بخشی از کتاب «چو روح آب»کتابی در بیان شان سروده های احمد شاملو، شاعر بزرگ آزادی

نوشته ی سیروس شاملو

“سال ۱۳۳۳ من پسرکی چهارسال‌ونیمه چون همه‏ ی پسرانِ چهارسال‌ونیمه‏ ی آن سال‌ها که پدران‏شان در کنج محبس‏ اند، نحیف و ترسان بودم. همین دلهره باعث شد آن زمان را خوب به یاد داشته باشم. خانه‏ ی ما در تهران، پشت مجلسِ شورای ملی، دیوارهای آجری رنگی داشت و حیاطی با حوضی کوچک و فواره‏ ای بسته، چرک و بی‏ ماهی. شاید همان حوضی که برادرم سیاوش، کشتی‏ های کاغذی را روی آب مواج‏ اش آتش می‏ زد. همان ایده‏ ای که شاعر در هوا گرفت: «ای خدا کشتی بفرس! آتیش بهشتی بفرس!»

مادرم اضطراب‏ اش را مستقیم به ما منتقل می‏ کرد. صدای نگران‏ اش را به یاد دارم: «ای خدا! می‏ خوان باباتون رو تیربارون کنن»! هرروز کفش و کلاه می‏ کرد و می‏ رفت زندان قصر: گریه و زاری. یکی از روزها هنگام بازگشت درشکه‏ ای ساخته‏ شده از خمیر نان کپک‏ زده برای من آورد. بی‏ دلیل نیست خواندن شعر ِساعت اعدام آمیخته با ترشیده‏ گی نان مرا به آن تیره‏ روزهای کودکی پرواز می‏ دهد.

چند کیلو نان سنگکِ کپک‏ زده باید در دهان زندانی جویده شود تا با خمیرش بتوان کالسکه‏ ای به این بزرگی ساخت و چقدر باید از نان روزینه زد تا به کسی اثبات کرد شبانه‏ هایش اوست. قفل آهن‏جوشی که سخت می‏ چرخد تا رؤیاها را از حبس به هوای آزاد اندازی. هوای سردی که این بار نمی‌خواهد سینه‌ات را با صدای هم‌آواز دوازده گلوله زیور دهد.

شعرِ ساعتِ اعدام به سال ۱۳۳۳ در زندان قصر سروده شده است؛ نه در زندان موقت شهربانی و در سال ۱۳۳۱ و این رنگِ خوش سپیده‏ دمان به آرامیِ صبح چون پینه‏ دوزی از نی‏زاری بالا می‏ رود که بیرون از زندان قصر است، همان جایی که در صبح‏گاه منتظر اعدام نفر بعدی است.
این شعر در سه بخش عمده و یک تکرار به‏ هم آمده است.

در بخش نخست، در فقلِ در کلیدی می‏ چرخد، جیغِ چرخش زبانه چنان در نقب و سلول و حجره و سرسرا پژواک می‏ کند؛ گویی همه‏ ی درهای زندان باهم به نجوا آمده و خواب آشفته‏ ی هزار زندانی، هزاران کاکُلیِ ناشاد از این فریاد که به‏ ویژه با خشم و شدت همراه است آشفته‏ تر شده است. فعل ِ چرخیدن با صدای شکننده‏ ی چ و خ به‏ خوبی این آوای پژواک را القا می‏ کند…”

سیروس شاملو

https://www.30book.com/Book/79352/چو-روح-آب-هنر-پارینه-سیروس-شاملو-هنر-پارینه-و-ماهابه