ماکس اشتیرنر فیلسوف آلمانی و آنارشیست فردگرا

یوهان کاسپار اشمیت (۲۵ اکتبر ۱۸۰۶–۲۶ ژوئن ۱۸۵۶) که بیشتر با نام ماکس اشتیرنر شناخته می‌شود، یک فیلسوف آلمانی است. او اغلب از پیشگامان نیهیلیسم، اگزیستانسیالیسم، تئوری آسیب‌شناسی روانی، پست‌مدرنیسم و آنارشیسم فردگرا به حساب می‌آید. مهم‌ترین اثر وی ” فرد و هرآنچه از اوست” که به صورت لغوی فرد و مالکیت او ترجمه می‌شود.

در سن بیست سالگی، اشتیرنر وارد دانشگاه هومبولت برلین شد که در آن به مطالعه لغت‌شناسی، فلسفه و الهیات پرداخت. او در کلاس‌های هگل، کسی که منبع الهام تفکرات او بود، با موضوعات تاریخ فلسفه، فلسفه مذهب و روح سوبژکتیو شرکت کرد. اشتیرنر بعداً به دانشگاه ارلانگن رفت که همزمان با او لودویگ فویرباخ نیز در آنجا تحصیل می‌کرد.

در سال ۱۸۴۱ در حالیکه در برلین بود، در مباحثات گروهی از فیلسوفان جوان به نام «آزادگان» که بعدها تاریخ‌نگاران آنها را هگلی‌های جوان نامیدند، شرکت کرد. بعضی از شناخته‌شده‌ترین نام‌ها در ادبیات و فلسفه قرن نوزدهم مانند کارل مارکس، فریدریش انگلس، برونو بائر، و آرنولد رگه عضو این گروه بودند.

بعد از کتاب فرد و هرآنچه از اوست، اشتیرنر نقد اشتیرنر را نوشت و کتاب ثروت ملل از آدام اسمیت و گفتار در اقتصاد سیاسی از ژان باتیست سی را به زبان آلمانی ترجمه کرد . او همچنین مجموعه‌ای از متون را با عنوان واکنش تاریخ در سال ۱۸۵۲ نوشت.

ماکس اشتیرنر از پایه‌گذاران آنارشیسم و نماینده فردگرایی و شورشی بود. اشتیرنر با موضعی میان فلسفه و آنارشیسم فردگرایانه به رد ایدئولوژی‌های زمان خود پرداخت. او یک نویسنده شورشگری است که به انتقاد از دین، دولت، قانون، اخلاق، و کلیسا پرداخت و می‌گفت که انسان را باید از زیر یوغ دین و کلیسا رها نمود. وی می‌نویسد که هیچ‌کس نباید از فرد و انسان طلبکار باشد حتی خدا، دولت، جامعه، بشر، قانون، دین، عقل و حقیقت. وی می‌گفت که فرد و فردیت حتی بر خدا برتری دارند چون انسان فردگرا طبیعتاً موجودی کافر است و هر دولتی نماینده نظام مطلقه و زورگو می‌باشد و دولت متکی به بردگی کار است و اگر روزی کار و کارگر رها شوند، دولت نیز فوری سقوط خواهد نمود.

او در کتاب «او و هرآنچه از اوست» در خصوص فردیت خویش چنین می‌گوید:

”خدا و نوع بشر خود را دلمشغول هیچ چیز نمی‌کنند و به هیچ چیز جز خودشان اهمیت نمی‌دهند. پس بگذارید من هم خود را دلمشغول خویش سازم ، کسی که به اندازه‌ی خدا هیچ چیزی از دیگران نیست ، همه چیز من خودم هست ، من تنها چیزی است که هستم.”

اشتیرنر گرچه شخصاً در کلاسهای درس هگل و شلایرماخر شرکت نمود ولی تحت تأثیر فلسفه و انتقاد فویرباخ از دین بود. او در برلین در محفل هگلی‌های چپ با انگلس آشنا شد. فلسفه او زمانی مطرح شد که فلسفه‌های دیگر خود را زیر نفوذ نیروهای خاصی قرار داده بودند. کانت، هگل، فویرباخ، ولایبنیتس، از دولت، اخلاق، خدا، میهن، و عقل می‌گفتند. اشتیرنر آن زمان خلاف جمع گرایی پرودن، از فردگرایی آنارشیستی سخن می‌گفت. آنارشیسم فردگرایانه و فردگرایی سوسیالیستی او با جمع گرایی انگلس فرق داشت. او گرچه روی نیچه و باکونین اثرات مهمی گذاشت ولی خود نیچه ای بود پیش از نیچه. فردگرایی اشتیرنر را دلیل حضور ابرمرد نیچه ای می‌دانند. او پیش از نیچه تئوری اراده بقدرت رسیدن فرد را مطرح نمود. وی پایه‌گذار نهیلیسم مدرن نیچه ای نیز است. پرودن بعدها در رابطه با فلسفه اشتیرنر نوشت که ” مالکیت دزدی است “. نقش تحریک کننده اشتیرنر دست کمی از نظرات تحریک کننده ماکیاولی در مجامع سیاسی و فلسفی نداشت. اشتیرنر به ترجمه آثار اقتصاد سیاسی انگلیسی و فرانسوی مخصوصاً آثار آدام اسمیت بزبان آلمانی پرداخت. در ادبیات اگزیستانسیالیستی قرن بیست، داستایوسکی، سورل، فروید، کامو و سارتر نیز تحت تأثیر افکار او قرار گرفتند. هنرمندان و ادیبانی مانند تورگنیف، ارنست یونگر، آندره ژید و آندره برتون نیز از او بی تأثیر نماندند. خانم دورا مارسدن، یکی از زنان فمنیست رادیکال اوایل قرن بیست نیز مبلغ نظرات او بود. ماکس اشتیرنر همچون هرتسن، متفکر روس، به افشای لیبرالیسم زمان خود پرداخت. اشتیرنر غیر از نظرات انتقادی فویرباخ از دین، متکی به شاخه‌های آتئیستی و ماتریالیستی دوره روشنگری اروپا نیز بود.

جامعه مورد علاقه اشتیرنر یعنی ” اتحادیه فرد گرایان ” نام دارد که مخالف دولت و جامعه معمولی است.او می‌گفت همیشه حق با کسی است که قدرت داشته باشد، چون چند مشت قوی مهم‌تر از صده‌ها گونی قانون هستند. او قانون، حقوق، و حق را یک فرم از رابطه قدرت می‌دانست. اشتیرنر هم دولت پارلمانی لیبرالها و هم دولت مطلقه سلطنتی را زورگویانه می‌دانست. او می‌گفت که سیستم کمونیستی به نام جمع و اجتماع موجب سقوط و زوال فرد خواهد شد. آنارشیسم او را می‌توان لیبرالیسم سوسیالیستی دانست و نه ایده کمونیستی یا سوسیالیستی. همچون مقوله خدا در الهیات، در تئوری او فرد ورای منطق و حقیقت است. او به انتقاد از لیبرالیسم سیاسی، دولت ملی و پادشاهی بورژوازی نیز پرداخت. اشتیرنر بر اساس تربیت آنتی اتوریته می‌گفت که انسان باید هر کاری که دلش خواست، انجام دهد. موضوع غالب آثارشی، اعاده حیثیت از فرد و حمایت او در مقابل برتری گروه و جمع است.

منبع : ویکی پدیا

پاینوشت : لینکهای مرتبط

بی خبری فیلسوف از آنارشیست بودنش

جوانمرگی آنارشیست ها در فقر و تنهایی

آنارشیسم شورش و انقلاب یکنفره