نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان / ١٢

نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان / ١٢

ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت.
هەژێن

بەشی دوازدەهەم

ئایا لە خورت و خۆراییە کە مارکسیستەکان ئەنگۆ بە ئاژاوەچی و دژە کۆمۆنیزم و دژە کرێکار دەزانن یا بەڕاستی ئەنارکیزم هەر ئەوەیە ؟

دەبێت ئەوە بڵێم، بەداخەوە زۆرێك لە كەسە ناڕازایی و شۆڕشخوازەكان، كە بەهۆی زاڵیی ئایدیۆلۆجیای دەسەڵاتخوازان [چەپەکان و ماركسیستەکان]، ئەناركیزم بە دوژمنی كرێكاران دەزانن و ڕەتیدەكەنەوە، هەڵبەتە وەها هەڵوێستگیرییەك لەلایەن بنكەی یا بەشی خوارەوەی پارت و گروپە ڕامیارییەكانەوە، لە نائاگابوون و نەبوونی زانیارییانەوەیە لەمەڕ ئەناركیزم چ وەك هزر و چ وەك بزووتنەوەی كۆمەڵایەتی. چونكە زۆرێك لەوانە كاتێك كە دەكەونە ئاخاوتن لەمەڕ دونیای خەون و ئارەزەوویان، دەقاودەق كۆمەڵگەی ئەناركی وێنادەكەن، بەڵام گیرۆدەییان بەهۆی ئایدیۆلۆجیاوە، توانای بەگەڕخستنی بیركردنەوە و تێڕوانینی كەسیی و ئاوەز و لۆجیكی لێ سەندوونەتەوە، بەدڵنیاییەوە دەوێرم بڵێم، ئەگەر ئەو كەسە دڵسۆز و سۆشیالیستخوازانە، چەند ساتێك لە كاتیان بۆ بەراوردی ئەوەی بەرانبەر ئەناركیزم لەلایەن دژەكانییەوە گوتراوە و ئەوەی كە ئەنارکیزم بەخۆیی [وەك هزر و مێژووی کۆمەڵایەتی بزووتنەوەكە] هەیە و چیە، بكەن، ئەوان نەك هەر دەبنە ئەنارکیست، بەڵکو لە ئەناركیستبوون و تیكۆشان بۆ ناساندن و پەرەپێدانی ئەم هزرەدا، لەتەك ئێمەی ئەناركیستدا دەكەونە پێشبڕكێ و توانای بیركردنەوە و ئاوەز و تێڕوانینی وردبینانەی خۆیان بەدەستدەهێننەوە و بە پێچەوانەی تێگەییشتنی دەوڵەتیی و پارتییانەوە [ڕامیارییانە] بۆ سۆشیالیزم، ئەنارکیزم وەك سۆشیالیزمی ئازادیخواز [تێگەییشتنی کۆمەڵایەتییانە] وێنا و دەرکدەکەن.

هەروەها لە بەرانبەردا هیچ گومانم لەوە نییە، كە ئیدئۆلۆگەكانی سۆشیالیزمی دەوڵەتی، زۆر هوشیارانە و بە ورییاییەوە دژایەتی هزر و بزووتنەوەی ئەناركی دەكەن و دەیشێوێنن، چونكە هزر و تێڕوانینی ئەناركی دژایەتی سەروەرییخوازیی و ئۆتوریتەگەریی و پاوانگەریی و چەپاوڵگەریی ئەوان و گشت خۆ بە ڕابەرزان و شوانە ڕامیارییەكان دەكات و ئەگەر بەڕێكەوت و بە هەڵە سەرۆك و ئەندامانی نووسینگەی ڕامیاریی و كۆمیتەی نێوەندی پارت و گروپە دەستەبژێر و سكتاریستەكان ببنە هەڵگری هزر و تێڕوانینی ئەناركی، ئەوا پێوێستە دڵخۆشنەبین و بە وریایی و سەرنجەوە لە دەربڕین و نووسین و چالاكییەكانیان بڕوانین. بۆی هەیە بە ئەگەرێكی زۆر زۆر كەمەوە، ڕۆژگارێك سەرمایەدارێك لەژێر پەروەردەی خێزانی و هاندانی ئایینیییەوە بۆ كۆمەكی هەژاران دەستبەرداری سەرمایەكەی ببێت و كارخانە و كێڵگەكانی بكاتە هەرەوەزیی كۆمەڵایەتی و دارایی كۆمەڵگە، بەڵام ھەرگیز من هیچ كات بڕوا و متمانەم بەو كەسانە نییە، ئەوانەی كە دەتوانن سەروەر و فەرماندەری ئەوانی دیكە بن [هەر لە سەرۆكشانەیەكەوە تا دەكاتە سەرۆكی پارتێك]، بتوانن ببنە ئەناركی و دەستبەرداری خۆباڵابینینی خۆیان بن و واز لە پوچگەرایی پێشڕەوایەتی و شوانەیی جەماوەر بهێنن، چونكە دەسەڵاتخوازان بەشی پێشڕەو و ھوشیاری بۆرجوازی و وردەبۆرجوازی بۆڵەبۊڵەكەرن، ئیدی لەژێر ھەر پۆشاك و ناوێكدا خۆیان بە كۆمەڵگە بناسێنن و تێبكۆشن، ھیچ لە كڕۆكە سەروەرییخوازەكەیان ناگۆڕێت !

لەبەرئەوە منیش پێداگریی لەسەر بۆچوونەکەت دەکەم، کە لە خورت و خۆراییەوە نییە، کە دەسەڵاتخوازە بەناو سۆشیالیستەکان دژایەتی شێوازی خەباتی ئەنارکیستی دەکەن. ئەوان بەوپەڕی هوشیارییەوە بەو کارەهەڵدەستن، چونکە لە جێکەوتنی هەر شێوازێکی چالاکی و کارکردن و بیرکردنەوەی ئەنارکییدا، بۆشبوونی ژێرپێی خۆیان لە نێو بزووتنەوەکەدا دەبنن. بەواتایەکی دیکە ئەنارکیزم وەك شێوازی بیرکردنەوە، تاکی ئازادیخواز بەرەو متمانەکردن بە تواناییەکانی خود و یەکێتی لەتەك هاودەردانی و سەربەخۆیی چالاکی و ڕێکخراوبوون دەبات، کە ئەمە بە دیوەکەی دیکەیدا دەکاتە پشتتێکردن و وازهێنان لە وابەستەیی، لە دستەمۆبوون، لە لەخۆنامۆیی، لە ڕامبوون بۆ ڕامیاران. بە کورتی ئەنارکییەکان لە خەباتی كۆمەڵایەتییدا بواری کایەکردن بۆ ڕامیاران ناهێڵنەوە، کە بزووتنەوەکە ڕەدووی دەسەڵاتخوازان بکەوێت، بۆ ئەوان سۆشیالیزم نە فازێکی باڵای پێگەییشتنی بەرەبەرەی گەشەی ئابووریی و ڕامیارییە، نە بەرەنجامی نەخشە و لەقاڵبدانی ئایدیۆلۆجی کۆمەڵگە لەلایەن پارتی “پێشڕەو” و نە بەرهەمی بەزەیی و سۆزداریی سەرمایەداران و سەروەران، بەڵکو بەرەنجامی کار و چالاکی هوشیارانەی بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتیی دژە سەروەرییە و تەنیا ویستکردنی یەکگرتووانەی چەوساوان بۆ ڕزگاربوون لە کۆت و بەندەکانی کۆمەڵگەی چینایەتی، دەتوانێت مسۆگەرکەری وەھا ئامانج و داھاتوویەك بێت!

ئەنگۆ کو دەڕواننە پرسی یەكسانی ژن و پیاو ؟

پێش ئەوەی لە پرسی یەکسانی و ڕزگاریی ڕەگەزیی بدوێین، پێویستە خۆمان لەسەر خوێندنەوەی چەمکەکە یەکلاییبکەینەوە؛ ئایا مەبەست لە یەکسانی، یەکسانبوونی ژنان و پیاوانە لە کۆیلەتییدا [یەکسانی لە ملکەچیدا بۆ فەرمانی سەروەرانی کۆمەڵگە] یا ڕزگاربوونی یەکسانانەی مرۆڤە لە سەروەریی مرۆڤ بەسەر مرۆڤ و ڕزگاریی لە پێکهاتە سەر و خوارییەکان، یەكسانی ڕزگاربوون لە كۆتوبەندە ئابووریی و كولتوورییەكان، یەكسانی لە گەییشتن بە بەھا مرۆییە باڵاكان؟

چونکە بەبۆچوونی من، ئەو شتەی كە لە ماسمیدیا و پاگەندەی نیئۆلیبراڵەكاندا بە مافی ژن و یەكسانی ژن و پیاو ناسراوە، دیوێكی دیكەی هەمان هەڵاوارننی ڕەگەزییە، هەروا كە پیاوسالاری / بابسالاری لەسەر بنەمای ستەم لە ژنان خۆی ڕاگرتووە و ڕەوایەتی بە مانەوەی خۆی دەدات، هەرواش ژنسالاری/ دایكسالاری، لەسەر بنەمای ستەم لە پیاوان خۆی ڕادەگرێت و ڕەوایەتی بە سەرهەڵدانی خۆی دەدات و ستەمگەریی و هەڵاواردن وەك پایەی سیستماتیكی دەسەڵاتی كولتووریی و ڕامیاریی دەكاتە بنەمای مانەوە/ درێژەپێدانی خۆی.

لەبەرئەوە، پیاوسالاری و ژنسالاری وەك دوودیوی یەك دراو، تەواوكەری یەك سیستەم و پێكهاتەی كولتووریی و ڕامیاریین، كە لەسەر بنەمای هەڵاواردنی مرۆڤەكان بەپێی ڕەگەز و ئایین و نەژاد و ئێتنی و پێگەی ئابووریی و پلەوپایەی ڕامیاریی خۆڕاگرتووە و درێژە بە مانەوەی خۆی دەدات و بنەماكانی خۆی نۆژەندەكاتەوە و بەپێی گۆڕانی سەردەمەكان، كاژ و ڕواڵەتی خۆی دەگۆڕێت؛ زیندووترین نموونە لەم بارەوە، نیئۆلیبرالیزمە، كە بێجگە لە داگیركاریی نوێی و هەڵاواردن و ستەمكاریی نوێ و درێژەدان بە نایەكسانییە كۆمەڵایەتیی و ئابوورییەكان، هیچ شتێكی دیكەی بەرهەمنەهێناوە و بەرهەمناهێنێتەوە، چونکە وەك وەڵامدەرەوە بە پێداویستی پاراستنی کۆمەڵگەی چینایەتی سەریهەڵداوە نەك پێچەوانەی ئەوە.

لەم ڕۆژانەدا هەژموونی ژنسالاری هێندە تەشەنەی پێدراوە، كە بینەری ڕووداوەكانی كوێركردووە. تەنانەت لە خۆنیشاندانێكدا كە پۆلیس سەركوتی خۆپیشاندەران دەكات، تا ئەو كاتەی كە ژنێك بەر پەلامارنەكەوتبێت، وێنە و كورتە ڤیدیۆیییەكان، كۆمەڵگە تووشی شۆك و داچڵەکان ناكەن. ئایا ئەمە هەر ئەو تێڕوانین و جیهانبینییە نییە، كە ژن بە لاواز و شایانی بەزەییپێداهاتنەوە دەزانێت؟ هەمان ڕوانگە نییە، كە پیاو بە بەهێز و بەتوانا دەبینێت و بۆ ئەو پیاو بەرگەگری هەموو سەختییەك دەگرێت و ژن بە لاواز دەبێنێت؟ ئەگەر نا، ئەدی لەبەرچی لێدان و پەلكێشكردنی دەیان و سەدان پیاو و تێهەڵدان و ئەشكنجە دانیان، لەلای بینەر ئاسایی وەردەگیردرێت، بەڵام لێدان لە ژنێك لە خۆپیشاندانێكدا كۆمەڵگە تووشی شۆك دەكات؟ ئایا ئەمە لە دوو هۆكار زیاتری هەیە؛ یەكەم، ژن بوونەوەرێكی لاوازە و شایانی بەزییپێداهاتنەوەیە؛ دووەم، هەژموونی ژنسالاری لە ڕێی ماسمیدیاوە بەسەر تێگەیشتن و تێڕوانینی بینەردا زاڵبووە؟ ئایا هیچ بیرمان لە ڕەهەندی مەترسیداری وەها كوێربوون و نادەربەستبوونێكی ڕەگەزپەرستانە كردووەتەوە، كە لە ئایەندەیەكی نزیكدا فیمینیزمی دەسەڵاتخواز، جێگەی ئایدیۆلۆجیە ئێكسپایەرەكانی بۆرجوازی [ئایین و ناسیونالیزم] دەگرێتەوە و دەبێتە هۆی درێژەدان بە هەڵاواردن و توندوتیژی ڕەگەزیی و بە قازانجی سیستەمە چینایەتییە دەشكێتەوە، كە ئەم سیستەمە بەبێ نایەكسانی و توندوتیژی و هەڵاواردن، ئەستەمە بتوانێت یەك تاقە ڕۆژ مانەوەی نەگریسی خۆی مسۆگەربكات؟

بەڵام هیچ کات، ئەمە بەو واتایە نییە، کە نایەکسانی و پلەچەندیی ژنان لە کۆمەڵگەکانی سەر گۆی زەویدا نادیدە بگرین یا هەڵوەشاندنەوە و لەنێوبردنی بە ئەرکی هەنووکەیی و هەردەمی خۆمان نەزانین و بەو بیانوو و پاساوانەوە شانی خۆمان لەژێر باریدا خاڵیبکەین. نەخێر، بەڵکو مەبەست ئەوەیە، کە نەکەوینە ژێر هەژموونی ئاراستە دەسەڵاتخوازەکان و بە پاگەندە بریقەدارەکانیان نەخەڵەتێین و واوەتر لەوە ڕادیکاڵانە بنەما و پاساو و هێزە ڕاگرەکانی هەڵاواردنی ڕەگەزیی بدەینەبەر ڕەخنە و لە نێو بزاڤ و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکاندا بەرپەرچی هەژموونی کۆنەپەرستیی و هەڵاواردن و پاوانگەریی نێرسالارانە بدەینەوە. واتە لە کایەکانی ژیانی ڕۆژانەماندا لە بنەماکانی هەڵاواردن بدەین، لە خەبات و داخوازییە کۆمەڵایەتییەکانماندا هەڵاواردن وەلابنێین و هێزی جەماوەریی بۆ هەڵوەشاندنەوەی هەڵخرێنین. چونکە ئەستەمە بتوانرێت بزووتنەی ئازادیخوازانەی کرێکاران، بێکاران، جوتیاران، خوێندکاران، فەرمانبەران، مامۆستایان، خانەنشینان لە ئارادابێت و هەڵوەشاندنەوەی هەڵاواردنی ڕەگەزیی، دروشمی نەبێت، یەكسانی و ڕزگاری خاڵی سەرەکی داخوازی و بەرنامەی نەبن، هەروا کە ئەستەمە بەبێ دژایەتیکردنی هەڵاواردنی دانیشتووانی کۆمەڵگە بەسەر خۆیی و بێگانە [خۆیی و بێگانەی ڕاسیستی و ناسیونالیستی و ئایینی و ..تد]دا، بزووتنەوەیەکی ئازادیخواز بوونی هەبێت!

کەی تاکە ژێردەستە خەباتکارە هوشیارەکان توانییان پرسە کۆمەڵایەتییەکان لە تان و پۆی هەڵپێکراوی کۆمەڵایەتییدا پێکەوە گرێبدەنەوە و وەك گشتێك خەبات و چالاکیان بۆ بکەن، ئەو کات، هەم پرسی هەڵوەشاندنەوەی هەڵاواردنی نێوان ژن و پیاو و خۆیی [ھاووڵاتی] و ناخۆیی [کۆچەر]، پرسی هەموو بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان دەبێت و هەم خەبات بۆ چارەسەری پرسەکانی دیکەش تەواوکەری چارەسەری پرسی هەڵاواردنی نێوان ژنان و پیاوان دەبێت. بە واتایەکی دیکە، کەی ژنان وەك کرێکار، وەك بێکار، وەك جوتیار، وەك خوێندکار، وەك فەرمانبەر، وەك مامۆستا، وەك خانەنشین، وەك چالاکی گروپە خۆجێیەکانی گەڕەکەکان و ڕێکخراوە جەماوەرییەکان هاتەمەیدان و بەکردەوە پرسی هەڵوەشاندنەوەی هەواڵاردنیان بەسەر تەواوی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییە ئازادیخوازەکاندا گشتیگیركردەوە، ئەو کات ئیدی شتێك بەنێو ئەوە پرسی ژنانە و ئەوە پرسی پیاوانە بوونی نابێت و هەموو پرسێکی ژێردەستان، پرسێکی کۆمەڵایەتیی دەبێت و بەشێك دەبێت لە خەباتی ڕۆژانە. بەڵام ئەگەر ژنان بەپێجەوانەوە، نادەربەستانە ببنە پاشکۆی پارتەکان و پەرەپێدەری پاگەندەی ڕامیاران و خۆشباوەڕیی بە دەسەڵات و تیندەری دەمارگیریی ڕەگەزیی و ناسیونالیستی و ئایینی و نیشتمانی، ئەوا نەك هەر پرسی هەڵاواردن چارەسەرنابێت، بەڵکو هێندەی دیکە قوڵتردەبێتەوە و زیاتر تەشەنەدەکات و ڕیزەکانی چەوساوان بەسەر ڕەگەز و ئاراستەی ڕامیاییدا دابەشدەکات. چونکە هەر تاك و ڕەگەزێك لە کۆمەڵگە و پرسە کۆمەڵایەتییەکاندا دەتوانێت ڕایەڵەی پێکەوەبەستنەوەی هێزە کۆمەڵایەتییەکان بێت. بۆ نمنوونە ژن وەك دایك لە خەباتدا بۆ پاراستنی منداڵان لە توندوتیژی و دابینکردنی مافەکانیان، دەتوانێت بە بەشداری چالاکانە لە بزووتنەوە و ڕێکخراوە سەربەخۆکاندا، پرسی وەلانان و نەهێشتنی هەڵاواردنی منداڵان لەسەر بنەمای ڕەگەزی لە پەروەردە و خوێندندا پێشنیار و جێگیربکات و بکاتە چەقی تێکۆشانە جەماوەرییەکە، هەروا ژن وەك کرێکار، وەك بێکار، وەك جوتیار، وەك خوێندکار، وەك فەرمانبەر، وەك مامۆستا، وەك خانەنشین و …تد بە بەشداری چالاکانە لە بزاڤی جەماوەریی و خەباتی سەربەخۆی کۆمەڵایەتیی ئەو چین و توێژانەدا پرسی هەڵوەشاندنەوەی هەڵاواردنی ڕەگەزیی بکاتە چەق و تان و پۆی کۆی خەباتە جەماوەرییەکە و بیکاتە بنەمایەکی جێگیری خۆڕزگاریی بزووتنەوەکە.

بە بۆچوونی من، بەو پێیەی هەموو ستەمێکی چینایەتی و ڕەگەزیی و کولتووری، سەرەتا دەستپێکێکی ڕامیاریی و سەرووکۆمەڵگەیی هەیە و بەپێی جێکەوتن و کۆمەڵایەتییکرنەوەی ئەو ستەمە، دەتوانێت گشتگیرببێت و تاکە ژێردەستەکان هەم وەك ستەملێکراو و هەم وەك ستەمکەری نائاگا و نادەربەست ڕابگرێت. لەبەرئەوە تەنیا کاتێك دەتوانین لە لەنێوبردن و هەڵوەشاندنەوەی ستەم و هەڵاواردنێك بدوێین، کە زەمینە کۆمەڵایەتییەکانی ئەو ستەمە، ئەو هەڵاواردنەمان لەنێوبردبن. بەواتایەکی دیکە واتە کاتێك کە لە هەموو بوارە کۆمەڵایەتییەکاندا هەڵوەشاندنەوەی ئەو هەڵاواردنەمان کردبێتە دروشمی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییە دژە سەروەرییەکان، ئیدی ئەو کات هەر ستەم و هەڵاواردنێك تەنیا بواری یاسایی و ڕامیاریی و ئابووریی سیستەمی سەروەرییدا دەمێنێتەوە و وەك بنەمایەك بۆ پاراستن و هێشتنەوەی سەروەریی چینایەتی هەوڵی مانەوە و درێژەبەخۆدان دەدات. لەو بارەشدا وەك ئەزموونە مێژووییەکانی خەبات و تێکۆشانی چەوساوان نیشانداوە، وەلانان و سڕینەوەی بە کۆی خەباتی جەماوەریی و هاوسەنگی نێوان هێزی شۆڕش و دژەشۆڕش پەیوەستە. ئەگەر نا هەر دابڕاندندنێك لەسەر بنەمای ڕەگەزیی و ناسیونالیستی و ئایینی و ..تد لە خەباتی کۆمەڵایەتییدا، تەنیا لە خزمەت بە سەروەرمانەوەی سیستەمی چینایەتی تەواودەبێت و تاقانە پەڕجووی مانەوە و درێژەکێشانی سەروەریی چینایەتیی کەمینەیە بەسەر زۆرینەدا، ھەر ئەو دابڕان و ناتەباییە كۆەڵایەتییەیە!

لە نووسینەكانتدا كەمتر قسە لە چینی كرێكار دەكەیت، بۆچی ؟

بەڵێ، ئاوایە، ئەمەش لەبەر چەند ھۆیەك، یەكەم تەنیا چینی كرێكار لە كۆمەڵگەی سەرمایەداریدا ناچەوسێتەوە، بەڵكو ھەموو كرێگرتەیەكەیەك، ھەموو نەدارێك و ھەموو ژێردەستێك [بێدەسەڵاتێك، فەرماندارییكراوێك] دەچەوسێتەوە، بێجگە لەمەش بە پێچەوانەی سروتە ئایینییەكانی چەپ لەمەڕ كرێكاران، كرێكاران ھەمووان شۆڕشگێڕنین چ وەك تاك و چ وەك چین، تەنیا كرێكارانی ھوشیار و سۆشیالیست، كرێكارانی خەباتكار بۆ كۆمەڵگە ناچینایەتی شۆڕشگێڕن. چونكە زۆرینەی كرێكاران وەك ھەر كۆیلەیەكی دیكەی خۆشباوەڕ و سۆپاسگوزار لە شوێنی ژیانەوە تا كارخانە، لە كولتوورەوە تا دەنگدان بە كاندیدانی پارلەمان، لە بەكاربەریی نادەربەستەوە تا پێداگریی لەسەر دەسەڵاتی كەنیسە و مزگەوت، لە ھەڵاواردنی ڕەگەزییەوە تا شانازیی ناسیونالیستانە و نەژادپەرستی و دژایەتی كرێكارانی كۆچەر، بە ژیان و بیركردنەوە و ئامادەییانەوە، چ ڕاستەوخۆ و چ ناڕاستەوخۆ سیستەمی چینایەتی دەپارێزن. ھەروەھا بێجگە لەمەش داواكردنی زیادكردنی كرێ و ھەندێك داخوازیی دیكە بەپێی ھەڵاوسانی دراوی و بەرزبوونەوەی نرخ، ناكاتە شۆڕشگێریی كرێكاران، ئەگەر ئەوە بۆ شۆڕشگێڕبوون بەسبێت، ئەوا پۆلیس و هێزە سەرکوتگەرەکانی دیکەش وەك توێژێكی كۆمەڵگەی چینایەتی، زۆر جار خۆنیشاندان و ناڕەزایەتی و داوای زیادكردنی مووچەكانیان دەكەن. هەڵبەتە مەبەستم ئەوە نییە، کە خەباتی ڕۆژانە بۆ باشترکردنی گوزەران ڕەتبکەمەوە، نەخێر دەمەوێت بڵێم، بەبێ ھەببوونی تێڕانین و جیهانبینییەکی شۆڕشگێرانە لەو خەباتەدا [ڕەتکردنەوەی سیستەم و سەروەریی چینایەتی وەك هۆکاری نایەکسانیی]، سەرەنجام ھەموو ھەوڵ و خەباتێكی چەوساوان بە سووڕانەوە لە بازنەی خۆشباوەڕیی ڕیفۆرمیستانەدا کۆتاییدێت.

بێجگە لەوەش، من واژەی پرۆلیتاریا [كرێگرتان/ بێدەسەڵاتان] لە جیاتی واژەی پیرۆزکراوی “کرێکاران” بە دروستتر دەزانم و ئەوەش بەكاردەبەم، چونكە ھەموو چین و توێژە بندەست و چەوساوە و بێدەسەڵاتەكانی كۆمەڵگە دەگرێتەوە و ئەگەر قسە لە چەوساوەیی بێت، ئەوا هەموو تاکێکی نادارا و بێدەسەڵات لە سایەی سیستەم و پێکهاتەی چینایەتییدا بە ڕێژەیەك دەچەوسێتەوە، بەڵام چەوساوەبوون ناتوانێت شوناسی شۆڕشگێڕبوونی بێت و کرێکاربوون خۆبەخۆ تاکە پێکهێنەرەکانی چینی كرێكار ناخاتە بەرەی شۆڕش و دژایەتی سەروەریی چینایەتی، بەپێچەوانەوە ئەگەر خۆشباوەڕیی و ئامادەیی چەوساوان بۆ پاراستنی سیستەمی چینایەتی نەبێت، هەرگیز کەمینەیەکی سەرمایەدار و سەروەری سیستەمەکە، ناتوانێت کۆمەڵگەیەکی شەش ملیارد مرۆیی لەم بارەدا ڕابگرێت.

هەروەها نەوتراو نەمێنێتەوە، ئەو ھەموو پیرۆزكردنەی كە پارتە چەپەكان بۆ كرێكارانی دەكەن، ھۆكارەكەی بۆ لایەنگریی ئەوان بۆ ڕزگاری كرێكاران ناگەڕێتەوە، بەڵكو بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە ئەم چینە بەدبەخترین و ناھوشیارترین چینە و بە ئاسانی دەتوانن ئەندامەکانی بكەنە پاشڕەوی خۆیان و دەنگەكانیان بەدەستبھێنن، ھەر لەبەرئەوەشە كە باوەڕیان بە خۆڕزگاریی كرێكاران نییە و بە دەبەنگ و بێتوانایان دادەنێن و بۆ ئەو مەبەستەش خۆیان وەك ڕزگاركەر و فریادڕەسی كرێكاران كاندیددەكەن.

ئەگەر بە پاگەندە و لاواندنەوەی چەپەکان بێت، ئەوا بەپێی تێزەکانی ئەوان دەبوو سەروەریی چینایەتی یەك چرکە توانای خۆراگرتنی نەبووایە، چونکە لە لاواندنەوەی هەڵخەڵەتێنەرانەی ئەواندا زۆرینەی کۆمەڵگە کرێکارانن و کرێکاران چ وەك چین و چ وەك تاك بەسروشت شۆڕسگێڕن و دژی سیستەمی سەرمایەداری و خوازیاری کۆمەڵگەی کۆمونسیتین. باشە، کاتێك کە سەروەران لە سەدا یەك و کرێکاران لە سەدا نەوەد و نۆ بن و لە سەدا (نەوەد و نۆ)کە هەموو شۆڕشگێڕ و دژەسەرمایەداری بن، ئەدی لە سەدا یەك چۆن بە درێژایی سەدان ساڵ توانای کۆیلەڕاگرتنی لە سەدا (نەوەد و نۆ)کەی هەبووە و هەیە؟ ئایا ئەمە خۆخەڵەتاندنێکی ئایدیۆلۆجی نییە؟ ئایا ئەمە چەشتەکردنی چەوساوان بە دیاریکراوی کرێکاران نییە بۆ ئامانجە دەسەڵاتخوازییەکانی پارت و پاشڕەوڕاگرتنیان؟ ئایا ئەمە پارادۆکسی ڕامیاریی نییە ؟

لەبەرئەوە بە بۆچوونی من، وەها تێڕوانینێك بەدرێژایی سەدەکانی ڕابوردوو تەنیا خزمەتی بە خۆشباوەڕمانەوە و شانازیکردن بە کۆیلەتی کردووە، کە ئایینەکان و فاشیستەکان و چەپەکان بە کارکردنیان لەسەر جێخستنی تێڕوانینی پیرۆزیی و شازنازیی کار لە سایەی سیستەمی چینایەتیدا تا ڕادەی شانازییکردن بە کرێکاربوونەوە، کرێکارانیان گەوجاندووە، وەك گوتم ئەو هەمووە تیۆریزەکردنەی شانازیداریی کاری چینایەتی و بەرزراگرتنی شوناسی چینایەتی، تەنیا لەپێناو یەك ئامانجدا بووە، ئەویش خۆشباوەڕکردنی لەشکری کۆیلانە بە بەختەوەربوونیان لە سایەی بەدەسەڵاتگەییشتنی “پارتی پێشڕەو” و بەخشینەوەی بەڵێنی سەرخەرمانە بەسەریاندا، هەڵبەتە ئەمە کار و پیشەی هەموو ڕامیارێکە لە چەپەوە بۆ ڕاست!

ئێوە باوەڕتان بە كۆبوونەوەی گشتی هەیە؟

بەڵێ، بەڵام هەڵبەتە تێڕوانین و بڕوابوون و گرنگی کۆبوونەوەی گشتی بۆ ئەنارکییەکان لە وەها وەڵامێکی کورتدا تەواونابێت، چونکە كۆبوونەوەی گشتی لە تێڕوانین و ئەزموونگەریی ئەنارکییەکاندا، ئامراز و میكانیزمێكە بۆ بەرگرتن بە تاكڕەویی و دەسەڵاتخوازیی دەستەبژێرە ئابووریی و ڕامیارییەكان لە ئەنجومەنەكان و سۆڤیەتەكان و ھەرەوەزییە كرێكاریی و گەلییەكاندا. ئەمە بێجگە لەوەی کە وەك شێواز و میکانیزمێکی سروشتی خەباتی ژێردەستان لە کۆڕە کرێکارییەکانی سەدەی نۆزدەھەمدا گرنگیی مێژوویی سەلمێنراوەتەوە و لە تێروانینی ئەنارکییەکاندا بووەتە سروشبەخش و ئافەرێنەری سەنتێزەکان، هەر خوێنەرێك لە دەرەوەی پێشداوەریی ئایدۆلۆجییدا دەتوانێك لە هەموو سەردەمەکاندا لە سەراپای ئەدەبیاتی ئەنارکیی [سۆشیالیزمی ئازادیخواز]دا پێداگریی بەردەوام لەسەر ئەو میکانیزمە سروشتییەی خەباتی کرێکاران و خەباتی جەماوەریی بەدیبکات، لەو بارەوە دەتوانین بگەڕێنەوە سەر مشتومڕەکانی نێوان باڵی دەسەڵاتخواز و باڵی دژەسەروەری نێو نێونەتەوەیی یەکەم، کە تیایاندا ئەنارکییەکان لە نێو کۆبوونەوەکانی نێونەتەوەیی یەکەم و لە دەرەوەیدا پێداگرییان لەسەر بنەمابوونی كۆبوونەوە گشتییەكان و كۆڕ و كۆمەڵە كرێكارییەكان دەکرد، هەروەك چۆن ئەنارکییەکان لە سۆڤییەتەکانی ڕوسیادا وەك جوتیاران و کرێکاران و سەربازانی هوشیار یەکەمین دەستپێشخەرانی پێكھێنانی سۆڤییەتەكان بوون و دواتر بە هۆی زاڵبوونی دەسەڵاتخوازیی بۆلشەڤیکەکان، لە مێژووی شێوێندراوی ئەو ساڵانەدا، سۆڤییەتەکان کرانە دەستکردی کادرە ڕامیارپیشەکانی بۆلشەڤیك، ھەر ئاواش كۆبوونەوەی گشتی وەك میكانیزمی ڕێكخراوبوون و بڕیاردانی نێو كۆڕە خەباتكارییەكانی جوتیاران و كرێكاران و سوونەتی كاری ئەناركیستەكان، شێوێنراوە و دەشێوڼرێت و ل كڕۆكە ئازادیخوازانەكەی كەوڵدەكرێت.

بەپێچەوانەی تیڕوانین و بەكاربردنی ماركسیستەكانەوە، كۆبوونەوەی گشتی تەنیا ئامرازی ھەڵبژرادنی ئازاد نییە، بەڵكو ئامرازی بڕیاردان و دابەشكردنی كار و بەرێوەبردنیشە، بەواتایەكی دیكە، لە كۆبوونەوە گشتییەكاندا ھەم پرسەكانی كۆمەڵگە و پرسی گروپ و ڕێكخراوە خۆجییەكان دەخرێنە بەر لێدوان و ھەم بڕیاریان لەسەر دەدرێت و هەم كەسانی ئامادە و خۆبەخش بۆ جێبەجێكردن و درێژەپێدانیان دیاردەكرێن و ھەم ئۆرگانەكانی كار و چالاكی ھەڵدەبژێردرێنەوە، ئەمە جیاوازی سوشیالیستە ئازادیخوازەكان و دەسەڵاتخوازە بەناو سۆشیالیستەكان دیاریدەكات.

وەك گوتم، کۆبوونەوەی گشتی یا کۆبوونەوەی جەماوەریی چین و توێژە ژێردەستەکان لە ڕەوت و کۆڕی خەباتی ڕۆژانەدا، داهێنراوی کەس نییە، ڕێسا و شێوازێکی خۆبەخۆی خەباتی چینایەتییە و لە هەموو سەردەمە مێژووییەکاندا بوونی هەیە، تەنیا جیاکەرەوە و تایبەتمەندییەکی سەردەمیی کە هەیبێت، بۆ سەرەبەخۆیی و ناسەربەخۆیی ڕێکخراوەکانی خەباتکاران دەگەڕێتەوە، واتە کاتێك کە ڕێکخراوە جەماوەرییەکان پاشکۆی پارتێك یا هەر دەستەبژێرێکی ڕامیاریی بن، ئەوا خۆبەخۆ کۆبوونەوە گشتییەکان لە کڕۆکە خەباتکارانە و شێوازە ئازادیخوازانەکەیان کەوڵدەکرێن و ئەوی دەمێنێتەوە، تەنیا ناوێکە و وەك دێوجامە بە باڵای شێواز و میکانیزمێکی دیکەدا دەبڕدرێت. بۆ نموونە لە پاش ڕاپەڕینی ئازاری ١٩٩١وە هەم لە شوراکاندا و هەم لە ڕێکخراوە جەماوەرییەکانی دواتردا، پێش دەستپێکردنی کۆبوونەوەکان لەلایەن ڕێکخراوە ڕامیارییەکانەوە کەسەکان دیاردەکران و ئەندامان بۆ دەنگدان بەوان و هەڵبژرادن و پەسەندکردنی بۆچوون و بڕیارەکانیان ئاگاداردەکرانەوە. هەڵبەتە ئەم کارکردە هەم لە کۆبوونەوەی گشتی گەڕەك و ئوردووگەکاندا دەگیردرایەبەر و هەم لە کۆبوونەوەی گشتری ئەندامان و لێژنەکانی ڕێکخراوەکاندا دەگیردرایەبەر؛ لەو شوێنانەدا کە بەشداریی هەمووان هەبوو وەك ئوردووگەکان، کۆبوونەوە گشتییەکان تەنیا شوێێك بوون بۆ ساخکردنەوەی ڕامیاریی گروپی زاڵی نێو ڕێکخراوە جەماوەرییەکە و بەشداربووان هیچ ئاشنایەکییان بە شێوازی کارکردن و گرنگیی لایەنەکانی نەبوو و تەنیا دەنگدانێکی ناڕاستەوخۆ بوو، واتە کەسانێك هەڵدەبژێردران و ئیدی هەر کەس بۆ ماڵی خۆی و چاوەڕوانمانەوەی ڕابەرانی ئاسمانی. بەڵام لە کۆبوونەوەکانی ڕێکخراوەکاندا پرسەکە لە میکانیزمی گشتی دەنگدانیشدا نەدەمایەوە و تا ڕادەی دەستەگەریی و پێشتر دیاریکردنی دەنگدانەکان و فەرمییدان بە ڕابەران بەرتەسکدەبووەوە و هەر گروپێك ئەندامانی گۆێڕایەڵی خۆی بۆ دەنگدان بە ڕامیارپیشە بە ڕابەراوەکانی بەڕێدەکرد و کۆبوونەوە بەناو گشتییەکان دەبوونە شوێنی یەکلاییکردنەوەی شەڕەدەندووکی گروپەکان و ئەندامە دەسەڵاتخوازەکانیان [ئۆتوریتەخوازەکانیان].

ئەمە ئەزموونی منە لە بارەی تێگەییشتنی چەپ لە کۆبوونەوەی گشتی و چۆنیەتی بەکاربردنی بۆ شاردنەوەی ئامانجە ڕامیارییەکان و خواستی دەسەڵاتخوازیی و سروشتە خۆسەپێنەرانەکەی خۆی [چەپ] و هەروەها تێگەییشتنی مێژوویی ئازادیخوازانە بۆ کۆبوونەوەی گشتی و گرنگی وەك میکانیزمێك بۆ بەرگرتن لە پاوانگەریی و خۆسەپێنی گروپە ڕامیارییەکان و پاشەروانیان لە خەباتی جەماوەرییدا.

بە بۆچوونی تۆ فاشیزم چیە کە ھەمیشە هەموو دەوڵەتێک بە فاشیست ناودەبەیت؟

فاشیزم دیاردەیەكی كۆنی كۆمەڵگەی مرۆیی نییە، بەڵكو ھاوەڵدووانەی دەوڵەتی نەتەوەییە و ڕێكخستنی ڕامیاریی مامان و دایانییەتی. پێش هەموو شتێك بیرۆكەیەكی ڕامیارییە و لە پرۆسێسی خۆڕێکخستنی هەڵگرانی بیرۆکەکە لە ڕێکخستنێکی قووچکەییەدا، وەك ئایدیۆلۆجیای پارتایەتی دەردەکەوێت دەبێتە دەمارگیریی و دژایەتی هەموو جیاوازییەك و هەموو هەوڵ و بوونێکی دەرەوەی گروپە ڕامیارییەکە دەكات و دواجار دەبێتە كولتووری ئەندامان و لایەنگرانی گروپە ڕامیارییەکان و تێڕوانین و جیهانبینی و گوفتار و ڕەفتاریان پێکدەهێنێت. كاتێك كە بوو بە كولتووری تاك، ئیدی ھەموو سنوورەكانی بڕیوون و ھەموو پەیوەندییە مرۆیی و كۆمەڵایەتییەكانی تێكداون و لەنێویبردووون و تاكی ھەڵگر سەربەخۆیی بیركردنەوەی لەدەستداوە و ئیدئۆلۆگەكانی بزووتنەوە فاشیستییەكە گوفتار و ڕەفتاری دیاردەكەن و ئاراستەیدەكەن، بە واتایەکی دیکە هەموو ڕەخنەیەك لە گروپەکەی بە مەترسی لەنێوچوونی و دژایەتی خۆی دەزانێت و هەموو ناپارتییەك و ناخۆدییەك بە دوژمن دەبینێت. لەو بارەوە ئەگەر سەرنجبدەین، هەموو گروپێکی ڕامیاریی، هەموو پێکهاتەیەکی قووچکەیی، هەموو دەوڵەتێك لە سروشتی بوونی خۆیدا، هەڵگری گەرای فاشیزمە و لەتەك گەورەبوون و پیربوونی، فاشیزم بە لوتکەدەگات. هەروەها زۆر جار فاشیزم لە کاردانەوەدا هەستیپێدەکرێت و تا کاتێك کە ئەندام یا گروپەکە هەست بە مەترسی نەکات، دیوە ڕاستەقینە [فاشیستییەکەی] خۆی نیشاننادات، ئەمە لە بارەی دەوڵەتانیشەوە هەر ئاوایە، دەوڵەت تەنیا لە کاتی تەنگەتاویدا دیوە فاشیستییەکەی دەردەخات !

فاشیزم زادەی سەروەرییە و پێداویستی یا میكانیزمی پاراستنی سەروەرییە لە كاتی خواستراودا. لەبەرئەوە ھەم دەتوانێت لە بیرۆكەی ئایینی و ناسیونالیستیەوە سەردەربھێنێت، ھەم ئەگەری سەرھەڵدانی لە بیرۆكەی سۆشیالیزمی دەسەڵاتگەرایانەدا ھەیە، ھەم زادەی دەسەڵاتی كولتوورە و ھەم زادەی دەسەڵاتی ڕامیاریی. ھەر كات ھەر كەس و ھەر گروپێك چ ئابووریی و ڕامیاریی و چ كولتووری، پێیوابوو كە ڕاستی ڕەھا لای ئەوە، ئەوانی دیكە ھەموو نەزانن و پێویستیان بە دەستەبژێریی و ڕابەریی و سەروەریی ئەو ھەیە، ئەوا بانگی فاشیزمی خۆی ڕاگەیاندووە. لە سەرووی ھەموو ئەمانەوە گەرای فاشیزم لە سیستەمی سەروەرییدایە، واتە دەوڵەت بە ھەموو شێوەكانییەوە، بێشكە و لانكی جۆرێك لە فاشیزمە و ھەر كات سەروەریی خۆی كەوتە مەترسییەوە، ئەوا بێپەردە دەینێرێتە سەر شەقامەكان تاوەكو خرۆشان و ڕاپەڕینی چەوساوان لەبەردەم خۆیدا ڕابمالێت، یا بەواتایەكی دیكە، ئاوەڵدووانەی دەسەڵاتی سەرووخەڵكی [قوچكەیی]یە، ئیدی ئەو دەسەڵاتە سەرووخەڵکییە دەوڵەتێکی پاشایی بێت یا دەوڵەتێکی کۆماریی تاكپارتتی و سەربازیی و پارلەمانیی بێت.

بۆ كەسانی وریا و ھەستەوەر، ئەمڕۆ فاشیزم وەك گوتار و وەك ڕەفتار لە ڕاگەیاندنی گشت دەستەبژێر و پارت و ئاراستە ڕامیارییەكان و لیست و باڵەكانی دەسەڵات و لە میدیای زاڵدا، لە ھەموو جێیەك و لە ھەموو ساتێكدا سەرەتاتكێدەكات، بەڵام ھێشتا بەو ڕادە تەنگەتاو نەبووە، كە تانك و دەستە “سەد ڕەشەكان*”ی یا لایەنگرە** “كراسڕەشەكان”ی بڕژێنێتەوە سەر شەقامەكان . وەك ئەزموونی مێژوویی هەردەم بزووتنەوە و دەسەڵاتە فاشیستەکان لە بەرانبەر پەرەسەندنی خەبات و بزووتنەوە ئازادیخوازەکاندا وەك وەڵامدانەوە بە پێداویستی پاراستنی سەروەریی چینایەتی [دەوڵەت] لە هەڵچووندا بووە، لە وڵاتی ئیتالیا کۆمیتەی کارخانەکان و بزووتنەوەی سۆشیالیستی بەڕادەیەك مەترسییان لەسەر دەوڵەت دروستکردبوو، کە پۆلیس و دەزگە سیخورییەکان ناتوانا دۆشدامابوون و شکستی کۆمەڵایەتیی ڕۆژ بە ڕۆژی خۆیان دەدیت، لەبەرئەوە تەنیا بزووتنەوەی فاشیستی “کراسڕەشەکان” دەیتوانی لە جەنگێکی کۆمەڵایەتیی فرە ڕەهەنددا، کۆبوونەوە کرێکارییەکان کوتەککاری بکات و ئەرکە سەرەکییەکەی دەوڵەت لە ئەستۆبگرێت. هەروەها لە ئاڵمانیا و لە وڵاتی ئیسپانیا’ش لە بەرانبەر بزووتنەوەی سۆشیالیستی و سەرهەڵدانی خۆبەڕێوەبەرایەتی هەرەوەزییە کشتکاریی و پیشەسازییەکاندا، تەنیا هێزە فاشیستەکەی جەنەڕاڵ فرانکۆ بە کۆمەکی فرۆکە جەنگییەکانی هیتلەر و چەکدارە بەکرێگیراوەکانی، توانی بە زرێپۆش و تیمەکانی گوللەبارانکردن دوا سەنگەر و ماڵ و دوا جەنگاوەر و دوا کێڵگە و دوا کارگە، لەنێوبەرن!

بەکورتی فاشیزم، ڕەنگدانەوە و كردەییكردنەوەی كینەدۆزیی ناسیونالیزم و شۆڤێنیزمە لە دەسەڵاتدا، واتە بە لوتكەگەییشتنی نیشتمانپەروەریی و و نەتەوەپەرستی [لێرەدا مەبەست لە نیشتمانپەروەریی، خواستی ژێردەستان نییە بۆ ڕزگاربوون لە داگیركەر، ھەروەھا مەبەست نەتەوەپەرستی، ھەستی ھاوزمانی و ئارەزووی ئازادیی كولتووریی نییە، بەڵكو مەبەست لە ئایدۆلۆجیاكانی دەسەڵاتداریی بۆرجوازییە بەناوی نەتەوە و نیشتمانەوە]، لە مێژووی نیشتمانپەروەریی و نەتەوەپەرستییدا موسۆلینی و پارتەكەی، ھیتلەر و پارتەكەی و سەدام و پارتەكەی نموونە زیندووەكانی سەردەمی ئێمە و پێش ئێمەن. هەموو بزووتنەوەیەکی ڕامیاریی و هەموو گروپێکی ڕامیاریی و هەموو پێکهاتەیەکی قووچکەیی و ڕامیاریی، هەڵگری گەرای فاشیزمە و هەر کەس بە ئاوڕدانەوەیەك لە ڕابوردووی ڕامیاریی خۆی، لە گروپ و بزووتنەوە ڕامیارییەکاندا نائاگایانە هەڵوێست و تێڕوانین و گوتار و کرداری فاشیستیی پەیڕەوکردووە، هەرچەندە هیچ کات ئامانجیشی ئەوە نەبووبێت یا لە خەیاڵی خۆیدا دژی ڕژێمێکی فاشیستی وەك بەعس’یش جەنگابێت، بەڵام لە کاردانەوەیەکی فاشیستیدا خەریکی پەیڕەوکردنی فاشیسم بووە. لێرەدا دەتوانم نموونەیەك بهێنمەوە، کە هەر ئێستا لە ڕووداندایە و ئەگەر بەرەنگاریی بەرانبەر بتوانێت ببێتە مەترسی، ئەوا بەداخێکی گرانەوە دەبینە بینەری فاشیزمی ناسیونالیزمی کورد لەم هەرێمەدا؛ لە ئێستادا بە پاڵپشتی دەسەڵاتی ڕامیاریی، شۆڤێنیزمی زمانی لە کاردانەوەدایە بەرانبەر داخوازیی ڕەوای ئاخێوەرانی زمانە کوردییەکانی دیکە [کەلهوڕی و هۆرامی و زازاکی و کرمانجی]، هەر کات بەرەنگاریی و پێداگریی ئاخێوەرانی ئەو زمانانە گەیشتە یاخیبوون و مەترسی بۆ سەر خەونە شۆڤیستییەکەی ڕۆشنبیرانی دەسەڵات، ئەوا فاشیزم وەك مشتی پۆلایینی دەسەڵات، ناچاردەبێت خۆی لە پشت دێوجامە دێمۆکراسیەکەی دەربخات و خوێن و خاك و باروت تێکەڵبکات. ئەمە خەیاڵ یا ترسی هەڕەمەکی نییە، ئەمە ڕاستییەکە و لە ساڵانی ڕابوردوودا نووسەران و ڕۆشنبیرانی دەسەڵات چەندین جار گڵۆپی سەوزیان بۆ خستنەگەڕی ماشێنەكەی بە فەرمانی “سەرۆك” هەڵکردووە، کە بۆ بەرگرتن بە ئازادی و بەكاربردنی مافی ڕەوایی دیگەران، دیوە فاشیستییەکە دەربخات. هەروەها جەنگی نێوخۆیی ١٩٦١-١٩٩٨ و دواتری نێوان پارتەکان و میلیشیاكان و دەسەڵاتدارانی بۆجوازی کورد تژیەتی لە دیمەنی دەرکەوتنی دیوە فاشیستییەکەی دەسەڵاتخوازان و هەردەم جەنگی سڕینەوەی یەکدییان کردووە !

***********************************
*سەد ڕەشەكان، ھێزی تایبەتی ئیمپراتۆری تزاریی ڕوسیە بوون، كە لە بەرانبەر ڕاپەڕینی ساڵی ١٩٠٥ و ڕاپەڕینی فێبریوەری و ئۆكتۆبەری ١٩١٧دا بەكاریھێنان.
**كراسڕەشەكان، لایەنگرانی موسۆلینی بوون، كە كار و چالاكییان ھێڕشكردنەسەر مانگرتنی كرێكاران و چالاكی یەكێتی و سەندیكان و كۆڕ و كۆمەڵە سۆشیالیستەكان [كۆمونیستەكان و ئەناركیستەكان] بوو.
***********************************

بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم، كرتە لەسەر ئەم بەستەرەی خوارەوە بكە

بەشی یەكەم : http://wp.me/ppHbY-HN
بەشی دووەم : http://wp.me/ppHbY-HY
بەشی سێیەم : http://wp.me/ppHbY-If
بەشی چوارەم: http://wp.me/ppHbY-IH
بەشی پێنجەم: http://wp.me/ppHbY-IN
بەشی شەشەم: http://wp.me/ppHbY-Jg
بەشی حەوتەم: http://wp.me/ppHbY-Jo
بەشی هەشتەم: http://wp.me/ppHbY-Jv
بەشی نۆهەم : http://wp.me/ppHbY-JO
بەشی دەهەم : http://wp.me/ppHbY-JZ
بەشی یازدەهەم : http://wp.me/ppHbY-K5