذار سـاخـتـه بـودنـد. لـنـیـن از سـال ۱۹۱۸ ” ارادۀ یـک مـرد واحـد” در مـدیـریـت کـارخـانـه را تـرجـیـح مـی داد. کـارگـران مـی بـایـد ” بـلاشـرط” از ارادۀ مـطـلـق مـدیـران پـروسـۀ کـار اطـاعـت نـمـایـنـد. کـو لـونـتـای مـی نـویـسـد، کـه کـلـیـۀ بـلـشـویـک هـای رهـبـری کـنـنـده ” نـسـبـت بـه اسـتـعـدادهـای خـلاقـا نـۀ اشـتـراکـیـت هـای کـارگـری بـدگـمـان بـودنـد.” ضـمـنـاً دولـت از وجـود عـنـاصـر خُـرده بـورژوایـی مـمـلـو بـود، و آن هـا تـه نـشـیـنـان سـرمـایـه داری قـدیـم روسـیـه بـودنـد، کـه بـسـیـار زود خـود را بـا مـؤسـسـات شـوروی وفـق داده بـودنـد. آن هـا بـه مـقـامـات مـسـئـولانـه در کـمـیـسـاریـاهـای مـخـتـلـف دسـت یـافـتـه، در انـتـظـار آن بـودنـد، کـه مـدیـریـت اقـتـصـاد بـه عـوض مـحـول گـشـتـن بـه سـازمـان هـای کـارگـری بـه آنـان تـحـویـل شـود.

      بـوروکـراسـی دولـتـی پـیـوسـتـه بـیـش تـر و بـیـش تـر در اقـتـصـاد مـداخـلـه مـی نـمـود. در ۵ دسـامـبـر ۱۹۱۷ صـنـعـت تـحـت الـشـعـاع یـک شـورای عـالـی اقـتـصـاد درآورده شـد، کـه وظـیـفـۀ تـنـظـیـم فـعـالـیـت کـلـیـۀ ارگـان هـای تـولـیـدی بـه صـورت مـقـامـاتـی را یـافـت. کـنـگـرۀ شـوراهـای اقـتـصـادی(از ۲۶ مـه تـا ۴ ژوئـن ۱۹۱۸) تـصـویـب کـرد، کـه مـدیـریـت هـای کـارخـانـه هـا مـی بـایـد بـه ایـن شـکـل بـرقـرار گـردنـد، کـه دوسـوم اعـضـاء شـان از طـرف شـوراهـای مـنـطـقـه ای یـا از طـرف شـورای عـالـی اقـتـصـاد و تـنـهـا یـک سـوم بـقـیـه در مـحـل هـای کـار از طـرف کـارگـران مـعـرفـی شـونـد. دسـتـورنـامـۀ ۲۸ مـه ۱۹۱۸ اشـتـراکـی سـازی را بـه کـل صـنـعـت گـسـتـرش داد، ولـی هـمـزمـان هـر آن چـه را کـه خـود بـه خـود طـی مـاه هـای اول انـقـلاب سـوسـیـالـیـزه شـده بـودنــد،

مـلـی سـاخـت. سـازمـان دهـی ادارۀ کـارخـانـه هـای مـلـی شـده بـرعـهـدۀ شـورای عـالـی اقـتـصـاد قـرار داده شـد. مـدیـران و تـکـنـیـسـیـن هـا اکـنـون بـا درآمـدن بـه اسـتـخـدام دولـت کـارشـان را ادامـه دادنـد. در دومـیـن کـنـگـرۀ شـورای عـالـی اقـتـصـاد در خـاتـمـۀ ۱۹۱۸ شـوراهـای کـارخـانـه بـه شـدت از سـوی رئـیـس کـنـگـره بـه ایـن عـلـت کـه آن هـا عـمـلاً بـه عـوض شـورای اداری، گـردانـنـدگـان کـارخـا نـه هـا شـده بـودنـد، رسـمـاً تـوبـیـخ گـردیـدنـد.

      انـتـخـابـات بـرای کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه جـهـت حـفـظ ظـاهـر ادامـه یـافـتـنـد، و آن بـه ایـن صـورت کـه عـضـوی از سـلـول کـمـونـیـسـتـی یـک صـورت نـامـزدهـای از قـبـل در نـظـر گـرفـتـه شـده را مـی خـوانـد، و بـا بـلـنـد کـردن دسـت در نـزد ” گـاردیـسـت هـای کـمـونـیـسـت” مـسـلـح رأی داده مـی شـد! هـر کـس بـه ابـراز مـخـالـفـت بـا نـامـزدان پـیـشـنـهـاد شـده مـی پـرداخـت، مـورد مـجـازات اقـتـصـادی(کـاهـش مـزد و مـشـابـه آن) قـرار مـی گـرفـت. چـنـان کـه آرشـیـنـوف مـی نـو یـسـد، اکـنـون فـقـط یـک اربـاب واحـد در هـمـه جـا حـاضـر، دولـت، وجـود داشـت. روابـط بـیـن کـار گـران و ایـن کـارفـرمـای تـازه  بـه هـمـان صـورتـی کـه سـابـقـاً بـیـن کـار و سـرمـایـه بـود، درآمـد. کـار مـزدی از نـو بـه اجـراء گـذاشـتـه شـد، تـنـهـا بـا ایـن فـرق کـه آن اکـنـون صـورت کـار مـوظـفـانـه بـرای دولـت را بـه خـود گـرفـت.

      اکـنـون شـوراهـا عـمـلـکـرد خـالـصـاً اسـمـی داشـتـنـد. آن هـا بـه مـؤسـسـاتـی بـرای قـدرت دولـت تـبـدیـل داده شـدنـد. لـنـیـن در ۲۷ ژوئـن ۱۹۱۸ در کـنـگـرۀ شـوراهـای کـارخـانـه اعـلام کـرد: ” شـمـا بـایـد سـلـول هـای اسـاسـی دولـت شـویـد.” از قـول ولـیـن گـفـتـه شـود، مـوقـعـیـت آن هـا تـا حـد ” ارگـان هـای خـالـصـاً اداری و مـجـری بـا وظـایـف مـحـلـی خُـرد و بـی اهـمـیـت” کـاهـش داده شـد، و بـه طـور کـامـل بـه پـی روان ” دسـتـورات” مـراجـع مـرکـزی: دولـت و ارگـان هـای رهـبـری کـنـنـدۀ حـزب تـبـدیـل داده شـدنـد. در سـومـیـن کـنـگـرۀ اتـحـادیـه هـای صـنـفـی( آوریـل ۱۹۲۰) رئـیـس کـنـگـره لـوزو فـسـکـی(Lozovskij) اذعـان داشـت: ” مـا از اسـلـوب هـای کـهـنـه بـرای کـنـتـرل کـارگـری دسـت کـشـیـده ایـم، و فـقـط اصـل دولـتـی کـنـتـرل را حـفـظ کـرده ایـم.” از آن بـه بـعـد ایـن ” کـنـتـرل” بـه وسـیـلـۀ ارگـان دولـتـی ” بـازرسـی کـارگـری و دهـقـانـی” بـه عـمـل آمـد.

       بـلـشـویـک هـا ابـتـداء از فـدراسـیـون هـای صـنـعـتـی، کـه بـه شـکــل مـتـمـرکـز سـازمـان دهـی شـده بـودنـد، بـرای مـلـحـق و مـطـیـع سـاخـتـن شـوراهـای کـارگـری خـصـلـهً فـدرالـیـسـتـی و آنـار شـیـسـتـی اسـتـفـاده نـمـوده بـودنـد. ۱ آوریـل ۱۹۱۸ ادغـام ایـن دو نـوع سـازمـان یـک واقـعـیـت بـود. از آن تـاریـخ بـه بـعـد اتـحـادیـه هـای صـنـفـی تـحـت مـراقـبـت حـزب نـقـش مـنـضـبـط کـنـنـده داشـتـنـد. اتـحـادیـۀ صـنـفـی کـارگـران فـلـزکـاری در پـتـروگـراد ” ابـتـکـارات مـخـرب” شـوراهـای کـارگـری را قـدغـن سـاخـت، و از گـرایـش کـامـلاً خـطـرنـاک آن هـا بـه مـحـول نـمـودن ادارۀ ایـن یـا آن کـارخـانـه بـه کـارگـران انـتـقـاد کـرد. گـفـتـه شـد، ایـن بـدتـریـن شـکـل تـقـلـیـد از تـعـاونـی هـای تـولـیـدی بـود، تـعـاونـی هـایـی کـه ” انـدیـشـۀ شـان زمـان درازی پـیـش ورشـکـسـتـه شـده” و ” چـیـزی بـه تـبـدیـل شـدن شـان بـه کـارخـانـه هـای سـرمـایـه داری نـمـانـده اسـت. هـر کـارخـانـه ای کـه از سـوی مـالـکـش تـرک یـا دچـار خـراب کـاری گـشـتـه، و تـولـیـدش بـرای اقـتـصـاد مـلـی ضـروری اسـت، بـایـد تـحـت ادارۀ دولـت درآیـد.” درآمـدن کـارخـانـه هـا در اخـتـیـار کـارگـران بـدون تـأیـیـد آن از طـرف دسـتـگـاه اتـحـادیـۀ صـنـفـی ” غـیـرقـابـل قـبـول” بـود.

      پـس از ایـن نـخـسـتـیـن عـمـل تـمـلـک فـرمـان دهـانـه نـوبـت رام سـاخـتـن اتـحـادیـه هـای صـنـفـی بـا سـلـب هـر نـوع اسـتـقـلال و تـصـفـیـۀ آن هـا رسـیـد. کـنـگـره هـای آن هـا بـه تـعـویـق افـکـنـده شـدنـد، اعـضـاء شـان دسـتـگـیـر و سـازمـان هـا مـنـحـل یـا در واحـدهـای بـزرگ تـری ادغـام گـردیـدنـد. در ایـن پـروسـه هـر نـوع گـرایـش آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـتـی مـتـوقـف گـردانـده شـد، و جـنـبـش صـنـفـی بـه اطـاعـت دولـت و حـزب وادار گـشـت.

      ایـن اسـلـوب در مـورد اتـحـادیـه هـای مـصـرفـی نـیـز بـه کـار گـرفـتـه شـد. در آغـاز انـقـلاب آن هـا در هـمـه جـا ظـاهـر گـشـتـه بـودنـد. خـطـای آن هـا ایـن بـود، کـه از کـنـتـرل حـزب خـارج شـده، شـمـاری سـوسـیـال دمـوکـرات(مـنـشـویـک هـا^۵) در آن هـا نـفـوذ نـمـوده بـودنـد. امـر درآوردن ایـن اتـحـادیـه هـای مـصـرفـی تـحـت اطـاعـت دولـت و حـزب از سـلـب وسـایـل حـمـل و نـقـل فـروشـگـاه هـای مـحـلـی آن هـا و سـلـب حـق تـأمـیـن ذخـیـرۀ شـان بـا ایـن بـهـانـه کـه آن هـا بـه ” مـعـامـلـۀ خـصـو صـی” و ” احـتـکـار” سـرگـرم بـوده انـد، یـا اصـلاً بـدون هـیـچ بـهـانـه ای آغـاز گـردیـد. سـپـس کـلـیـۀ شـرکـت هـای تـعـاونـی تـعـطـیـل گـردانـده شـدنـد، و بـه جـای آن هـا تـعـاونـی هـای دولـتـی بـه صـورت بـوروکـراتـیـک بـرقـرار گـردیـدنـد. بـرطـبـق دسـتـورنـامـۀ ۲۰ مـارس ۱۹۱۹ اتـحـادیـه هـای مـصـرفـی جـزء کـمـیـسـاریـای ذخـیـره رسـانـی و تـعـاونـی هـای تـولـیـدی صـنـعـتـی جـزء شـورای عـالـی اقـتـصـاد گـردانـده شـدنـد. بـسـیـاری از اعـضـاء شـرکـت هـای تـعـاونـی نـیـز زنـدانـی گـشـتـنـد.

      طـبـقـۀ کـارگـر نـه بـه انـدازۀ کـافـی سـریـع و نـه شـدیـد واکـنـش نـشـان نـداد. آن در کـشـوری بـزرگ و عـقـب مـانـده، کـه بـخـش اعـظـم جـمـعـیـتـش از دهـقـانـان تـشـکـیـل مـی یـافـت، مـتـفـرق و مـنـفـرد بـود، و از نـیـازهـا و مـبـارزات انـقـلابـی فـرسـوده، بـلـی تـضـعـیـف روحـیـه گـشـتـه بـود. بـالا خـره ایـن کـه بـهـتـریـن اعـضـاء بـه جـبـهـه هـای جـنـگ داخـلـی پـیـوسـتـه، یـا در اخـتـیـار دسـتـگـاه حـزبـی و دولـتـی قـرار گـرفـتـه بـودنـد. کـارگـران بـسـیـاری کـم و بـیـش حـس مـی کـردنـد، کـه دسـتـآوردهـای انـقـلابـی شـان بـا مـکـر و حـیـلـه از آن هـا سـتـانـده شـده اسـت، و در اثـر خـودکـامـگـی و خـودبـیـنـی اربـابـان نـو مـسـلـوب الـحـق و پـسـت و خـوار گـشـتـه انـد، و آن هـا طـبـیـعـت حـقـیـقـی بـه گـفـتـمـان ” دولـت پـرولـتـاریـایـی” را شـنـاخـتـنـد. طـی تـابـسـتـان ۱۹۱۸ کـارگـران نـاراضـی کـار خـانـه هـای مـسـکـو و پـتـروگـراد نـمـایـنـدگـانـی از صـفـوف خـود بـرگـزیـدنـد، و بـه ایـن نـحـو کـوشـیـد نـد ” شـورای نـمـایـنـدگـان” حـقـیـقـی خـود را در بـرابـر شـوراهـای کـارخـانـۀ مـطـیـع قـدرت گـردانـده شـده بـرقـرار سـازنـد. چـنـان کـه کـولـونـتـای گـواهـی مـی دهـد، کـارگـر احـسـاس مـی کـرد، مـی دیـد و مـی فـهـمـیـد کـه کـنـار گـذاشـتـه شـده اسـت.

      ولـی کـارگـران دیـرتـر از مـوقـع بـه حـقـیـقـت قـضـایـا پـی بـردنـد. دسـتـگـاه قـدرت از زمـان کـافـی بـرای سـازمـان دهـی مـؤثـر خـود بـرخـوردار گـردیـده بـود، و نـیـروهـای سـرکـوبـگـری در اخـتـیـار داشـت، کـه قـادر بـه خُـرد کـردن هـر نـوع کـوشـش تـوده هـا بـرای عـمـل مـسـتـقـلانـه بـودنـد. بـه قـول ولـیـن یـک پـیـشـآهـنـگ کـارگـری عـلـیـه دسـتـگـاه دولـت مـی سـتـیـزیـد، کـه سـرسـخـتـانـه وا قـعـیـت وجـود شـکـاف بـیـن خـود و تـوده هـا را انـکـار مـی نـمـود؛ سـتـیـزه ای تـلـخ، نـابـرابـر کـه در خـارج از روسـیـه بـه گـوش کـسـی نـرسـیـد. و ایـن تـوأم بـا یـک بـحـران حـزبـی سـه سـالـه بـود، کـه پـس از تـصـرف قـدرت از سـوی بـلـشـویـک هـا در ۱۹۱۷ آغـاز و مـنـجـر بـه تـشـکـیـل آُپـوزیـسـیـون چـپ  گـردیـده بـود. سـه عـلـت اصـلـی بـحـران حـزبـی را کـولـونـتـای در جـزوه ای از خـود تـحـت عـنـوان اُپـوزیـسـیـون کـارگـری(Rabotjaja Oppozitsija)(1921)، حـاوی بـاشـمـول تـریـن اسـتـدلال نـظـری نـقـطـه نـظـرات اُپـوزیـسـیـون، در ایـن هـا تـشـخـیـص داده اسـت: ۱) عـمـدهً شـرائـط تـاریـخـی دشـواری کـه حـزب نـاچـار از کـار و عـمـل تـحـت آن هـا بـود. ۲) اصـطـکـاک مـقـامـات، کـه از چـشـم سـطـوح پـایـیـن تـر پـنـهـان و نـاشـی بـود از ضـرورت شـوروی بـرای تـطـبـیـق خـود بـا سـه گـروه اجـتـمـاعـی مـخـتـلـف(کـارگـران، دهـقـانـان و نـمـایـنـدگـان بـورژوازی پـیـشـیـن). ۳) نـه تـنـهـا عـدم بـهـبـودی واقـعـی روابـط اقـتـصـادی و شـرائـط زنـدگـی تـوده هـای انـبـوه کـارگـر، مـولـدیـن کـارخـانـه هـا، بـلـکـه عـمـلاً وخـیـم تـر شـدن شـان طـی سـه سـال انـقـلاب.

      از ۱۹۱۹ تـا ۱۹۲۱ اعـتـصـابـات در شـهـرهـای بـزرگ، اسـمـاً در پـتـروگـراد و مـسـکـو، رفـتـه رفـتـه حـادتـر گـردیـدنـد، و بـه سـخـتـی سـرکـوب شـدنـد.

      حـتـی در درون حـزب حـاکـمـه اُپـوزیـسـیـون کـارگـری(Rabotjaja Oppozitsija) تـشـکـیـل یـا فـت، کـه بـازگـشـت بـه دمـوکـراسـی شـورایـی و خـوداداری را مـطـالـبـه نـمـود. در دهـمـیـن کـنـگـرۀ حـزب در مـارس ۱۹۲۱ جـزوۀ بـالاگـفـتـۀ کـولـونـتـای، یـکـی از سـخـنـگـویـان اُپـوزیـسـیـون، در اخـتـیـار حـضـار قـرار داده شـد، کـه مـطـالـبـاتـش عـبـارت بـودنـد از آزادی اتـحـادیـه هـای صـنـفـی بـرای عـمـل و مـخـالـفـت و بـرگـذاری یـک ” کـنـگـرۀ مـولـدیـن”، کـه مـی بـایـد بـه بـرگـزیـدن یـک ار گـان اداری مـرکـزی بـرای اقـتـصـاد مـلـی بـه پـردازد. جـزوۀ کـولـونـتـای ضـبـط و قـدغـن شـد.^۶ لـنـیـن اعـضـاء کـنـگـره را واداشـت تـا تـقـریـبـاً بـه اتـفـاق تـصـویـب نـامـه ای درخـصـوص بـرابـر شـمـرده شـدن تـزهـای اُپـوزیـسـیـون کـارگـریبـا ” انـحـرافـات خُـرده بـورژوایـی و آنـارشـیـسـتی” را بـه پـذیـر نـد.

      مـبــارزه در رهـبــری ســازمـان اصـلـی صـنــفـی ادامــه یــافــت. مـیـخـائــیـل تــومـسـکـی(Mikhail

Tomskij)(1936- 1880) و داویـد ریـازانـوف(David Riazanov)(1938- 1870) بـه سـبـب دفـاع از اسـتـقـلال اتـحـادیـه هـای صـنـفـی از حـزب اخـراج و تـبـعـیـد گـشـتـنـد. بـرجـسـتـه تـریـن شـخـصـیـت اُپـوزیـسـیـون کـارگـری آلـکـسـانــدر گـاوریـلـوویـچ شـیـلـیـاپـنـیـکـوف(Aleksander Gavrilovitj Sjljapni

Kov)(1937- 1885) و بـه زودی پـس از او نـیـروی هـادی یـک گــروه اُپــوزیـسـیـون دیـگـر گـاوریـل مـیـاسـیـنـکـوف(Gavril Miasinkov)(1945- 1889) نـیـز بـه سـرنـوشـت مـشـابـه گـرفـتـار آمـدنـد. ایـن کـارگـر اصـیـل اخـیـرالـذکـر، کـه ۱۵ سـال عـضـو حـزب بـوده، پـیـشـا انـقـلاب ۱۹۱۷ بـیـش از ۷ سـال در زنـدان بـه سـر بـرده، طـی آن ۷۵ روز اعـتـصـاب غـذا کـرده بـوده اسـت، بـه خـود جـرئـت داد در نـوامـبـر ۱۹۲۱ در جـزوه ای ذکـر کـنـد، کـه اعـتـمـاد کـارگـران بـه کـمـونـیـسـت هـا زائـل گـشـتـه بـود، زیـرا حـزب بـه زبـان پـایـه حـرف نـمـی زد، و آن اکـنـون هـمـان اسـلـوب هـای سـرکـوب بـر ضـد کـار گـران را بـه کـار مـی بـرد، کـه در سـال هـای ۲۰- ۱۹۱۸ بـر ضـد بـورژواهـا اسـتـعـمـال نـمـوده بـود.

۴

آیـا آنـارشـیـسـت هـای روسـی چـه نـقـشـی در ایـن داسـتـان نـمـایـشـی، کـه در آن یـک انـقـلاب بـا وجـوه آنـارشـیـسـتـی بـه عـکـسـش تـبـدیـل گـردیـد، داشـتـنـد؟

      روسـیـه بـه سـخـتـی دارای سـنـت هـای آنـارشـیـسـتـی بـود. در خـارج بـود کـه مـیـخـائـیـل آلـکـسـا نـدروویـچ بـاکـونـیـن(Mikail Aleksandrovitj Bakunin)(76- ۱۸۱۴) و کـروپُـتـکـیـن آنـارشـیـسـت گـر دیـده بـودنـد. تـا جـایـی کـه بـه آثـارشـان مـربـوط مـی شـود، آن هـا – در هـر حـال پـیـشـا انـقـلاب در ۱۹۱۷ – در خـارج چـاپ و مـنـتـشـر گـشـتـه بـودنـد، اغـلـب حـتـی بـه یـک زبـان خـارجـی، و تـنـهـا قـسـمـت هـایـی از آن هـا مـخـفـیـانـه، بـا زحـمـت و در نـسـخـه هـای بـسـیـار مـحـدود داخـل روسـیـه گـردانـده شـده بـودنـد. مـطـلـقـاً هـیـچ آنـارشـیـسـتـی در تـربـیـت اجـتـمـاعـی، سـوسـیـالـیـسـتـی و انـقـلابـی روس هـا سـهـیـم نـبـود. بـه قـول ولـیـن، بـرعـکـس، ” جـوانـان پـیـش رو روسـی ادبـیـاتـی مـی خـوانـدنـد کـه بـدون تـفـاوت سـوسـیـالـیـسـم را بـه صـورت سـوسـیـالـیـسـم دولـتـی مـعـرفـی مـی کـردنـد.” انـدیـشـۀ دولـت بـر فـکـر و روحـیـۀ آن هــا چـیــره شـده بــود: سـوسـیـال دمـوکــراسـی آلـمـان بـه آن هــا سـرایـت  نـمـوده بـود.

      آنـارشـیـسـت هـا مـرکـب از فـقـط “مـشـتـی مـردان بـی نـفـوذ ” بـودنـد، حـداعـلـی چـنـدهـزار. بـاز بـه قـول ولـیـن جـنـبـش آن هـا ” هـنـوز ضـعـیـف تـر از آن بـود، کـه قـادر بـه نـفـوذ آنـی و مـشـخـصـی در روی دادهـا بـاشـد.” وانـگـهـی اکـثـر آنـان روشـنـفـکـران بـا گـرایـشـات فـردگـرایـانـه و بـا ارتـبـاط بـسـیـار نـازلـی بـا جـنـبـش کـارگـری بـودنـد. نـسـتـور ایـوانـوویـچ مـاخـنـو(Néstor Ivanovitj Makhno) (1934- 1888) و ولـیـن اسـتـثـنـائـات بـه شـمـار مـی آیـنـد. مـاخـنـو، کـه در مـیـهـنـش اوکـرایـن در مـیـان دهـقـانـان فـعـالـیـت داشـت، بـه سـبـک انـتـقـادی در خـاطـراتـش ذکـر مـی کـنـد، کـه آنـارشـیـسـم روسـی ” از عـقـب روی دادهـا آمـد، بـلـی، گـاهـی کـامـلاً بـیـرون از آن هـا بـود.”

      امـا نـقـش آنـارشـیـسـت هـا بـیـن انـقـلابـات فـوریـه و اکـتـبـر مـوضـوع دیـگـری اسـت؛ ایـن نـقـش بـه هـیـچ وجـه بـی اهـمـیـت نـبـوده اسـت. تــروتـسـکـی بـه ایـن واقـعـیـت بـارهـا در کـتـابـش History of

The Russian Revolution( تـاریـخ انـقـلاب روسـیّـه)(۱۹۳۲) اذعـان دارد. آن هـا عـلی رغـم شـمـار قـلـیـل شـان ” شـجـاع” و ” فـعـال” و مـخـالـفـیـن اصـولـی مـجـلـس مـؤسـسـان در زمـانـی بـودنـد، کـه بـلـشـویـک هـا هـنـوز بـه ضـدپـارلـمـانـتـاریـسـت هـا تـبـدیـل نـگـردیـده بـودنـد. آن هـا بـسـیـار پـیـش تـر از حـزب لـنـیـن شـعـار کـل قـدرت بـه شـوراهـا! را بـر بـیـرق شـان نـوشـتـه بـودنـد. آن هـا نـیـروی هـادی در جـنـبـش سـوسـیـالـیـزه کـردن آنـی مـسـاکـن، اغـلـب بـا وجـود مـخـالـفـت بـلـشـویـک هـا، بـودنـد. بـخـشـاً بـه تـرغـیـب آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـت هـا بـود کـه کـارگـران حـتـی پـیـشـا اکـتـبـر اربـا بـان کـارخـانـه هـا گـردیـدنـد.

      در ایـام انـقـلاب، کـه بـه عـمـر جـمـهـوری بـورژوایـی آلـکـسـانـدر فـیـودوروویـچ کـرنـسـکـی(Alek

sander Fjodorovitj Kerenskij)(1970- 1881) پـایـان بـخـشـیـده شـد، آنـارشـیـسـت هـا در صـفـوف مـقـدم آن مـبـارزۀ نـظـامـی، خـاصـه در دویـنـسـک، بـودنـد کـه تـحـت رهـبـری آنـارشـیـسـت هـایـی از قـبــیـل گــراتـشُــف(Gratsjov) و فـدوتُـف(Fedotov) ” کـادِت هـا^۷ی ضــدانـقـلابـی را مـنـهــزم سـاخـت. آنـارشـیـسـت آنـاتـول جـلـزنـیـاکـوف(Anatol Gelzniakov) بـود کـه مـجـلـس مـؤسـسـان را بـا دسـتـۀ خـود مـنـحـل نـمـوده، بـلـشـویـک هـا را در بـرابـر یـک عـمـل انـجـام شـده قـرار داد. شـعـبـات پـار تـیـزانـی بـسـیـاری، تـشـکـیـل شـده از آنـارشـیـسـت هـا یـا بـه رهـبـری آن هـا(مـوکـروئـوسُـف(Mokrous

ov)، چـرنـیـاک(Tjerniak) و دیـگـران) از ۱۹۱۸ تـا ۱۹۲۰ لایـنـقـطـع عـلـیـه ارتـش هـای سـفـیـد(ضـد انـقـلابـی) در چـالـش بـه سـر مـی بـردنـد. تـقـریـبـاً شـهـری بـدون یـک گـروه آنـارشـیـسـتـی یـا آنـارکـو سـنـدیـکـالـیـسـتـی پـخـش کـنـنـدۀ جـرایـد، مـجـلات، اعـلامـیـه هـای پـرنـده، جـزوات و کـتـب یـافـت نـمـی شـد. دو هـفـتـه نـامـه در پـتـروگـراد و یـک روزنـامـه در مـسـکـو هـر کـدام بـا تـیـراژ ۲۵۰۰۰ نـسـخـه چـاپ و نـشـر مـی شـدنـد. پـی روان آنـارشـیـسـت هـا تـدریـجـاً بـا جـدایـی روزافـزون انـقـلاب از تـوده هـا افـزایـش یـافـتـنـد.

      6 آوریـل ۱۹۱۸ کـاپـیـتـان فـرانـسـوی ژاک سـادول(Jacques Sadul) کـه از سـوی دولـت مـتـبـو عـش بـه روسـیـه سـفـر نـمـوده بـود، در گـزارشـی نـوشـت: ” گـروه آنـارشـیـسـتـی فـعـال تـریـن و مـبـارزتـریـن، احـتـمـالاً هـم چـنـیـن مـحـبـوب تـریـن گـروه اُپـوزیـسـیـون اسـت (…). بـلـشـویـک هـا نـگـران هـسـتـنـد.” حـوالـی خـاتـمـۀ ۱۹۱۸ ولـیـن تـأیـیـد مـی کـنــد، کـه ” ایـن نـفـوذ چـنـان شـدیـد شـد، کـه بـلـشـویـک هـا کــه اجـازۀ انـتــقـاد و اصـلاً مـخـالـف گـویـی نـمـی دادنــد، جـداً نـگـران گـشـتـنـد.” و مـی افـزایـد: ” بـرای مـقـامـات بـلـشـویـکـی تـحـمـل تـبـلـیـغـات آنـارشـیـسـتـی بـه مـعـنـای (…) خـودکـشـی بـود. آن هـا سـعـی شـان را ابـتـداء بـرای جـلـوگـیـری، سـپـس قـدغـن کـردن و بـالاخـره سـرکـوبـی هـر نـوع بـیـان انـدیـشـه هـای آنـارشـیـسـتـی بـا قـدرت بـی رحـمـانـه بـه عـمـل آوردنـد.”

      دولـت بـلـشـویـکـی ” بـا اِعـمـال خـشـونـت امـاکـن سـازمـان هـای آنـارشـیـسـتـی را بـسـت، و هـر گـونـه تـبـلـیـغـات یـا فـعـالـیـت آنـارشـیـسـت هـا را قـدغـن سـاخـت.” شـب ۱۲ آوریـل ۱۹۱۸ شـعـبـات گـارد سـرخ مـسـلـح بـدون اخـطـار قـبـلی ۲۵ اقـامـتـگـاه آنـارشـیـسـت هـا در مـسـکـو را خـالـی کـردنـد. آنـارشـیـسـت هـا کـه تـصـور مـی نـمـودنـد مـورد حـمـلـۀ گـاردیـسـت هـای سـفـیـد واقـع شـده انـد، بـا آتـش تـفـنـگ پـاسـخ دادنـد. بـه قـول ولـیـن مـقـامـات سـپـس سـریـعـاً ” اسـلـوب هـای خـشـونـت آمـیـز تـری بـه کـار گـرفـتـنـد: زنـدانـی سـاخـتـن، مـحـروم از حـقـوق کـردن، اعـدام.” سـتـیـزۀ بـلـشـویـک هـا عـلـیـه آنـارشـیـسـت هـا چـهـار سـال دوام داشـت (…) تـا آن کـه جـنـبـش آنـارشـیـسـتـی بـه طـور قـطـعـی (در خـاتـمـۀ ۱۹۲۱) خُـرد شـد.”

      آنـارشـیـسـت هـا بـه دو دسـتـه تـقـسـیـم گـردیـدنـد. دسـتـه ای کـه قـصـد اطـاعـت نـداشـت، و سـر انـجـام مـعـدوم شـد. دسـتـۀ دیـگـر رام گـردیـد. دسـتـۀ اخـیـر ” ضـرورت تـاریـخـی” ابـراز وفـاداری بـه رژیـم و پـذیـرش – لااقـل مـوقـت – اِعـمـال دیـکـتـاتـوری را مـطـرح سـاخـت. مـهـم بـرای ایـنـان در وهـلـۀ نـخـسـت پـیـروزی در جـنـگ داخـلـی و مـضـمـحـل سـاخـتـن ضـدانـقـلاب بـود. امـا آنـارشـیـسـت هـای آشـتـی نـاپـذیـر ایـن گـزیـنـه را یـک راهـکـار کـوتـه بـیـنـانـه مـی دانـسـتـنـد. آن هـا بـر ایـن بـودنـد، کـه بـی کـفـایـتـی بـوروکـراتـیـک دسـتـگـاه دولـت و یـأس و نـارضـایـتـی خـلـق تـقـویـت کـنـنـدۀ جـنـبـش هـای انـقـلابـی اسـت. مـقـامـات در نـهـایـت وقـعـی بـه جـنـاح فـعـال آنـارشـیـسـتـی نـخـواهـنـد گـذارد، کـه بـه انـتـقـاد از وسـایـل قـدرت و ضـربـات جـنـایـت کـارانـۀ دسـت راسـتـی هـا مـی پـردازد. پـذیـرش دیـکـتـاتـوری و تـرور سـیـاسـت انـتـحـاری بـرای آنـارشـیـسـت هـا مـی بـود، زیـرا آن هـا خـود قـربـانـیـان هـمـان دیـکـتـاتـوری و تـرور مـی گـردیـدنـد. سـازش کـاری دسـتـۀ بـه گـفـتـمـان ” آنـار شـیـسـت هـای شـوروی” کـار خُـرد کـردن و آخـرالامـر مـعـدوم سـاخـتـن سـایـر آنـارشـیـسـت هـا، یـعـنـی آشـتـی نـاپـذیـران را بـرای بــلـشـویـک هـا سـهـل تـر کـرد، و بـا آن هـا بـه صـورت آنـارشـیـسـت هـای ” قـلابـی”، رؤیـاپـروران غـیـرمـسـئـول پـا در هـوا، آشـوب گـران احـمـق، تـفـرقـه افـکـنـان، روانـیـان و بـالاخـره تـبـهـکـاران و ضـدانـقـلابـیـون رفـتـار بـه عـمـل آمـد.

      سـرج از طـرف رژیـم جـزوه ای نـوشـتـه، انـتـشـار داد. او در آن کـوشـیـد از رژیـم در بـرابـر انـتـقـاد آنـارشـیـسـت هـا بـه دفـاع بـه پـردازد. عـلاوه بـر ایـن جـزوه، بـخـش اعـظـم کـتـابـی نـیـز کـه او در سـال ۱۹۳۰ تـحـت عـنـوان L’an I de la révolution russe( سـال یـک انـقـلاب روسـیّـه) نـگـاشـت، عـادلانـه جـلـوه دادن امـر نـابـود سـاخـتـن شـوراهـا بـه دسـت بـلـشـویـک هـا بـود. حـزب – یـا بـهـتـر گـفـتـه شـود نـخـبـگـان حـاکـم آن – در کـتـاب سـرج بـه صـورت مـغـز طـبـقـۀ کـارگـر تـوصـیـف مـی گـردد. بـه قـول او بـرعـهـدۀ رهـبـران، کـه بـه شـایـسـتـگـی از سـوی پـیـش قـراول(vanguard) بـر گـزیـده شـده انـد، اسـت کـه در مـورد چـگـونـگـی عـمـلـکـرد پـرولـتـاریـا تـصـمـیـم گـیـرنـد. بـدون وجـود آنـان تـوده هـای سـازمـان یـافـتـه در شـوراهـا چـیـزی مـگـر ” غـبـار انـسـانـی بـا اهـداف مـغـشـوشـی کـه بـا اشـعـۀ نـاگـهـانـی هـوش مـنـور مـی شـونـد” نـخـواهـنـد بود.

      سـرج مـسـلـمـاً آن انـدازه روشـن بـیـن بـود تـا در مـورد طـبـیـعـت حـقـیـقـی قـدرت شـوروی دچـار خـبـط نـگـردد. آن رژیـم هـنـوز دارای شـهـرتـی بـود کـه نـخـسـتـیـن انـقـلاب پـرولـتـاریـا بـه آن بـخـشـیـده بـود. آن در مـعـرض تـحـقـیـر و تـلـویـث سـراسـر دنـیـا قـرار داشـت. و ایـن یـکـی از دلایـلـی بـود کـه سـرج بـه مـانـنـد بـسـیـاری انـقـلابـی دیـگـر عـقـیـده داشـت، کـه مـی بـایـد زبـان بـه دنـدان گـرفـت. کـمـا ایـن کـه او در تـابـسـتـان ۱۹۲۱ بـه طـور خـصـوصـی بـه آنـارشـیـسـت گـاسـتـون لـوال(Gaston Leval)(1978- 1895)، کـه جـزو یـک هـیـئـت اسـپـانـیـایـی بـه مـنـظـور شـرکـت در سـومـیـن کـنـگـرۀ انـتـرنـاسـیـونـال کـمـونـیـسـتـی( کُـمـیـنـتـرن) بـه مـسـکـو رفـتـه بـود، گـفـت: ” حـزب کـمـونـیـسـت نـه مـجـری دیـکـتـاتـوری پـرولـتـاریـا، بـلـکـه دیـکـتـاتـوری بـر پـرو لـتـاریـا اسـت.” پـس از بـازگـشـت لـوال از مـسـکـو، روزنـامـۀ Le Libertaire( آنـارشـیـسـت) مـقـالاتـی از او درج کـرد، کـه در آن هـا وی بـا تـکـیـه بـه واقـعـیـات دقـیـقـی آن چـه را کـه سـرج بـه او بـه طـور خـصـوصـی بـیـان داشـتـه بــود، بــه هـمـراه آن چـه را کـه ســرج در نـطـق هــای عــمـومـی گـفـتـه بـود، و لـوال آن ها را ” دروغ هـای عـمـد” نـامـیـد، ذکـر کـرد. آنـارشـیـسـت امـا گُـلـدمـن(Emma Goldman) (1940- 1869) نـیـز کـه شـاهـد فـعـالـیـت سـرج در مـسـکـو بـوده، هـیـچ سـخـن دوسـتـانـه ای دربـارۀ او در شـرح حـال خـود نـدارد.

۵

مـعـدوم سـاخـتـن آنـارشـیـسـت هـای شـهـری، مـتـشـکـل از گـروه هـای بـدون قـدرت کـوچـک، نـسـبـهً بـه سـهـولـت انـجـام گـرفـت، امـا مـقـابـلـه بـا آنـارشـیـسـت هـا در اوکـرایـن جـنـوبـی، آن جـا کـه مـاخـنـو دهـقـان یـک سـازمـان آنـارشـیـسـتـی نـیـرومـنـد ایـجـاد نـمـوده بـود، بـا دشـواری مـحـض روبـه رو گـرد یـد.

      مـاخـنـو، فـرزنـد والـدیـن دهـقـانـی فـقـیـر، در سـنـیـن بـسـیـار جـوان در انـقـلاب ۱۹۰۵ شـرکـت جـسـتـه، آنـارشـیـسـم را پـذیـرفـتـه بـود. رژیـم تـزاری او را بـه مـرگ سـاخـتـه بـود، ولـی حـکـم لـغـو گـردیـده، او ۸ سـال در زنـدان بـوتـیـرکـی، اکـثـر اوقـات در زنـجـیـر، حـبـس شـده بـود. زنـدان تـنـهـا مـدرسـۀ او بـود. یـکـی از روشـنـفـکـران آنـارشـیـسـت مـحـبـوس، آرشـیـنـوف، وی را آمـوزش سـیـاسـی داده بـود.

      سـازمـان تـوده ای مـسـتـقـلانـۀ دهـقـانـان، کـه مـاخـنـو ابـتـکـار تـشـکـیـل آن را در زمـان کـوتـاهـی پـس از انـقـلاب اکـتـبـر بـه عـمـل آورده بـود، مـنـطـقـه ای بـا ۷ مـیـلـیـون نـفـر جـمـعـیـت را زیـر پـو شـش خـود داشـت، و نـوعـی دایـره بـه درازای ۲۸۰ و بـه پـهـنـای ۲۵۰ کـیـلـومـتـر تـشـکـیـل مـی داد. آن از جـنـوب بـه دریـای آزوفـسـک در نـزدیـکـی بـنـدر بـردیـانـسـک مـنـتـهـی مـی گـردیـد. مـرکـز آن گـولـجـای پـولـجـه، شـهـری مـهـم بـا ۲۰۰۰۰ تـا ۳۰۰۰۰ نـفـر جـمـعـیـت بـود. ایـن مـنـطـقـه سـنـهً شـورشـی بـه شـمـار مـی رفـت، و در ۱۹۰۵ صـحـنـۀ نـاآرامـی هـای خـشـونـت بـاری گـردیـده بـود.

      در سـال ۱۹۱۸ پـس از بـه امـضـاء رسـیـدن پـیـمـان صـلـح ” بـرسـت – لـیـتـوفـسـک”(Brest – Lito

vsk)⁸ بـیـن دولـتـیـن شـوروی، آلـمـان و مـتـحـدان ایـن، یـک رژیـم دسـت راسـتـی بـه غـایـت ارتـجـا عـی حـامـی مـلاکـیـن و مـنـافـع آنـان بـه وسـیـلـۀ نـیـروهـای اشـغـالـگـر آلـمـان و اطـریـش در اوکـرایـن،

کـه بـه دنـبـال پـیـمـان مـذکـور بـه ایـن سـرزمـیـن وارد گـشـتـه بـودنـد، بـرقـرار شـد. رژیـم زمـیـنـی را کـه دهـقـانـان انـقـلابـی از چـنـگ مـلاکـیـن خـارج سـاخـتـه بـودنـد، بـه آن هـا بـازگـردانـد. کـارگـران رو سـتـایـی سـلاح بـر کـف بـه دفـاع از دسـتـآوردهـای شـان بـرخـاسـتـنـد، و سـتـیـزۀ آن هـا هـم بـر ضـد ارتـجـاع و هـم بـر ضـد کـمـیـسـرهـای زورگـوی بـلـشـویک بـود. روح روان ایـن قـیـام دهـقـانـی یـک مـجـری عـدالـت، نـوعـی رابـیـن هـود(Robin Hood) آنـارشـیـسـتـی، کـه دهـقـانـان ” پـدر” خـطـابـش مـی کـردنـد، مـاخـنـو، بـود. نـخـسـتـیـن عـمـل مـسـلـحـانـۀ او اشـغـال گـولـجـای پـولـجـه در اواسـط سـپـتـامـبـر ۱۹۱۸ بـود. آتـش بـس در ۱۱ نـوامـبـر آن سـال مـنـتـج بـه عـقـب نـشـیـنـی نـیـروهـای اشـغـالـگـر آلـمـا نـی – اطـریـشـی گـردیـد، و فـرصـت بـی نـظـیـر دسـت یـابـی بـه اسـلـحـه و ذخـایـر را بـرای مـاخـنـو ایـجـاد کـرد.

      در اوکـرایـن آزاد شـده اصـول کـمـونـیـسـم آزاد بـرای نـخـسـتـیـن بـار در تـاریـخ بـه کـار بـرده شـدنـد، و خـوداداری تـا حـدی کـه در شـرائـط جـنـگ داخـلـی امـکـان پـذیـر بـود، عـمـلـی گـشـت. رمـیـنـی کـه از مـلاکـیـن تـصـرف شـده بـود، بـه شـکـل اشـتـراکـی بـه وسـیـلـۀ دهـقـانـان گـرد آمــده در ” کـمـون هـا ” یـا ” شـوراهـای کـار آزاد” کـشـت و زرع گـردیـدنـد. از اصـول بـرابـری و بـرادری پـی روی بـه عـمـل آمـد. هـمـه – مـردان و زنـان – مـی بـایـد بـه قـدر تـوانـایـی شـان کـار کـنـنـد. مـسـئـولـیـن ادارۀ امـور بـه طـور مـوقـت بـرگـزیـده مـی شـدنـد.

      هـر شـورا تـنـهـا وظـیـفـۀ مـجـری سـاخـتـن ارادۀ دهـقـانـان در مـنـطـقـۀ مـحـلـی را عـهـده دار بـود. واحـدهـای تـولـیـدی بـه صـورت فـدراتـیـو در مـنـاطـق و مـنـاطـق نـیـز در ایـالات بـه هـم مـی پـیـوسـتـنـد. شـوراهـا جـزء یـک سـیـسـتـم اقـتـصـادی مـنـسـجـم مـبـتـنـی بـر بـرابـری اجـتـمـاعـی گـردا نـده شـدنـد. آن هـا مـی بـایـد بـه طـور کـامـل مـسـتـقـل از هـر حـزب سـیـاسـی بـاشـنـد. هـیـچ سـیـاسـت مـداری نـمـی بـایـد در پـنـاه قـدرت شـوروی اراده اش را بـه آن هـا دیـکـتـه کـنـد. اعـضـاء مـی بـایـد کـارگـران واقـعـی و مـنـحـصـراً در خـدمـت مـنـافـع تـوده هـای کـارگـر بـاشـنـد.

      هـنـگـامـی کـه پـارتـیـزان هـای مـاخـنـوویـسـتـی داخـل مـنـطـقـه ای مـی گـردیـدنـد، پـلاکـات هـایـی بـه دیـوارهـا مـی چـسـبـانـدنـد، کـه روی شـان نـوشـتـه بـود: ” آزادی دهـقـانـان و کـارگـران مـتـعـلـق بـه خـود آنـان اسـت، و نـبـایـد مـحـدود گـردانـده شـود. بـر دهـقـانـان و کـارگـران اسـت کـه خـود عـمـل کـنـنـد، خـود را  سـازمـان دهـنـد، و در کـلـیـۀ زمـیـنـه هـای زنـدگـی بـا یـکـدیـگـر مـوافـق بـاشـنـد، بـه صـورتـی کـه آن هـا خـود درسـت تـشـخـیـص مـی دهـنـد، و بـه صـورتـی کـه آن هـا خـود مـی خـواهـنـد (…). مـاخـنـوویـسـت هـا تـنـهـا مـی تـوانـنـد یـاوران آن هـا بـاشـنـد، بـه آن هـا ایـن یـا آن انـدرز را بـه دهـنـد و یـا اشـاره را بـه کـنـنـد (…). ولـی آن هـا نـمـی تـوانـنـد و نـمـی خـواهـنـد در هـیـچ مـوردی ادارۀ شـان کـنـنـد.”

     زمـانـی کـه مـردان مـاخـنـو دیـرتـر، در پـائـیـز ۱۹۲۰، مـایـل بـه یـک تـوافـق کـوتـه مـدت بـا دو لـت شـوروی بـودنـد، اصـرار داشـتـنـد ایـن ضـمـیـمـه نـیـز جـزء مـوافـقـتـنـامـه گـردد: ” در مـنـطـقـه ای کـه مـاخـنـوویـسـت هـا عـمـل خـواهـنـد کـرد، جـمـعـیـت کـارگـری و دهـقـانـی بـایـد مـؤسـسـات آزادشـان بـرای خـوداداری اقـتـصـادی و سـیـاسـی را دائـر سـازنـد. ایـن مـؤسـسـات بـایـد مـسـتـقـل و – از طـریـق قـرارهـا – بـه شـکـل فـدراتـیـو بـا ارگـان هـای اداری جـمـهـوری شـوروی مـرتـبـط گـردنـد.” بـلـشـویـک هـای مـذاکـره کـنـنـدۀ مـتـحـیـر ایـن ضـمـیـمـه را بــه اطـلاع مـسـکـو رسـانــدنـد، کـه آن جـا مـسـلـمـاً بــه صـورت ” مـطـلـقـاً غـیـرقـابـل قـبـول” رد شـد.

      یـکـی از جـوانـب نـسـبـهً ضـعـیـف جـنـبـش مـاخـنـو ایـن بـود، کـه جـنـبـش دارای روشـنـفـکـران آنـارشـیـسـت کـافـی نـبـود. آن از بـیـرون از کـمـک هـایـی، حـداقـل در بـعـضـی مـواقـع، بـرخـوردار گـردیـد، در وهـلـۀ نـخـسـت از خـارکـوف و کـورسـک، از آنـارشـیـسـت هـایـی کـه در پـایـان ۱۹۱۸ بـه تـرغـیـب ولـیـن در سـازمـان نـابـات(Nabat) بـه هـم دسـت اتـحـاد داده بـودنـد. آن هـا در آوریـل ۱۹۱۹ کـنـگـره ای بـرگـذار و خـود را ” مـطـلـقـاً مـخـالـف هـر نـوع شـرکـت در شـوراهـا، کـه بـه ارگـان هـای خـالـصـاً سـیـاسـی بـه شـکـل مـقـامـاتـی، مـرکـزگـرا و دولـتـی تـبـدیـل گـردیـده انـد”، اعـلان کـردنـد. ایـن اعـلانـیـه از سـوی بـلـشـویـک هـا یـک اعـلان جـنـگ اسـتـنـبـاط شـد، و نـابـات مـجـبـور از مـتـوقـف سـاخـتـن فـعـالـیـت هـایـش گـشـت. در ژوئـیـه سـال مـزبـور ولـیـن مـوفـق بـه رسـانـدن خـود بـه قـرارگـاه اصـلـی مـاخـنـو شـد. او بـه اتـفـاق آرشـیـنـوف مـسـئـولـیـت شـعـبـات فـرهـنـگـی و تـعـلـیـمـی جـنـبـش مـاخـنـوویـسـتـی را عـهـده دار گـردیـدنـد. ولـیـن سـرپـرسـتـی یـکـی از کـنـگـره هـای جـنـبـش، بـرگـذار شـده در اکـتـبـر سـال مـذکـور در آلـکـسـانـدروفـسـک را داشـت. در آن کـنـگـره تـزهـای اصـلـی تـنـویـر کـنـنـدۀ نـظـریـۀ ” شـوراهـای آزاد” بـه تـصـویـب رسـیـدنـد. کـنـگـره هـم شـامـل نـمـایـنـدگـان دهـقـانـان و هـم نـمـایـنـدگـان پـارتـیـزان هـا بـود. تـشـکـیـلات غـیـرنـظـامـی مـنـشـعـب از یـک ارتـش شـورشـی دهـقـانـان بـه رهـبـری مـاخـنـو بـود، کـه راهـکـار چـریـکـی را بـه کـار مـی بـرد. ایـن ارتـش بـه صـورت قـابـل تـوجـهـی سـیـار، قـادر بـه طـی یـک صـد کـیـلـومـتـر راه در روز، بـخـشـاً بـه مـدد سـواره نـظـام خـود، بـخـشـاً در سـایـۀ ورزیـدگـی پـیـاده نـظـام کـه تـوانـایـی جـابـه جـایـی خـود بـا گـاری هـای اسـب کـش مـنـاسـب را داشـت، بـود. ارتـش بـه صـورت آنـارشـیـسـتـی بـر اسـاس داوطـلـبـی و گـز یـنـش آزاد، بـی تـفـاوت بـه درجـه و بـر پـایـۀ انـضـبـاط آزادانـۀ پـذیـرفـتـه شـده سـازمـان دهـی گـردیـده بـود. مـقـررات ایـن آخـریـن مـورد حـاصـل کـار شـورای پـارتـیـزانـی و تـصـویـب شـده در مـجـامـع عـمـومـی بـوده، بـا دقـت از سـوی هـمـگـان مـراقـبـت مـی گـشـت.

      نـیـروی آزاد مـاخـنـو دردسـرهـای فـراوانـی بـرای ارتـش هـای مـداخـلـه گـر تـولـیـد نـمـود. تـا جـا یـی کـه بـه واحـدهـای گـاردیـسـت سـرخ بـلـشـویـک هـا مـربـوط مـی گـردد، آن هـا چـنـدان مـؤثـر نـبـود نـد. آن هـا تـنـهـا در طـول خـطـوط آهـن بـدون دوری جـسـتـن از قـطـارهـای زره پـوش شـان مـی سـتـیـزیـدنـد، بـا اولـیـن شـکـسـت عـقـب مـی نـشـسـتـنـد، و اغـلـب از حـمـل سـربـازان شـان امـتـنـاع مـی نـمـودنـد. از آن جـا کـه بـلـشـویـک هـا بـه دهـقـانـان اعـتـمـاد نـداشـتـنـد، از پـخـش اسـلـحـه بـیـن آن هـا خـودداری مـی کـردنـد، و دهـقـانـان مـنـفـرد شـده در روسـتـاهـای شـان بـه آسـانـی مـی تـوانـسـتـنـد در چـنـگ ضـدانـقـلابـیـون گــرفـتـار آیـنـد. آرشـیــنـوف، مــورخ جـنـبـش مـاخـنـوویــسـتـی، مـی نــویــسـد: ” افـتـخـار مـعـدوم شـدن ارتـش ضـدانـقـلابـی [ آنـتـون] دنـیـکـیـن(Denikin)[Anton][1947- 1872] در پـائـیـز ۱۹۱۹ بـیـش از هـمـه زیـبـنـدۀ شـورشـیـان آنـارشـیـسـت مـی بـاشـد.”

      از آن جـا کـه مـاخـنـو از قـرار دادن ارتـش خـود تـحـت اطـاعـت رهـبـر ارتـش سـرخ، تـرو تـسـکـی، سـربـاز مـی زد، تـروتـسـکـی مـضـروب سـاخـتـن جـنـبـش شـورشـیـان را ضـروری تـشـخـیـص داد. او در ۴ ژوئـن ۱۹۱۹ دسـتـور قـدغـن شـدن کـنگـرۀ آیـنـدۀ مـاخـنـوویـسـت هـا را صـادر کـرد. آن هـا بـه شـورش بـر ضـد قـدرت شـوروی در اوکـرایـن مـتـهـم گـشـتـنـد، و تـروتـسـکـی بـه هـر نـوع شـرکـت در کـنـگــره مُـهــر ” بـالاتــریـن خـیـانـت” را زد، و فــرمـان دسـتـگـیـری نـمـایـنـد گـان را داد. تـروتـسـکـی اسـلـوبـی بـه کـار بـسـت کـه ۱۸ سـال بـعـد اسـتـالـیـنـیـسـت هـای اسـپـانـیـایـی از آن بـر ضـد دسـتـجـات آنـارشـیـسـتـی تـقـلـیـد نـمـودنـد، و آن اسـلـوب ایـن کـه تـروتـسـکـی بـرخـلاف تـعـهـد دولـت بـلـشـویـکـی مـبـنـی بـر امـداد تـسـلـیـحـاتـی بـرطـبـق تـوافـقـنـامـه بـا مـاخـنـوویـسـت هـا  از گـذار دن اسـلـحـه در اخـتـیـار پـارتـیـزان هـای مـاخـنـو سـرگـرم چـالـش عـلـیـه ارتـش ضـدانـقـلاب خـودداری نـمــود، و سـپــس مـحـیـلانـه  پــارتـیــزان هــا را کـه بــه عــلـت کـمـبـود اسـلـحـه دچـار شـکــسـت گـردیــدنــد، بــه ” خـیـانـت” در نـتـیـجـۀ شـکـسـت طـلـبـی عـمـدی در جـنـگ عـلـیـه نـیـروهـای سـفـیـد مـتـهـم سـاخـت!

      آن دو ارتـش، مـاخـنـوویـسـتـی و بـلـشـویـکـی، بـا تـشـخـیـص ضـرورت عـمـلـکـرد مـشـتـرکـانـه در نـتـیـجـۀ افـزوده شـدن بـه ابـعـاد خـطـر نـظـامـی ضـدانـقـلاب چـنـد بـار دیـگـر بـا یـکـدیـگـر بـه تـوافـق رسـیـده بـودنـد؛ یـک بـار در مـارس ۱۹۱۹ بـر ضـد دنـیـکـیـن و بـارهـای بـعـد در تـابـسـتـان و پـائـیـز ۱۹۲۰ تـحـت هـنـایـش تـهـدیــد نـیـروهـای سـفـیـد ژنـرال پـیـوتــر نـیـکـولایـویـچ ورانـگــل(Pjotr

Nikolajevitj Wrangel)(1928- 1878)، کـه مـاخـنـو سـرانـجـام مـعـدوم شـان سـاخـت. ولـی بـه مـحـض مـنـتـفـی گـردیـدن خـطـر، ارتـش سـرخ بـنـای عـمـلـیـات نـظـامـی بـر ضـد پـارتـیـزان هـای مـقـا وم مـاخـنـو را گـذاشـت.

      در خـاتـمـۀ نـوامـبـر ۱۹۲۰ بـلـشـویـک هـا دامـی نـهـادنـد. آن هـا افـسـران ارتـش مـاخـنـوویـسـتـی در کـریـمـه را بـرای شـرکـت در شـورای نـظـامـی دعـوت نـمـودنـد. بـه مـجـرد رسـیـدن افـسـران، آن هـا بـه دسـت پـلـیـس سـیـاسـی بــلـشـویـک هــا چِـکـا( اخـتـصـارِ کـمـیـسـیـون ویـژه)(Cherzvychainaja

Komissija(CHEKA)) دسـتـگـیـر و اعـدام گـردیـدنـد. هـمـزمـان یـک تـهـاجـم مـنـظـم بـه گـولـجـا پـو لـجـه بـه عـمـل آمـد. چـالـش بـیـن ” آنـارشـیـسـت هـا ” و ” مـقـامـاتـی هـا ” – چـالـشـی کـه تـدریـجـاً نـا بـرابـر و نـابـرابـرتـر گـردیـد – نُـه مـاه دوام داشـت. سـرانـجـام مـاخـنـو در مـقـابـل نـیـروهـای کـثـیـر الـعـده، بـرتـر و تـا بـه دنـدان مـسـلـح بـلـشـویـکـی نـاچـار از مـتـوقـف سـاخـتـن چـالـش گـردیـد. او تـو فـیـق فـرار بـه رومـانـی در اوت ۱۹۲۱ و از آن جـا بـه پـاریـس را یـافـتـه، در آن جـا دچـار نـیـاز و بـیـمـاری درگـذشـت. بـا واژه هـای آرشـیـنـوف: ایـن چـنـیـن بـود پـایـان حـمـاسـۀ مـاخـنـوویـسـتـی(makh

novtsjina)، ایـن نـخـسـتـیـن نـمـونـۀ یـک جـنـبـش تـوده ای مـسـتـقـل انـسـان هـای کـارگـر، کـه هـم چـنـیـن بـایـد یـک مـنـبـع الـهـام آتـی بـرای کـارگـران دنـیـا بـاشـد.                               

۶

هـدف سـربـازان مـاخـنـوویـسـتـی انـقـلابـی شـبـاهـت زیـادی بـه هـدف قـیـام کـارگـران و مـلـوانـان مـتـفـق در مـارس ۱۹۲۱ در کـرونـشـتـات داشـت.

      کـارگـران شـهـر تـحـت شـرائـط مـادی ای مـی زیـسـتـنـد کـه بـه عـلـت کـمـبـود مـواد غـذایـی، سـو خـت و وسـایـل حـمـل و نـقـل غـیـرقـابـل تـحـمـل گـردیـده بـود، و آن هـا هـم چـنـیـن بـا رژیـمـی مـواجـه بـودنـد کـه تـدریـجـاً بـیـش از پـیـش صـورت دیـکـتـاتـوری مـطـلـقـه بـه خـود گـرفـتـه، کـوچـک تـریـن ابـراز نـارضـایـتـی را خُـرد مـی کـرد. در پـایـان فـوریـه اعـتـصـابـاتـی در پـتـروگـراد، مـسـکـو و بـعـضـی مـراکــز صـنـعـتـی دیـگــر روی دادنــد. کـارگــران کـارخـانـه هــا را تـعـطـیـل و نــان و آزادی

مـطـالـبـه نـمـودنـد. مـقـامـات بـه روی آن هـا آتـش گـشـودنـد. کـارگـران در پـتـروگـراد یـک گـردهـم آیـی اعـتـراضـی بـا شـرکـت ۱۰۰۰۰ نـفـر تـشـکـیـل دادنـد.

      کـرونـشـتـات  یـک پـایـگـاه دریـایـی در سـی کـیـلـومـتـری پـتـروگـراد بـر جـزیـره ای در خـلـیـج فـنـلانـد بـود. سـاکـنـیـن آن از مـلـوانـان و چـنـدهـزار کـارگـر مـشـتـغـل در قـورخـانـه هـای نـیـروی در یـایـی تـشـکـیـل مـی یـافـت. مـلـوانـان کـرونـشـتـات نـقـش بـرجـسـتـه و تـحـسـیـن انـگـیـزی در روی داد هـای انـقـلابـی ۱۹۱۷ ایـفـاء نـمـوده بـودنـد. آن هـا بـه قـول تـروتـسـکـی ” افـتـخـار و شـرافـت انـقـلاب روسـیـه” بـودنـد. اهـالـی غـیـرنـظـامـی کـرونـشـتـات یـک کـمـون آزاد نـسـبـهً مـسـتـقـل از دولـت تـشـکـیـل داده بـودنـد.

      در گـردهـم آیـی تـوده ای کـرونـشـتـات مـلـوانـان بـه پـشـتـیـبـانـی از اعـتـصـابـیـون پـتـروگـراد بـر خـاسـتـنـد. در دومـیـن  گـردهـم آیـی در ۱ مـارس ۱۶۰۰۰ مـلـوان، کـارگـر و سـربـاز شـرکـت داشـتـنـد، و در حـضـور صـدر دولـت، رئـیـس کـمـیـتـۀ اجـرایـی مـرکـزی مـیـخـائـیـل ایـوانـوویـچ کـالـیـنـیـن(Mikh

ail Ivanovitj Kalinin)(1946- 1875) تـصـمـیـمـی دائـر بـر بـرگـذاری یـک کـنـفـرانـس مـسـتـقـل از احـزاب سـیـاسـی، امـا از کـارگـران، سـربـازان و مـلـوانـان سـرخ شـهـر پـتـروگـراد، کـرونـشـتـات و ایـالـت پـتـروگـراد را اتـخـاذ نـمـودنـد. هـمـزمـان آن هـا مـطـالـبـۀ اخـراج ” کـارمـنـدان سـیـاسـی”، قـطـع امـتـیـازات بـه احـزاب سـیـاسـی، اخـراج نـیـروهـای ضـربـتـی کـمـونـیـسـتـی از ارتـش و ” گـارد کـمـو نـیـسـت” از کـارخـانـه هـا را بـه پـیـش کـشـیـدنـد. کـلام کـوتـاه مـقـصـود از مـیـان بـرداشـتـن ا نـحـصـار حـزب حـاکـمـه بـود؛ انـحـصـاری کـه قـیـامـیـون کـرونـشـتـات ” غـصـب” مـی خـوانـدنـدش. از نـظـر آنـان حـزب کـمـونـیـسـت از کـسـب قـدرت بـه بـعـد تـنـهـا یـک انـدیـشـه را دنـبـال مـی کـرد: حـفـظ قـدرت بـا کـلـیـۀ وسـایـل مـمـکـن. آن خـود را از تـوده هـا مـنـفـصـل سـاخـتـه بـود. آن خـود را نـاتـوان از نـجـات کـشـور از اوضـاع انـحـلال عـمـومـی نـشـان داده بـود. آن اعـتـمـاد کـارگـران را از دسـت داده بـود. آن بـوروکـراتـیـک گـردیـده بـود. شـوراهـا پـس از سـلـب شـدن قـدرت از آن هـا بـه انـحـصـار دو لـت درآمـده، اتـحـادیـه هـای صـنـفـی بـه ارگـان هـای دولـت تـبـدیـل گـشـتـه بـودنـد. یـک دسـتـگـاه پـلـیـسِ در هـمـه جـا حـاضـر خـلـق را مـطـیـع مـی گـردانـد، و قـوانـیـنـش را بـا آتـش تـفـنـگ و تـرور دیـکـتـه مـی کـرد. در سـطـح اقـتـصـادی سـرمـایـه داری انـحـصـاری دولـتـی بـه جـای سـوسـیـالـیـسـم نـویـد داده شـده حـکـومـت داشـت.کـارگـران در نـتـیـجـۀ سـیـاسـت نـظـامـی شـدن زنـدگـی تـولـیـدی بـه تـصـویـب کـنـگـرۀ نـهـم حـزب کـارگـران مـزدی عـادی و اسـتـثـمـار شـده دقـیـقـاً بـه روال گـذشـتـه بـودنـد. قـیـامـیـون کـرونـشـتـات تـا جـایـی پـیـش رفـتـنـد کـه حـتـی لـغـزش نـاپـذیـری رهـبـران انـقـلابـی را زیـر عـلامـت سـئـوال کـشـیـدنـد. آن هـا تـروتـسـکـی و لـنـیـن را بـه مـسـخـره گـرفـتـنـد. آن هـا عـلاوه بـر مـطـالـبـات آنـی شـان: بـازاجـرای حـقـوق آزادی و انـتـخـابـات آزاد بـرای ارگـان هـای دمـوکـراسـی شـوروی، هـدف دورتـری نـیـز در نـظـر گـرفـتـه بـودنـد، کـه دارای مـحـتـوای صـریـحـاً آنـارشـیـسـتـی بـود: ” یـک انـقـلاب سـوّم”.

      قـیـامـیـون واقـعـاً مـی پـنـداشـتـنـد کـه بـر اسـاس انـقـلابـی ایـسـتـاده بـاشـنـد. آن هـا تـأکـیـد مـی ورز یـدنـد، کـه هـیـچ وجـه اشـتـراکـی بـا کـسـانـی کـه درصـدد ” اسـتـفـادۀ مـجـدد از شـلاق تـزاریـسـم” بـود نـد، نـداشـتـنـد. ولـی آن هـا تـمـام پــل هــا بـیـن خـود و رژیـم را نـشـکـسـتـنـد، زیـرا هـنـوز امـیـدوار بــودنـد بـه تـوانـنـد بـا آن هـا ” وارد گـفـت و گـو شـونـد”.

      جـسـارت کـرونـشـتـات بـیـش از آن بـود کـه بـرای تـروتـسـکـی و لـنـیـن قـابـل بـرتـافـتـن بـاشـد. بـلـشـویـک هـا یـک بـار بـرای هـمـیـشـه انـقـلاب را بـا حـزب کـمـونـیـسـت یـکـی دانـسـتـه بـودنـد، و هـر آن چـه تـفـاوت یـا تـغـایـری بـا ایـن افـسـانـه داشـت، از دیـدگـاه آن هـا تـنـهـا مـی تـوانـسـت ” ضـد انـقـلابـی” بـاشـد. ضـمـنـاً لـنـیـن اسـتـنـبـاط سـاده لـوحـانـه اش را کـه احـیـاء تـزاریـسـم یـگـانـه چـارۀ دیـکـتـاتـوری حـزب او بـود، حـفـظ کـرد. در ۱۹۲۱ دولـتـمـردان در کـرمـلـیـن تـقـریـبـاً بـه شـیـوۀ پـائـیـز ۱۹۵۶ بـحـث و اسـتـدلال کـردنـد: کـرونـشـتـات نـسـخـۀ اولـیـۀ بـوداپـسـت بـود.

      بـا مـلـوانـان بـه صـورت ” گـاردیـسـت هـای سـفـیـد”، کـه دسـت اتـفـاق بـه مـداخـلـه گـران نـظـامـی و ” بـورس پـاریـس” داده بــودنــد ، رفـتـار شـد. آنـارشـیـسـت هـا گـلـدمـن و آلـکـسـانـدر بـرکـمـن(Aleks

ander Berkman)(1936- 1870)، کــه در ۱۹۱۹ از آمـریـکـا بـه شــوروی، ” مـیـهـن کـارگـران”، تـبـعـیـد گـشـتـه بـودنـد، ضـمـن یـک نـامـۀ رسـمـی بـاوقـار بـه گـریـگـوری زیـنـویـف(Grigorij Zinovjev) (مـقـتـ. ۱۹۳۶- ۱۸۸۳) بـیـهـوده عـطـف تـوجـه دادنـد، کـه اِعـمـال قـدرت ” صـدمـۀ حـسـاب نـاپـذیـری بـه انـقـلاب اجـتـمـاعـی وارد خـواهـد سـاخـت”، و مـصـرانـه از ” رفـقـای بـلـشـویـک” اسـتـدعـاء کـردنـد، کـه مـنـازعـۀ کـرونـشـتـات را از طـریـق مـذاکـرۀ بـرادرانـه پـایـان بـخـشـنـد.کـارگـران تـروریـزه شـده در پـتـروگـراد تـحـت وضـعـیـت اسـتـثـنـایـی نـیـز امـکـان پـشـتـیـبـانـی از کـرونـشـتـات و قـیـامـش را نـداشـتـنـد.

      یـک افـسـر تـزاری سـابـق، مـارشـال بـعـد تـوخـاشـفـسـکـی(Tukhatjevskij)، وظـیـفـۀ فـرمـان دهـی یـک نـیـروی ارسـالـی مـتـشـکـل از افـراد بـه دقـت بـرگـزیـده شـده( بـسـیـاری از سـربـازان سـرخ از تـیـرانـدازی بـه هـمـطـبـقـه ای هـای خـود سـربـاز مـی زدنـد) را عـهـده دار گـردیـد. ۷ مـارس بـمـبـاران کـرونـشـتـات آغـاز و ده روز مـتـمـادی ادامـه یـافـت. در آخـریـن اعـلانـیـۀ مـحـاصـره شـدگـان زیـر عـنـوان ” تـمـام دنـیـا بـدانـد!” گـفـتـه شـد: ” خـون بـی گـنـاهـان دامـنـگـیـر کـمـونـیـسـت هـا، ایـن دیــوانـگـان سـرمـسـت قــدرت، خـواهــد گـردیــد. زنــده بــاد قــدرت شــوراهــا!” مـحـاصـره کـنـنـدگـان ” یـاغـی گـری” را بـا قـتـل عـام عـیـاشـانـه سـرکـوب سـاخـتـنـد. گـلـدمـن، یـک شـاهـد عـیـنـی روی داد، در شـرح حـالـش سـرکـوبـی کـرونـشـتـات را ” فـاجـعـه” نـامـیـده، نـوشـتـه اسـت: ” ۱۸ مـارس سـالـروز کـمـون پـاریـس در ۱۸۷۱ بـود، کـه دو مـاه بـعـد [از تـشـکـیـل] بـه دسـت [ لـوئـیـس آدولـف] تـیــرز(Thiers)[Louis – Adolphe][1877- 1797] و [گـاسـتـون، مـارکـی دِ] گـالـیـفـه(Galliffet) [Gaston, Marquis de][1909- ۱۸۳۱]، کـه سـی هـزار کـمـونـارد را قـصـابـی کـردنـد، سـرکـوب گـردیـد. جـنـایـتـی کـه در ۱۸ مـارس ۱۹۲۱ در کـرونـشـتـات از آن تـقـلـیـد شـد.”

      آنـارشـیـسـت هـا تـقـریـبـاً نـقـشـی در روی داد کـرونـشـتـات نــداشـتـنـد. کـمـیـتـۀ انـقــلاب در کــرو  نـشـتـات از دو آنـارشـیـسـت، جـارتـشـوک(Jartsjuk)، کـه در ۱۹۱۷ در ایـجـاد شـورای کـرونـشـتـات سـهـیـم بـوده، و ولـیـن دعـوت پـیـوسـتـن بـه کـمـیـتـه را نـمـوده بـود، ولـی آن دو در آن تـاریـخ بـه دسـت بـلـشـویـک هـا بـه زنـدان افـکـنـده شـده بـودنـد. هـمـان گـونـه کـه ایـدا مـت(Ida Mett)(73- 1901) مـؤ لـف کـتـاب The Kronstadt Uprising, 1921( قـیـام کـرونـشـتـات، ۱۹۲۱) یادداشـت کـرده اسـت، نـفـوذ

آنـارشـیـسـت هـا تـنـهـا ” تـا حـدی بـود کـه آنـارشـیـسـم هـم چـنـیـن مـبـلـغ انـدیـشـۀ دمـوکـراسـی کـارگـری بـود.” و ولـیـن بـعـد در رابـطـه بـا اهـمـیـت قـیـام کـرونـشـتـات نـوشـت: ” کـرونـشـتـات نـخـسـتـیـن تـلاش کـامـلاً مـسـتـقـلانـۀ خـلـق بـرای آزادسـازی خـود از زیـر هـر یـوغـی و مـتـحـقـق کـردن انـقـلاب اجـتـمـاعـی بـود؛ تـلاشـی کـه مـسـتـقـیـمـاً (…) از سـوی خـود تـوده هـای کـارگـر، بـدون ” شـبـانـان سـیـاسـی”، بـدون ” رهـبـران” و بـدون ” قـیّـمـان” بـه عـمـل آمـد. و بـرکـمـن نـوشـت: ” کـرو نـشـتـات افـسـانـۀ دولـت کـارگـری را خُـرد و مـتـلاشـی سـاخـت؛ آن اثـبـات کـرد، کـه دیـکـتـاتـوری حـزب کـمـونـیـسـت نـمـی تـوانـد بـا انـقـلاب سـازگـار بـاشـد.”

۷

۸ فـوریـه ۱۹۲۱ کـروپُـتـکـیـن پـیـر دیـده از جـهـان بـسـت، و بـقـایـای زمـیـنـی او طـی مـراسـم بـاشـکـو هـی بـا شـرکـت تـقـریـبـاً یـک صـدهـزار نـفـر بـه خـاک سـپـرده شـد. بـر روی بـیـرق هـای گـروه هـای آنـارشـیـسـتـی بـا حـروف روشـن نـوشـتـه شـده بـود: ” آن جـا کـه قـدرت بـاشـد، آزادی نـیـسـت”. شـرح حـال نـگـاران آن بـزرگـمـردِ درگـذشـتـه مـراسـم را بـه صـورت ” واپـسـیـن تـظـاهـرات عـظـیـم بـر ضـد خـودکـامـگـی بـلـشـویـک هـا ” تـعـبـیـر کـرده انـد.

      پـس از روی داد کـرونـشـتـات صـدهـا آنـارشـیـسـت دسـتـگـیـر گـشـتـنـد. چـنـد مـاه بـعـد آنـار شـیـسـت فـانـی بـارون(Fanny Baron) بـه اتـفـاق هـشـت تـن از رفـقـای او در زنـدان چِـکـا در مـسـکـو اعـدام شـدنـد.

      آنـارشـیـسـم رزمـجـو ضـربـت کـشـنـده ای دریـافـت کـرده بـود. در خـارج از روسـیـه آنـارشـیـسـت هـایـی کـه انـقـلاب اکـتـبـر را مـشـاهـده نـمـوده بـودنـد، کـار بـاشـمـولـی بـرای نـقـد و بـازبـیـنـی دُگـم هـا را آغـازیـدنـد، تـا حـیـات تـازه ای در کـالـبـد آمـوزشـات سـوسـیـالـیـسـم آزادی دمـیـده شـود. در آغـاز سـپـتـامـبـر ۱۹۲۰ کـنـگـرۀ اتـحـادیـۀ آنـارشـیـسـتـی در اوکـرایـن، نـابـات، مـطـلـقـاً گـفـتـمـان ” دیـکـتـا تـوری پـرولـتـاریـا ” را، کـه بـه اسـتـنـبـاط کـنـگـره بـه طـور اجـتـنـاب نـاپـذیـر مـنـتـهـی بـه ایـن مـی گـردیـد کـه پـاره ای از پـرولـتـاریـای سـنـگـر گـرفـتـه در حـزب، کـارمـنـدان و یـک مـشـت رهـبـران بـه حـکـومـت دیـکـتـاتـوری بـر تـوده هـا بـه پـردازنـد، رد کـرده بـود. کـروپُـتـکـیـن کـوتـه زمـانـی پـیـش از درگـذشـتـش در ” اظـهـاریـه ای بـه کـارگـران غـرب” بـا نـگـرانـی بـه رشـد یـک ” بـوروکـراسـی عـظـیـم” اشـاره کـرده بـود: ” بـه نـظـر مـن ایـن کـوشـش بـرای بـنـای یـک جـمـهـوری کـمـونـیـسـتـی بـر اسـاس شـدیـداً مـتـمـرکـز دولـت و تـحـت دیـکـتـاتـوری آهـنـیـن یـک حـزب بـه شـکـسـت بـزرگـی انـجـا مـیـده اسـت. روسـیـه بـه مـا نـشـان مـی دهـد مـا چـگـونـه نـبـایـد کـمـونـیـسـم را پـیـاده کـنـیـم.”

      ژانـویـه ۱۹۲۱ روزنـامـۀ  آنـارشـیـسـت اعـلانـیـۀ رقـت انـگـیـز آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـت هـای رو سـی خـطـاب بـه کـارگـران جـهـان را درج کـرد: ” رفـقـا، بـه حـاکـمـیـت بـورژوازی بـر خـود پـایـان دهـیـد، هـمـان گـونـه کـه مـا ایـن جـا کـردیـم. ولـی شـمـا اشـتـبـاه مـا را تـکـرار نـکـنـیـد: اجـازه نـدهـیـد کـمـونـیـسـم دولـتـی خـود را در کـشـورهـای شـمـا مـسـتـقـر سـازد!”

      از هـمـیــن مـوضـع آنــارشـیـســت رودولــف روکــر(Rudolf Rocker)(1958- 1873) در ۱۹۲۰   

کـتـابـش Der Bankrott des russische Staats-Kommunismus( ورشـکـسـتـگـی کـمـونـیـسـم دولـتـی روسـی) را تـألـیـف کـرد، کـه در ۱۹۲۱ انـتـشـار یـافـت. ایـن کـتـاب نـخـسـتـیـن تـحـلـیـل سـیـاسـی از سـقـوط انـقـلاب روسـیـه بـود. بـه اسـتـنـبـاط روکـر ارادۀ یـک طـبـقـه نـبـود کـه در ” دیـکـتـاتـوری پـرو لـتـاریـا ” مـشـهـور بـه بـیـان درآمـد، بـلـکـه یـک دیـکـتـاتـوری حـزبـی کـه وانـمـود مـی سـاخـت بـه نـام یـک طـبـقـه سـخـن مـی گـویـد، و بـه قـدرت سـرنـیـزه هـا تـکـیـه داشـت. ” تـحـت دیـکـتـاتـوری پـرولـتـا ریـا در روسـیـه یـک طـبـقـۀ نـو، کـمـیـسـروکـراتـی، پـدیـد آمـده، کـه تـوده هـای انـبـوه سـرکـوبـی بـه وسـیـلـۀ آن را هـمـان قـدر بـه سـخـتـی حـس مـی کـنـنـد، کـه در گـذشـتـه تـحـت رژیـم قـدیـم حـس مـی کـردنـد.”

      بـا درآورده شـدن مـنـظـم کـلـیـۀ عـنـاصـر جـامـعـه تـحـت ادارۀ یـک دولـت قـادر بـرخـوردار از حـقـوق اول، ” امـکـان احـتـراز از روبـه رویـی بـا ایـن سـلـسـلـه مـراتـب کـارمـنـدان نـبـود، کـه بـرای تـکـامـل انـقـلاب روسـیـه سـرنـوشـت سـاز گـردیـد. بـلـشـویـک هـا نـه تـنـهـا دسـتـگـاه دولـت را از جـامـعـۀ قـدیـم گـرفـتـه انـد، بـلـکـه آن را بـه یـک قـدرت کـل مـسـلـح کـرده انـد کـه نـظـیـرش در هـیـچ جـایـی وجـود نـدارد.”

      در ژوئـن ۱۹۲۲ یـک گـروه آنـارشـیـسـتـی روسـی تـبـعـیـدی در آلـمـان کـتـاب افـشـاء گـرانـۀ کـو چـکـی تـحـت عـنـوان سـرکـوبـی آنـارشـیـسـم در روسـیّـه شـوروی مـنـتـشـر سـاخـتـنـد.(تـرجـمـۀ فـرانـسـوی آن بـه وسـیـلـۀ ولـیـن در آغـاز ۱۹۲۳ بـیـرون آمـد.) در ایـن کـتـاب فـهـرسـت الـفـبـایـی اسـا مـی شـهـدای آنـارشـیـسـم روسـی درج شـده بـود. بـرکـمـن در سـال هـای ۲۲- ۱۹۲۱ و گـلـدمـن در سـال هـای ۲۳- ۱۹۲۲ چـنـد نـوشـتـار دربـارۀ انـقـلاب روسـیـه بـر مـبـنـای آزمـون هـای خـود در شـوروی انـتـشـار دادنـد.

      هـم چـنـیـن آرشـیـنـوف و مـاخـنـو پـس از پـنـاه بـردن بـه غـرب گـزارشـات شـان را بـه صـورت کـتـاب مـنـتـشـر سـاخـتـنـد.

      دیـرتـر، در جـنـگ جـهـانـی دوم(۴۵- ۱۹۳۹)، بـا بـلـوغ روشـنـفـکـرانـۀ حـاصـل فـاصـلـۀ زمـانـی مـاکـسـیـمـوف و ولـیـن دو اثـر آنـارشـیـسـتـی کـلاسـیـک دربـارۀ انـقـلاب روسـیـه بـه رشـتـۀ تـحـریـر درآوردنـد.

      بـرای مـاکـسـیـمـوف، کـه اثـرش بـه زبـان انـگـلـیـسـی درآمـده اسـت، دروس گـذشـتـه آگـاهـی از آیـنـدۀ بـهـتـری بـه دسـت مـی دهـنـد. مـاکـسـیـمـوف پـیـش بـیـنـی مـی کـرد، کـه طـبـقـۀ حـاکـمـۀ نـو در اتـحـاد جـمـاهـیـر شـوروی سـوسـیـالـیـسـتـی نـخـواهــد تـوانـسـت و نـمـی بـایـد تـا ابـد زنـده بـه مـانـد.  سـوسـیـالـیـسـم آنـارشـیـسـتـی جـای گـزیـن آن خـواهـد گـردیـد. شـرائـط عـیـنـی تـسـریـع کـنـنـدۀ ایـن تـکـامـل هـسـتـنـد: ” آیـا مـتـصـور اسـت (…) کـه کـارگـران مـایـل بـه بـازگـشـت سـرمـایـه داری بـه کـارخـانـه هـا بـاشـنـد؟ هـرگـز! آن هـا دقـیـقـاً بـر ضـد دولـت سـرمـایـه داری مـی شـورنـد.” آن چـه کـارگـران مـی خـواهـنـد، تـعـویـض ایـن رهـبـری مـقـامـاتـی تـولـیـد بـا شـورای کـارخـانـۀ خـود و گـرد آوردن شـوراهـا در یـک فـدراسـیـون بـاشـمـول مـلـی اسـت. کـارگـران خـواهـان خـوداداری هـسـتـنـد. دهـقـانـان نـیـز واقـف گـشـتـه انـد، کـه حـرفـی از بـازگـشـت بـه اقـتـصـاد فـردگـرا نـمـی تـوانـد در بـیـن بـاشـد. یـگـانـه راه حـل عـبـارت اسـت از کـشـاورزی اشـتـراکـی و هـمـکـاری اشـتـراکـیـت هـای کـشـاورزی بـا شـوراهـای کـارخـانـه و اتـحـادیـه هـای صـنـفـی: کـلام کـوتـاه، تـوسـعـۀ آزادانـۀ بـرنـامـۀ انـقـلاب اکـتـبـر.”

      ولـیـن تـأکـیـد دارد، هـر نـوع تـلاش مـلـهـم از نـوع روسـی تـنـهـا ” بـه سـرمـایـه داری مبـتـنـی بــر  اسـتـثـمـار مـنـزجـر کـنـنـدۀ تـوده هـا “، ” بـدتـریـن شـکـل سـرمـایـه داری، کـه مـطـلـقـاً هـیـچ ربـطـی بـه مــارش بـشـریــت بـه سـوی جـامـعـۀ ســوسـیـالـیـسـتـی نــدارد”، مـنـتـهـی مـی گــردد. آن صــرفـاً یــک ” دیـکـتـاتـوری حـزبـی را تـسـریـع مـی کـنـد، کـه بـه طـور اجـتـنـاب نـاپـذیـر بـه سـرکـوبـی هـر نـوع آزادی بـیـان و مـطـبـوعـات و سـازمـان و عـمـل، حـتـی جـنـبـش هـای انـقـلابـی، بـه اسـتـثـنـاء حـزب صـاحـب قــدرت مـی انـجـامــد.” آن تــنـهـا بــه یـک ” بـازجـویـی اجـتـمـاعـی” مـنـتـهـی مـی گـردد، کـه ” نـفـس اعـصـاب حـیـاتـی انـقـلاب” را تـخـریـب مـی کـنـد. بـه نـظـر ولـیـن اسـتـالـیـن ” از مـاه بـه زمـیـن نـیـفـتـاده اسـت”. اسـتـالـیـن و اسـتـالـیـنـیـسـم صـرفـاً نـتـیـجـۀ مـنـطـقـی آن سـیـسـتـم مـقـامـاتـی بـودنـد، کـه طـی سـال هـای ۲۱ – ۱۹۱۸ ایـجـاد و مـسـتـقـر گـردیـده بـود. ” ایـنـسـت درسـی کـه دنـیـا از آزمـون (…) بـلـشـویـک هـا فـرا گـرفـتـه اسـت: درسـی کـه قـویـاً مـؤیـد تـز آنـارشـیـسـتـی اسـت، و بـه زودی، در پـرتـو روی دادهـا، از طـرف جـمـیـع آنـان کـه کـار مـی کـنـنـد، زجـر مـی کـشـنـد، مـی انـدیـشـنـد و مـی سـتـیـزنـد، درک خـواهـد شـد.”

روشـنـگـری هـا

۱- عـقـب مـانــدگـی روسـیـه تــزاری ازحـیــث اقــتـصـاد سـیـاسـی نـسـبــت بـه ســرمـایـه داری اروپـای غـربـی پـدیـد آورنـدۀ

     شـرائـط ویـژه ای بـرای تـکـامـل اشـکـال سـازمـانـی در جـنـبـش کـارگـری روسـیـه بـود. اتـحـادیـه هـای صـنـفـی در زمـا نـی دیـر نـقـش سـیـاسـی واقـعـی در جـامـعـه ایـفـاء نـمـودنـد.

           اتـحـادیــه هـای صـنـفـی در روسـیـه ابــتـداء در جـریـان جـنـبـش شــورایـی در ۱۹۰۵ پـدیـد آمـدنـد. عـلـت ایـن تـکـا مـل دیــر را بـایـد در مـاهـیـت فـئـودالـی – پـاتــریــارکـال دولـت روسـیـه و اشـکـال سـرکـوب و اسـتـثـمـار مـسـلـط در آن دولـت جـسـت.

           شـمـار کـارگـران سـازمـان یـافـتـۀ صـنـفـی طـی سـال ۱۹۰۵ ۲۵۰۰۰۰ تـن بـود.

          انـقـلاب فـوریـه ۱۹۱۷ یـک تـکـامـل سـازمــانـی سـریـع، تــوأمـاً در جـنــبـش صـنــفـی بــه وجـود آورد، چـنـان کــه تـعــداد اعـضـاء اتـحـادیــه هــای صـنــفـی طـی نـخـسـتـیـن مــاه هــای سـپـسـیــن انـقـلاب بـه نـیـم مـیـلـیـون نـفـر افـزایـش یـافــت. نـیــز در هـمـان مـاه هــا چـنـدیــن اتـحـادیــۀ صـنـفـی در ســرتـاسـر روسـیـه، عـمـومـاً، و در پـتـروگـراد، خـصـوصـاً، دائـر گـردیـدنـد.

          اتـحـادیــه هـای صـنـفـی تـا مـاه هــای اوت – سـپـتـامـبــر ۱۹۱۷ تـحـت تــسـلـط مـنـشـویـک هـا قـرار داشـتـنـد، کـمـا ایــن کـه در سـومـیــن کـنـفــرانـس اتـحـادیــه هــای صـنــفـی سـرتــاسـر روسـیــه بــلـشـویـک هــا تــنـهـا از پـشـتـیــبـانــی ۴/۳۶% نـمـایـنـدگـان بــرخـوردار بـودنــد. اکـثـریــت از مـنـشـویـک هــا تـشـکـیـل یـافـتـه بـود. ( آنـارشـیـسـت هـا و سـوسـیـال رولـوسـیـونـرهـا نـقـشـی جـزئـی در جـنـبـش صـنـفـی دارا بـودنـد.)

          جـنـبـش صـنـفـی بــا مـشـکـلات بـسـیــاری مـواجـه گـردیــد. در وهــلـۀ نـخــسـت فـعـالـیــت آن در اثـر نـبـودِ آزمـون هـای صـنـفـی در مـیـان کـارگـران بـطـیء بــود، و ایـن مـنـتـج بــه یـک سـاخـتـار سـازمـانـی بــی نـظـم و نـامـعـادل گـرد یــد. بـسـیـاری از اتـحـادیــه هـا عـاری از نـیــروی ضــربـتـی واقـعـی بــودنــد، زیـرا آن هــا نــه فــقـط مـطـابـق صـنـف،بـلـکـه هـم چـنـیـن مـطـابـق نـوع اشـتـغـال طـبـقـه بـنـدی گـشـتـه بـودنـد.

           مـسـئـلـۀ چـگـونـگـی رابـطـۀ مـتـقـابــل اتـحـادیـه هـای صـنـفـی و قـدرت دولـتـی در سـال هـای نـخـسـت مـوجـودیـت دولـت شـوروی خـود را بــه صـورت جــدی نــشـان داد، و در آغـاز دهــۀ ۲۰ زایـنـدۀ اخـتـلاف نـظـری در حـزب بـلـشـویـک گـردیـد.

۲-  کـمـیـتـه هــای کـارخـانــه بــه صــورت کـمـیــتـه هـای دائـم عـمـلـیـات در ۱۹۰۵ بـه وسـیـلـۀ کـارگـران در کـارخـانـه هـا تـشـکـیـل یــافـتـه بـودنـد. طـی انـقـلاب فــوریـه ۱۹۱۷ تـعـداد ایـن کـمـیـتـه هـا در مـنـاطــق صـنـعـتـی در ســرتــاسـر رو سـیـه مـداومـاً افــزایــش یـافـت. کـمـبـود سـازمـان هــای صـنـفـی و وجـود سـنـت جـنـبـش شـورایـی ۱۹۰۵ عـلـت آن بـود کــه اقــشـار رادیـکـال کـارگــری هـمـیـن کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه را بـه صـورت ارگـان هــای طـبـیـعـی مـبـارزه تـلـقــی مـی نـمـودنــد. اگـر اکـثـریـت در اتـحـادیــه هــای صـنـفـی در جـنـاح راسـت حــزب بـلـشـویـک بـود، در مـقـابـل کـمـیـتـه کـارخـانـه سـریـعـاً شـعـائـر انـقـلابـی بــلـشـویـک هـا را پـذیـرفـتـنـد، و در جـنـاح چـپ حـزب بـلـشـویـک قـرار گـرفـتــنـد. مـثـلاً در بـهــار ۱۹۱۷ اکـثـریــت در چـنـد کـنـفــرانـس کـمـیــتـه هــای کــارخـانـه مــوافـقــت شـان را بـا شـعـائـر بـلـشـویـک هـا در خـصـوص کـنـتـرل کـار و قـدرت شـوروی اعـلام داشـتـنـد.

           ایــن رادیـکـالـیـت بـزرگ کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه عـلـت آن بـود، کـه بـلـشـویـک هـا تـا درجـۀ زیـادی آن هـا را بـه مـثـابــۀ ارگـان هــای انـقـلابـی در نـخـسـتـیـن مــرحـلـۀ انـقـلاب روسـیــه، یـعـنـی تـا انـقـلاب اکـتـبـر بـه حـسـاب آوردنـد.

     امــا پـس از قــیـام ژوئـیـه ۱۹۱۷ در کـنـگـرۀ شـشـم حـزب بـلـشـویـک در ۲۶ آن مـاه دربـارۀ تـغـیـیـر شـعـار کـل قـدرت بـه شـوراهـا! و راهـکـار بـحـث شـد. از ایـن نـقـطـه زمـانـی لـنـیـن کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه را بـه صـورت ارگـان هـای انـقـلابـی بــه عـوض شـوراهـا تـلـقـی نـمـود. ولـیـکـن بـلـشـویـک هـا بـه دلـیـل راهـکـاری از بـیـان روشـن مـوضـع شـان در قــبـال رابـطـۀ بـیـن کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه و اتـحـادیـه هـای صـنـفـی امـتـنـاع ورزیـدنـد، هـم چـنـیـن شـعـار کـنـتـرل کـار را بـه گـونـه ای تـهـیـه کـردنـد کـه تـعـبـیـرش بــه چـنـد صـورت مـمـکـن بـاشــد. کـمـیــتـه هـای کـارخـانـه آن را بـه صـورت عـلامـت حــزب بـه کـارگـران بــرای در اخـتــیـار گـرفــتـن تـولـیـد در کـارخـانــه هــا اسـتـنـبـاط نـمـودنـد. نـیـز تـمـایــلات در کـمـیـتـه هــای کـارخـانـه بــرای کـسـب نـقــش رهـبــری کـنـنـده در دگـرگـونـی انـقـلابـی و سـازمـان یـابـی آتـی تــولـیـد پـس از تـصـرف سـوسـیــالـیـسـتـیِ قــدرت ظـاهــر شــدنـد. در تـصـویـبـنـامـۀ یـک کـنـفـرانـس کـمـیـتـه هـایکـارخـانـه ذکــر شـده بــود: ” کـمـیــتـه هـای کـارخـانــه کـودکـان انـقـلاب هـسـتــنـد. آن هـا نـیـروی تـازه ای مـی بـاشـنـد،کـه بــایـد بــر روی شـان حـسـاب کــرد. کـمـیـتـه هـا بــایـد کـانـون خـود را بــه وجـود آورنــد، کــه مـسـتـقـل از اتـحـادیـه هـای صـنـفـی بـاشـد، و مـبـارزۀ سـیـاسـی و صـنـفـی جـنـبـش کـارگـری را رهـبـری نـمـایـد.”

           در جـنـبـش صـنـفـی اعـضـاء خــود را در مـعــرض تـهـدیــد کـمـیــتـه هـای کـارخـانـه بـه عـلـت مـطـالـبـۀ پـیـوسـتـه صــریـح تـر آن در خـصـوص رهـبـری بـلاشـرط احـسـاس نـمـودنـد، و ایـن احـسـاس بـی جـهـت نـیـز نـبـود، زیـرا بـلافـا صـلـه پـس از صـادر گـشـتـن تـصـویـبـنـامـۀ کـنـتـرل کـار در ۱۴ نـوامـبـر ۱۹۱۷، اولـیـن کـنـفـرانـس سـرتـاسـر روسـیـه بــه کـمـیـتـه هــای کـارخـانـه اعـلام داشــت، کـه هـمـکـاری بــا اتـحـادیـه هــای صـنـفـی، تــا جـایـی کــه بـه کـنـتـرل کـار مـربــوط مـی گـردیـد، ” بــا چـرخـش مـحـدوث در حـیـات اقــتـصـادی – سـیـاسـی روسـیـه، مـطـلـقـاً مـنـحـل شـده اسـت.”ایـن نـیـز طـبـیـعـهً نـمـی تـوانـسـت مـورد قـبـول اتـحـادیـه هـای صـنـفـی قـرار گـیـرد.

          هـمـزمـان حـسـاب کـردن راهـکـارانـۀ بـلـشـویـک هـا بـر روی کـمـیـتـه هـای کـارخـانــه ابــداً بــه ایـن مـعـنـا نـبـود، کـه آن هـا مـوافـق بـا مـحـول گـردیـدن مـسـئــولـیــت تــولـیـد اجـتـمـاعـی بــه کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه بـوده بـاشـنـد. کـمـا ایـن کـه بــلـشـویـک هـا بــه دنـبـال تـصـرف قـدرت سـیـاسـی، عـلامـت قـبـلـی بـه کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه را بـه ایـن گـونـه تـغـیـیـر دادنـد کـه مـسـتـقـیـمـاً تـصـریـح شـد آن هـا بـایـد از اتـحـادیـه هـای صـنـفـی اطـاعـت نـمـایـنـد. بـلـشـویـک هـا بــا رادیـکـالـیـزه شـدن بـخـش انـبــوهـی از کـارگـران بـه اکـثـریـت در اتـحـادیـه هـای صـنـفـی – بـا اسـتـثـنـائـاتـی جـزئـی- دسـت یـافـتــنـد. در زمـیـنـۀ تـحـقـق کـنــتـرل کــار بـلـشـویـک هـا مـی تـوانـسـتــنـد از وفـاداری اتـحـادیـه هـای صـنـفـی اطـمـیـنـان داشـتـه بـاشـنـد، نـه از وفـاداری کـمـیـتـه هـای کـارخـانـۀ رادیـکـال.

     بــر ایـن اسـاس اتـحـاد بـیـن قــدرت دولــتـی بــلـشـویـک هــا و اتـحـادیــه هــای صـنــفـی جـهــت نــاتــوان ســاخـتـن کـمـیــتـه هـای کـارخـانـه و تـبـدیــل شـان بـه تـحـتـانـی تـریـن سـلـول هـا در دسـتـگـاه اتـحـادیـۀ صـنـفـی پـدیـد آمـد. در اولـیـن وهـلـه جـلـوگـیـری از بـرگـذاری کـنـگـرۀ سـرتـاسـر روسـیـه، کـه کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه امـیـدوار بـه صـورت پـذیــرفـتـن آن در دسـامـبـر ۱۹۱۷ بـه مـقـصـود هـمـآهـنـگ سـازی و تـحـکـیـم در اخـتـیـار گـرفـتـن سـازمـان دهـی تـولــیـد بـودنــد، بـه عـمـل آمـد. نـاتـوان ســازی نـهــایـی کـمـیــتـه هـای کـارخـانـه بــا امـور فـشـار اقــتـصـادی صـورت گـرفـت،بــه ایــن مـعـنـا کــه مـقـامـات تـحـویـل مــواد خـام یــا وام دهـی بـه کـمـیـتـه هـای کـارخـانـه را مـشـروط بـه ایـن نـمـودنـد کـه آن هـا خـود را مـطـیـع اتـحـادیـه هـای صـنـفـی سـازنـد.

     امــا اتـحـاد قـدرت دولـتـی و اتـحـادیـه هـای صـنـفـی فـراتـر از ایـن رفـت. یـکـی از مـهـم تـریـن عـرصـه هـای فـعـالـیـت اتـحـادیــه هـای صـنــفـی در اولـیــن ســال هــای پـسـیــن انـقــلاب اکـتــبــر عــبـارت بــود از شــرکــت در بـنـای سـیـسـتــم اقــتـصـادی – اداری دولــتـی . در آن دوره یـک هـمـکــاری نــزدیـک بــیـن شــورای اتّـحـادیــه هــای صـنــفـی سـرتـاسـر روسـیّـه و شـورای عـالـی اقـتـصـاد مـلّـی(Vysshii Sovet Narodnogo Khozyaistva(vesenkha)) پـدیـد آمـد، ولـیـکـن ایــن اتـحـاد در بـسـتـر تـحـولات روسـیـه و تـغـیـیـر بـرخـورد آتـی حـزب بـلـشـویـک بـه اتـحـادیـه هـای صـنـفـی صـورت دیـگـری بـه خـود گـرفـت.        

۳-  نـظـریـه ای ابـداع فـریـدریـش انـگـلـس(Friedrich Engels)(95-1820) در نـوشـتـه ای از او با عـنـوان تـکـامل سـوسـیـا لـیـسـم از واهـی بـه عـلـم بــه ایـن عـبـارت: ” اولـیـن عـمـل، عـمـلـی کـه دولــت در اثــر آن واقــعـاً بـه مـنـزلـۀ نـمـایـنـدۀ کـل جـامـعـه ظـاهــر مـی شـود – تـحـویــل گـرفـتـن وسـایـل تـولـیـد بـه نـام جـامـعـه – هـمـزمـان آخـریـن عـمـل مـسـتـقـیـم آن بــه عـنـوان دولـت اسـت. دخـالـت قــدرت دولـت در امــور جـامـعـه در زمـیــنـه ای پـس از زمـیـنـۀ دیـگـر بـه تـدریـج بـیـهـوده مـی گــردد، و سـرانـجـام بــه خـودی خـود از بــیـن مـی رود. ادارۀ امـور و رهـبـری پـروسـه هـای تـولـیـد جـای حـکـومـت بـر افـراد را مـی گـیـرد. دولـت ” بـرانـداخـتـه نـمـی شـود”، آن مـی مـیـرد.”

۴- شـالــودۀ ” سـرمـایــه داری انـحـصـاری دولـتـی” روسـیـه بـا ” سـیـاسـت اقـتـصـادی نـویـن(نِـپ)”(Novaja Ekonomičesk

aja Politika(NEP)  )، کــه لـنـیـن بــه کـنـگـرۀ دهـم حـزب در مـارس ۱۹۲۱ مـعـرفـی و از تـصـویـب گـذرانـدش، ریـخـتـه شــد. پـیـش از ۱۹۲۱ لـنـیـن بــا مـوضــوع ” سـرمـایــه داری انـحـصـاری دولــتـی” اشـتـغــال یــافـتـه، و حـتـی در بـهـار ۱۹۱۸ آن را بـه صـورت یـک اسـتـراتـژی مـطـرح سـاخـتـه بـود، اسـتـراتـژی ای کـه مـی بـایـد از طـریـق تـکـامـل دادن

     سـرمـایـه داری تـحـت کـنـتـرل دولـت پـرولـتـاریـایـی بـه جـامـعــه امـکـان فـراهـم آوردن شـرائـط ضـرور انـتـقـال آن بـه سـوسـیـالــیـسـم را دهـد. اُپـوزیـسـیـون چـپ – ولـو بـلاتـأثـیـر – در مـقـابـل ایـن اسـتـراتـژی لـنـیـن مـوضـع گـیـری نـمـوده بـود. بـه نـظـر اُپــوزیـسـیـون سـوسـیـالـیـسـم تـنـهـا مـی تـوانـسـت بـه وسـیـلـۀ خـود طـبـقـۀ کـارگـر خـلـق گـردد. ” سـرمـا یــه داری انـحـصـاری دولـتـی” گـامـی بــه سـوی آن نـبـود. بـعـد لـنـیـن دیـگــر بــار در رابـطـه بــا ” نِـپ” در مـقـالـه اش تـحـت عـنـوان ” دربــارۀ مـالـیـات بــر خـواربــار” انــدیـشـۀ ” سـرمـایــه داری انـحـصـاری دولــتـی” را بـه ایـن عـبـارت مـطـرح سـاخـتـه بـود، کـه ” سـرمـایـه داری انـحـصـاری دولـتـی” عــالـی تــریـن شـکـل سـیـاسـی و اجـتـمـاعـی سـرمـایـه داری اسـت.

           ” سـرمـایــه داری انـحـصـاری دولـتـی” در دورۀ اسـتـالـیــن تـثـبــیـت و تـحـکــیـم و بــا نــام ســاخـتـگـی ” ســوسـیــا لـیـسـم” بــه خـلـق هـای شــوروی و دنـیـای خـارج مـعــرفـی گـردیــد، و حـتـی در قـانـون اسـاسـی اتـحـاد شـوروی بـه آن رسـمـیـت داده شـد.

۵-  مـنـشــویــک هــا جـنـاحــی از حـــزب کــارگــر ســوســیــال دمــوکــرات روســیـّــه. ایـــن جـنــاح در دومـیــن کــنـگـــرۀ حــزب در ۱۹۰۲ تـشـکـیـل یـافــت، و در اقـلـیــت(minsjinstvo) قــرار گـرفـت. در بـرابـر آن جـنـاح اکـثـریـت(bolsjinst vo) بـلـشـویـک هـا بـا لـنـیـن در رأس آن تـشـکـیـل گـردیـد.

۶-  ایـن جـزوۀ کـولـونـتــای بـه وسـیـلـۀ حـزبکـارگـرکـمــونــیـسـتآلـمـان در روزنــامــۀ رسـمـی شـان Kommunistische

Arbeiter Zeitung ( روزنـامـۀ کـارگـر کـمـونـیـسـت) بــه چـاپ رسـیـد، و ایـن امــر اعـتـراض رسـمـی کـولـونـتـای بـه آن حـزب را بـرانـگـیـخـت. وقـتـی کـه آن حـزب بـعـد، در ۱۹۲۲ در بـرلـیـن جـزوه را بـه صـورت مـسـتـقـل تـحـت عـنـوان Was bedeutet die Arbeiteropposition?       ( اُپـوزیـسـیـون کـارگــری بــه چـه مـعـنـاسـت؟) بــه چـاپ رسـانـیـد، آن شـامـل تـفـسـیــرات در مـخـالـفــت بـا کـولـونـتـای بــود. هــم چـنـیـن اتـحـادیــه سـنــدیـکـالــیـسـتـی آمــریـکـا کـارگـران صـنـعـتـی دنـیـا( آی.دابـلـوی.دابـلـوی)(Industrial Workers of the World(IWW)) کــه نـسـخـه ای از نــوشـتــۀ کــولــونــتـای را بــه دسـت آورده بــود، آن را بــا عـنـوان انـگــلـیــسـی The Workers Opposition in Russia( اُپـوزیـسـیـون کـارگـری در روسـیّـه) در سـال  ۱۹۲۲ در شـیکـاگـو چـاپ و مـنـتـشـر سـاخـت. در یـازدهـمـیـن کـنـگـرۀ حـزب(مارس – آوریـل ۱۹۲۲) کـولـونـتـای از جـمـلـه بــه سـبـب قــرار دادن نــوشـتـه اش در اخـتـیـار ” ضـد کـمـونـیـسـت هـا “ی خـارجـی مـورد حـمـلـه واقـع شـد. نـوشـتـۀ کـولـونـتـای بـعـدهـا بـه چـنـد زبـان اروپـایـی تـرجـمـه و انـتـشـار یـافـت، ولـی هـرگـز در اتـحـاد شـوروی بـازنـشـر نـکـردیـد، و آن تـا اواخـر دهـۀ ۷۰ قـرن سـابـق در اتـحـاد شـوروی غـیـرقـابـل حـصـول بـود.

۷-  کـادِت هــا اعـضـاء حـزب دمـوکـرات هـای مـشـروطـه خــواه، یـک حـزب لـیـبـرال – سـلـطـنـت طـلـبـانـه، مـتـشـکـلـه در ۱۹۰۵بــودنـد. حـزب در جـنـگ جـهـانــی اول(۱۸- ۱۹۱۴) پـشـتـیــبـان فـعـال تــلاش هــای اشـغـالـگـرانـۀ امـپـراتـوری تـزاری بـود. در جـریـان انـقـلاب فـوریـه ۱۹۱۷ کـوشـیـد تـا تـزاریـسـم را از سـقـوط نـجـات بـخـشـد. بـه صـورت حـزب رهـبــری کـنـنـدۀ دولـت مـوقــت سـیـاسـتـی نــه در جـهـت مـنـافـع مــردم، بـلـکـه امـپــریــالـیـسـت هـای آمـریـکـایـی، فـرا نـســوی و انـگـلـیـسـی پـیـش بــرد. پـس از انـقـلاب اکـتـبــر حــزب بــه یـک مـخـالــف سـازش نـاپــذیــر رژیــم شــوروی تـبـدیـل گـردیـد.

۸- بــه نـظـر گـلــدمـن پــیـمـان ” بــرســت – لـیــتـوفـسـک” بــه سـخـتـی تـضـعــیــف کـنــنـدۀ روحــیـۀ انــقـلابــی تــوده هــا و نـخـسـتـیـن مـنـبـع تـفــرقـه بـیـن نـیـروهـای پــرولـتـاریـایـی بـود. آنـارشـیـسـت هـا و سـوسـیـال رولـوسـیـونـرهـای چـپ از آغـاز بـر ضـد ایـن پـیـمـان بـودنـد، زیـرا آن را گـامـی خـطـرنـاک و خـیـانـت سـرنـوشـت سـاز بـلـشـویـک هـا بـه انـقـلاب تـلـقـی مـی نـمـودنـد.

مـنـابـع بـررسـی

Arschinow, Peter: Geschichte der Machno-Bewegung(1918 – 21)(Berlin, Kramer, 1974).

Avrich, Paul: The Russian Anarchists (New Jersey, Princeton University Press, 1971).

Baynac, Jacques: La Terreur sous Lénine(1917-1924)(Paris, Le Sagittaire, 1975).

Berkman, Alexander: The Russian Tragedy(Montreal, Black Rose Books/Cienfugos Press, 1976).

Brunse, Niels og Nielsen, Hans-Jørgen: Oprøret i Kronstadt. Et dokumentarium om marts 1921(København, Rho

dos, 1973).

Carr, E.H.: The bolshevik revolution 1917 – 1923, vol.1-3(London, Macmillan, 1978).

Carr, E.H.: The Interregnum 1923 – 1924(London, Macmillan, 1978).               

Fischer, Louis: The Life of Lenin(London, Weindenfeld & Nicolson, 1965).

Goldman, Emma: Anarchism and other Essays(New York, Dover, 1969).

Goldman, Emma: Living my Life(New York, Dover, 1970).

Goldman, Emma: My Disillusionment in Russia(New York, Crowell, ۱۹۷۰).

Goldman, Emma: Red Emma Speaks. Selected Writings and Speeches(New York, Vintage Books, 1972).

Gorter, Hermann: Ȍppet brev till kamrat Lenin. Et svar på Lenins broschyr: “Radikalismen – kommunismens barns

jukdom”(Göteborg, Arbetarpress, 1975).

Kollontaj, Alexandra: Arbetaroppositionen(Jönköping, Sth., Federativs, 1973).

Kropotkin, Peter: Selected writings on anarchism and revolution(London, M.I.T. Press, 1975).

Lenin, V.I., Collected Works, vol.25, 3.edi.(Mocow, Progress, ۱۹۷۷).

Makhno, Néstor: La Révolution russe en Ukraine 1918 – 21(Paris, Belfond, 1970).

Maximov, G.P.: The guillotine at worke: Twenty years of terror in Russis(data and documents)(Chicago, 1940).

Mett, Ida: The Kronstadt Uprising, 1921(UK, Books on Demand, 1973).

Pankratova, Anna: Fabrikräte in Russland(Frankfurt a.M., Fischer, 1976).

Rocker, Rudolf: Der Bankrott des russischen Staats-Kommunismus(Berlin, Underground Press, 1968).

Schapiro, Leonard: The Origin of Communist Autocracy: Political opposition in the Sovjet State(London, Mac millan, 1977).

Serge, Victor: L’an I de la révolution russe(Paris, Francois Maspero, 1971).

Trotsky, Leon: History of the Russian Revolution(UK, Penguin, ۲۰۱۷).

Trotsky, Leon: The Revolution betrayed. What is the Soviet Union and Where is it Going?, 1.edi.(Antwerp, Lee, 1936).

Volin: The Unknown Revolution 1917 – 21(Montreal, Black Rose Books, 1974).

———————————————————————————————–

آدرس و اسامی صفحات مرتبط با اتحادیه آنارشیستهای ایران و افغانستان

Anarchist Union of Afghanistan and Iran, May 24, 2018

P.S:The possibility of joining new people and groups of anarchists will be permanent

The Union has many social media and other communication channels. You will find them at the bottom of this page

۱- آدرس عصر آنارشیسم در اینستاگرامhttps://instagram.com/asranarshism/

—————————————-

۲- آدرس عصر آنارشیسم در تلگرام

https://telegram.me/asranarshism—————————-
۳- عصر آنارشیسم در توئیترhttps://twitter.com/asranarshism———————————–۴ – فیسبوک عصر آنارشیسمhttps://www.facebook.com/asranarshism—————————————۵ – فیسبوک بلوک سیاه ایرانhttps://www.facebook.com/iranblackbloc

————————————————–

۶ – فیسبوک آنارشیستهای همراه روژاوا و باکورAnarchists in solidaritywiththeRojavahttps://www.facebook.com/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%DA%98%D8%A7%D9%88%D8%A7-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B1-Anarchists-in-solidarity-with-the-Rojava-434646579975914

———————————————————-

۷ – فیسبوک دفاع از زندانیان و اعدامیان غیر سیاسیhttps://www.facebook.com/sedaye.bisedayan

————————————————————

۸ – فیسبوک کارگران آنارشیست ایرانhttps://www.facebook.com/irananarchistlabors

——————————————————

۹- فیسبوک کتابخانه آنارشیستیhttps://www.facebook.com/anarchistlibraryfa

————————————————–

۰ ۱– فیسبوک آنارشیستهای همراه بلوچستانhttps://www.facebook.com/anarchistinsupportbaluchistan

—————————————————–

۱۱ – فیسبوک  هنرمندان آنارشیستhttps://www.facebook.com/anarchistartistss

————————————————-

۱۲ – فیسبوک دانشجویا ن آنارشیستhttps://www.facebook.com/anarchiststudents

——————————————-

۱۳ – فیسبوک شاهین شهر پلیتیکhttps://www.facebook.com/shahre.shahin

———————————————–

۱۴ – فیسبوک آنتی فاشیستhttps://www.facebook.com/ShahinShahrPolitik

————————————————

۱۵ – آدرس آنارشیستهای مریوان در کانال تلگرامhttps://t.me/anarchyinmarivan

———————————

۱۶-آدرس تماس با ماcontact us

info@asranarshism.com

———————————

۱۷ – سایت عصر آنارشیسمhttps://asranarshism.com

——————————————–

۱۸ – آدرس کانال آنارشیستهای کردستان در تلگرام
بڵاوکردنەوەی بیرو هزری ئانارکیستی
https://t.me/kurdistananarshist

——————————-

۱۹- فیسبوک میتینگ دهه هفتاد و هشتادی هاhttps://www.facebook.com/%D9%85%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D9%87%D9%87-%D9%87%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D9%87%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7-505093803031731/

——————————————

۲۰ – گوگل پلاس عصر آنارشیسمhttps://plus.google.com/u/0/114261734790222308813

——————————————-

۲۱ –  ساوندکلاود رادیو آنارشی

——————————————

۲۲- آدرس ” دختران آنارشیست افغانستان ” در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/dokhtarananarshist_afghanestan

———————————————————–

۲۳- آدرس “دختران آنارشیست افغان ” در فیسبوکhttps://www.facebook.com/Afghan-Anarchist-Girls-116992605591873

————————————————————–

۲۴- آدرس آنارشیستهای رشت در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/anarshist.rasht

———————————————————

۲۵ –  آدرس پیج آنارشیستهای شهر بوکان (  ئانارکیسته کانی بوکان ) در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/bokan_anarchy

———————————————————–

۲۶- آدرس آنارشیستهای اصفهان و شاهین شهر در تلگرامhttps://t.me/Anarshistsh2

————————————————

۲۷ – آدرس آنارشیستهای اصفهان و شاهین شهر در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/anarshistshahinshahr

—————————————————

۲۸- آدرس آنارشیستهای شیراز در تلگرامhttps://t.me/ShirazAnarchist

—————————————————

۲۹ – آدرس آنارشیستهای شیراز در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/anarchy_shz_ism

——————————————————

۳۰ – آدرس آنارشیستهای گیلان در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/guilan_anarchism

——————————————————-

۳۱ – کانال عصیانگر در تلگرامhttps://t.me/AcabFai

————————————————-

۳۲ – آدرس کانال ” جوانان آنارشیست ” در تلگرامhttps://t.me/young_anarchists

————————————————

۳۳- آدرس آنارشیستهای مشهد در کانال تلگرامhttps://t.me/anarchismera

————————————————-

۳۴ -آدرس کانال آنارشیستهای تهران در تلگرام

t.me/tehran_anarchists——————————————–

۳۵ – آدرس آنارشیستهای قم در توییتر

twitter.com/anarshist————————————

۳۶ – آدرس پیج” آنارشیستهای جنوب “در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/southanarchists

آنارشیستهای جنوب یکی از اعضای تشکیل دهنده ” اتحادیه آنارشیستهای ایران و افغانستان” می باشند که در ایران حضور دارند.

———————————————————

۳۷ – آدرس پیج” آنارشیستهای خراسان “در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/khurasan_anarch

آنارشیستهای خراسان یکی از اعضای تشکیل دهنده ” اتحادیه آنارشیستهای ایران و افغانستان” می باشند که در ایران حضور دارند.

——————————————————————————

۳۸ – آدرس بالاچه عصر آنارشیسم در بالاترینhttps://www.balatarin.com/b/anarchismera

———————————————————————-

۳۹ – آدرس وبلاگ اتحادیه آنارشیستهای ایران و افغانستانhttps://tauai.wordpress.com

————————————————————————

۴۰ – آدرس اتحادیه آنارشیستهای ایران و افغانستان در فیسبوکhttps://www.facebook.com/TAUAI/?modal=admin_todo_tour

————————————————————————————–

۴۱ – آدرس اتحادیه آنارشیستهای ایران و افغانستان در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/union9387

—————————————————————————————

۴۲ – آدرس پیچ آنارشیستهای اهواز در فیسبوکhttps://www.facebook.com/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2-2021321021440113

—————————————————————————–

۴۳ – آدرس پیچ آنارشیسم سبز در فیسبوکhttps://www.facebook.com/Green-Anarchism-%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%B3%D8%A8%D8%B2-229749814516765

—————————————————————————

۴۴ – آدرس پیج جوانان آنارشیست در اینستاگرامhttps://www.instagram.com/javanane_anarshist

————————————————————————-

۴۵ – آدرس کانال جامعه دگرباشان فارسی زبان در تلگرام https://t.me/IRLGBT_CO