آموزش و پرورش ایران در سایه کیش «انسان برتر»

علی جعفری، جامعه شناس در فرانسه / منبع : یورونیوز

رسانه‌های ایران اخیرا بخشنامه استخدامی وزارت آموزش و پرورش را منتشر کرده‌اند. بخشنامه‌ای که در آن شرایط و ضوابط جذب معلمان درج شده و فهرست بلندی از آنچه «بیماری»، «اختلال»، «ناتوانی» و«کم‌توانی» جسمی یاد شده آمده است.

در این فهرست مفصل «ناهنجاری‌های» متنوعی به چشم می‌خورد؛ از تعداد دندان و شماره چشم گرفته تا اعتیاد به سیگار و داشتن لهجه غلیظ برای غیرفارسی‌زبانان؛ از اختلالات قاعدگی بانوان گرفته تا سرطان رحم و پستان آنها؛ از سنگ کلیه و میگرن گرفته تا شکستگی دنده. جامعیت این فهرست می‌تواند برای بسیاری یادآور مفهوم «انسان برتر» دوره آلمان نازی باشد.

به نظر می‌رسد این بخشنامه در ادامه سیاستگذاری‌های نظام آموزش و پرورش ایران در زمینه «پرورش انسان مطلوب و ایده‌آل» است که در آن عده‌ای خاص با ظاهری «مطلوب»، «برخوردار از سلامت کامل جسمی، روحی و روانی» و بدون هیچ تجربه بیماری و همینطور عاری از ناتوانی‌های جسمانی و در یک کلام انسانی با «ژن اصلح» قرار است در مدارس عهده‌دار تربیت فرزندان باشند. به این ترتیب هرکسی که یکی از موارد مندرج در این فهرست را داشته باشد برای معلمی «نامطلوب» است و حق ندارد معلم شود حتی اگر دارای توانمندی‌های تربیتی لازم باشد.

در ادامه نکاتی مرتبط با این بخشنامه را مرور می‌کنیم:

برابری نوع بشر در امکانات زندگی

کنوانسیون حقوق افراد دارای ناتوانی جسمی در سیزدهم آذر ۱۳۸۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و رئیس جمهوری هم در اسفند ماه آن را برای اجرا تایید کرد.

براساس این کنوانسیون ناتوانی جسمی جزء تنوع‌های بشری پذیرفته شده است. این تفاوت‌ها گستره وسیعی را در بر می‌گیرد؛ از قد، وزن، نژاد، زبان، رنگ پوست و ویژگی‌های ظاهری گرفته تا ناتوانی یا کم‌توانایی‌های جسمی. از اینرو وظیفه دولت و نهادهای مرتبط فراهم کردن امکانات برابر زندگی، تحصیل و اشتغال برای آنها و جلوگیری از هر گونه تبعیض ساختاری و نهادی و مقابله با هر گونه طرد، حذف و به حاشیه راندن آن در سطح جامعه است.

بخشنامه اخیر وزارت آمو زش و پرورش به شیوه‌ای تبعیض‌آمیز و غیرانسانی بخش عظیمی از جامعه را دستیابی به شغل معلمی محروم می‌کند و این امکان را تنها در انحصار عده ویژه ای قرار می‌دهد.

وزارت آموزش و پرورش عقب می‌نشیند؟

با بالا گرفتن انتقادها از این بخشنامه در رسانه‌های مجازی، اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش روز سه‌شنبه در گفت‌و‌گو بار روزنامه اعتماد گفت: « این شیوه‌نامه از دو سال گذشته تدوین شده بود.» ظاهرا تحت تاثیر انتقادهای صورت گرفته وزارت آموزش و پرورش درصدد تجدیدنظر درباره آن است. گرچه اسفندیار چهاربند گفته «این بخشنامه به صورت کلی بازبینی شده» اما ظاهرا هنوز مسئولین وزارت آموزش و پرورش دچار سردرگمی هستند، چرا که نتیجه بازبینی و بخشنامه جدید هنوز منتشر نشده است.

به گفته رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش «همه این موارد بیشتر از اینکه ممانعت برای استخدام باشند در پرونده پزشکی داوطلبان استخدام ثبت می شده است.»

حریم شخصی و ناامنی روانی

در قسمت‌هایی از این بخش‌نامه از اختلالات قاعدگی، بلوغ زودرس یا دیررس، سابقه جراحی بیماریهای رحمی، ناباروری، کیست‌های تخمدانی، سرطان سینه و پستان، رحم، تخمدان و اختلالات دستگاه تناسلی به عنوان موانع استخدام مبتلایان آن بعنوان معلم نام برده شده است. مجموعه موارد یاد شده دست کم در ایران از شخصی‌ترین مقولات محسوب می‌شود که گاه برخی اعضای خانواده هم از آن بی‌اطلاع هستند. جدا از بحث‌و نظرها در زمینه حریم خصوصی یا شخصی در ایران که بیشترشان کلیشه ای شده، این بخشنامه بطور بالقوه راه را برای سرک کشیدن به شخصی‌ترین جنبه‌های زندگی افراد جامعه و تبعات آن باز می‌گذارد.

همبستگی ملی یا گسست قومی و‌ زبانی

مطابق مورد ششم از بند نهم این بخشنامه استخدام معلمان دارای «لهجه غلیظ و غیر قابل تغییری که مانع تلفظ برخی حروف فارسی مثل چ، گ، ژ، ق و … می‌شود، برای دوره ابتدایی و دروس ادبیات فارسی ممنوع و در دوره راهنمایی و دبیرستان صرفا دروس اختصاصی مثل ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست و … و یا در امور اداری و دفتری بلامانع است.»

به نظر می‌رسد اشاره این بند به ایرانیانی است که زبان مادری‌شان غیرفارسی است. با تاکید بر تلفظ برخی حروف فارسی بروشنی می‌توان دریافت که احتمالا با هدف به اصطلاح «ترویج لهجه فارسی پایتخت» خواسته یا ناخواسته چه گروه قومیتی را هدف قرار داده است.

بیش از نیمی از جمعیت ایران را اساسا کسانی تشکیل می‌دهند که زبان یا لهجه‌ای متفاوت از پایتخت دارند. به این ترتیب آنها از دایره استخدام در آموزش و پرورش منع خواهند شد مگر این که به سخن گفتن به لهجه مسلط فارسی تن بدهند.

به این ترتیب حتی بزرگان ادبیات فارسی که از قضا در میانشان غیرفارسی‌زبان کم نیستند از جمله زنده‌یاد شهریار یا صمد بهرنگی (اگر زنده می‌بودند) به دلیل « لهجه غلیظ و تلفظ برخی حروف» صلاحیت تدریس ادبیات فارسی را در مدارس ایران نمی‌داشتند.

این سوال مطرح است که آیا چنین سیاستگذاری‌های نسجیده‌ای مانعی جدی در همبستگی ملی و احساس تعلق جمعی در جامعه ایران‌ٍ دارای تنوع قومی و زبانی نخواهد بود؟ البته برغم ادعاهای حاکمیت مبنی بر ایجاد وحدت و همبستگی ملی،‌ نظام آموزش و پرورش ایران در سطوح مختلف قبل و بعد از انقلاب نسبت به این ادعا یا اصل کوتاهی نشان داده است. این موضوع سزاوار بررسی جداگانه‌ای است.

ظاهر زیبا جلوه‌ای از انسان مطلوب

بخشنامه اخیر وزارت آموزش و پرورش جنبه‌‌های دیگر بستهِ انسان مطلوب نظام آموزشی ایران را روشنتر می‌کند؛ انسانی که بعد از انقلاب اسلامی با باورها یا به تعبیر دقیقتر با رفتارهای ایدئولوژیک اسلامی تعریف شده بود. واقعیت اما بتدریج تحقق‌ناپذیری این هدف را روشن کرد. گرچه نظام آموزش و پرورش همچون دیگر نهادها خواسته خود را به سطح ظاهری تقلیل داد اما همچنان به ظاهر توجه ویژه‌ای دارد. نتیجه اینکه همواره ظاهر بیشترین اهمیت را دارد. این بخشنامه هم موید این موضوع است و ویژگی‌های جسمی ظاهری را بعنوان معیاری مهم در استخدام معلمانی در نظر گرفته که قرار است مسئول تربیت فرزندان آینده باشند.

این بخشنامه در نخستین گام، جامعه را به دو بخش تقسیم می‌کند؛ افرادی به لحاظ جسمی «مطلوب» و افرادی «نامطلوب» که باید متحمل تبعات «معلولیت، بیماری و حتی لهجه و قد غیرمتعارف» باشند؛ آنچه از نگاه این بخشنامه به نوعی «نقصان» تلقی می‌شود.

به موجب این بخشنامه حتی زنده یاد مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان مقیم آمریکا که قبل از مرگ به سرطان مبتلا بود هم نمی‌توانست از این قاعده مستثنی شود.

تهی شدن افراد از انسانیت خود

اگر تاکنون سلطه نگاه ایدئولوژیک اسلامی در نهادهای مختلف بویژه نظام آموزشی اصلی‌ترین علت انسانیت‌زدایی از جامعه ایران بود، حالا با این بخشنامه جنبه‌های دیگر این پدیده نمایان‌تر می‌شود. اگر طی سه تا چهار دهه گذشته دوگانگی‌های ناشی از رویکرد تحمیلی ایدئولوژیک از خودبیگانگی انسان را در جامعه ایران رقم می‌زد، حالا جنبه‌های دیگر هم این روند را تکمیل می‌کند و معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظار آنهایی است که از نظر کارشناسان وزارت آموزش و پرورش دارای نقصان هستند. سیاست‌های و بخشنامه‌هایی از این دست آیا روند دیگری‌سازی را در سرزمینی که افراد آن بیشتر به واحه‌هایی تنها می‌مانند تشدید نمی‌کند؟ و فرزندان این سرزمین که قرار است در چنین مدارسی زیر دست معلمان به اصطلاح دستچین شده تربیت شوند چه کسانی خواهند شد؟

علی جعفری، جامعه شناس در فرانسه / منبع : یورونیوز

شیوه‌نامه جنجالی جذب معلم اصلاح شد :

شیوه‌نامـــه مصـاحبه اختصاصی داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی روز گذشته تبدیل شد به آماج انتقادهای تند در شبکه‌های اجتماعی از آموزش و پرورش.

در این شیوه‌نامه پیوستی وجود داشت با عنوان «راهنمای ویژه پزشک معاین» و در جلوی این راهنما ذکر شده بود «فهرست بیماری‌هایی که مشمول ممنوعیت استخدام در آموزش و پرورش است». فهرستی بلند بالا از انواع بیماری‌های پوستی، استخوانی، چشمی، فک و دهان، بیماری‌های دستگاه ایمنی و غیره در این بخش آمده بود. اما یکی از بخش‌های قابل توجه این فهرست بند ١٧ بود با عنوان «بیماری‌های زنان». در این بخش مواردی آمده بود که بنا بر توضیح ابتدای فهرست منجر می‌شد به استخدام نشدن زنان در شغل معلمی: ١- اختلالات پریود، موهای زاید صورت، بلوغ زودرس یا دیررس، سابقه جراحی بیماری‌های رحمی، ناباروری، کیست‌های تخمدانی، اندومتریوزیس و آمنوره متعاقب صدمات مغزی. ٢- سرطان سینه و پستان، رحم، تخمدان، سرویکس، وولو و هر نوع بدخیمی دیگر در هر جای بدن. ٣- ضایعات دستگاه تناسلی که منجر به ایجاد فیستول‌های مقاوم در درمان شود. ذکر این موارد سبب انتقاد بسیار از آموزش و پرورش شد و محدودیت بی‌دلیل برای استخدام زنان. به فاصله یک روز پس از قرار گرفتن این شیوه‌نامه از سوی مرکز برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش بر روی سایت وزارتخانه، متن کامل آن روی سایت‌های خبری قرار گرفت. روز گذشته فقط نشان از ۵ صفحه از این فایل ۵٠ صفحه‌ای در سایت آموزش و پرورش باقی مانده بود اما متن کامل آن پیش از آن برداشته شده بود و داشت دست به دست می‌گشت.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، اسفندیار چهاربند، رییس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش می‌گوید که این شیوه‌نامه از دو سال گذشته تدوین شده بوده و روز سه‌شنبه در جریان اصلاحات مربوط به شرایط استخدام به صورت کلی بازبینی شده است و متن جدید به زودی منتشر می‌شود. به گفته اسفندیار چهاربند تمامی مواردی که مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، پیش از رسیدن به شبکه‌های اجتماعی از سوی این معاونت حذف شده بود، از جمله بخش مربوط به بیماری‌های زنان. چهاربند در خصوص این شیوه‌نامه جنجال‌برانگیز آموزش و پرورش توضیحاتی داد.

شیوه‌نامه‌ای از سوی مرکز برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش منتشر شده که در آن بیماری‌های مشمول ممنوعیت استخدام در آموزش و پرورش فهرست شده. در این شیوه‌نامه به‌خصوص در بخش زنان موارد عجیبی از جمله سابقه جراحی‌های رحمی و ناباروری ذکر شده که مانع از استخدام زنان می‌شود. دلیل گذاشتن این شرایط چیست؟

آن شیوه‌نامه اصلاح شد و متنش را هم از روی سایت‌ برداشتیم. همین که الان روی سایت نیست یعنی اصلاح شده. قسمت مربوط به زنان کلا حذف شده و در شیوه‌نامه جدید فقط بحث‌های مربوط به معاینه چشم است و یک سری موارد فیزیکی که معمولا در آیین‌نامه‌های استخدام وجود دارند. این شیوه‌نامه پیشنهاد گروه پزشکی بود که وقتی مطرح کردند ما مخالفت و حذفش کردیم.

‌ فقط بند مربوط به بیماری‌های زنان حذف شده؟

هم آن بند بود و هم یکی دو مورد دیگر که ما دلیلی ندیدیم در این شیوه‌نامه باشد. شنبه نسخه جدید آن را ارایه می‌دهیم. من هم به دوستان عرض کردم که برخی بیماری‌ها مانند اچ‌آی‌وی نبوده که ابتلا به آن در اختیار فرد باشد و ما بخواهیم به خاطر آن فرد را از حقوق اجتماعی‌اش محروم کنیم. برای همین این بخش را حذف کردیم.

‌ پس بخش مربوط به بیماری‌های ایمنی مانند اچ‌آی‌وی، حذف نخواهد شد؟

خب آن یک قسمت جدی و ملی است و نمی‌توانیم آن را حذف کنیم.

‌ این مربوط به کسی است که اچ‌آی‌وی مثبت است یا کسی که به ایدز مبتلا شده؟

مربوط به کسانی است که آزمایش اچ‌آی‌وی‌شان مثبت شده.

‌ یک سری از سازمان‌های بین‌المللی اتفاقا سهمیه‌ای در نظر می‌گیرند برای کسانی که اچ‌آی‌وی مثبت هستند.

ببینید سازمان‌های بین‌المللی یک داستان دارد و سیاست‌های ملی هر کشوری یک بحث دیگر است. ما به دنبال این هستیم که گزینش اصلح داشته باشیم، گزینش ما هم بر مبنای صلاحیت‌های علمی است هم صلاحیت‌های اعتقادی و اخلاقی و هم آمادگی جسمی و روانی. این شاخصی نیست که در همه جا باعث جذب نیرو شود، همه کشورها هم این‌طور نیست که بر مبنای آن منابع بین‌المللی چنین شرایطی را لحاظ کنند. مادامی که ٣ میلیون جوان تحصیلکرده جویای کار داریم که از سلامت جسمی و روانی صلاحیت دارند، لااقل برای شغل معلمی از آنها استفاده می‌کنیم. مطمئن باشید در سازمان‌های بین‌المللی هم توصیه نمی‌شود که این افراد با کسانی سروکار داشته باشند که از جمله گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان هستند.

نسخه جدید چند بند دارد؟

همان بحث‌های متداول ذکر شده. شرایط فیزیکی معمول مانند نداشتن معلولیت، البته این را بگویم که برای استخدام معلولان یک سهمیه ٣ درصدی داریم که از سوی بهزیستی معرفی می‌شوند و برای همین حذفش کردیم. عمدتا مواردی که باقی مانده مربوط به بینایی و شنوایی‌سنجی می‌شود و آمادگی شرایط جسمانی برای رشته‌ای که افراد برای تدریس در آن در نظر گرفته می‌شوند. مثلا در فنی و حرفه‌ای باید سلامت اعضای بدن کامل باشد و از نظر قدرت بدنی با این رشته هم‌خوانی داشته باشند. برخی از رشته‌ها این میزان از توانایی جسمی برای تدریس در آنها ضرورت نداشت و ما در شیوه‌نامه جدید ممنوعیت‌های مربوط به این بخش را هم حذف کردیم.

پس چون ٣ درصد سهم معلولان از قبل در نظر گرفته شده دیگر در این شیوه‌نامه سهمی به معلولان داده نمی‌شود؟

بله بهزیستی با سازمان مدارس استثنایی ما توافق می‌کنند مثلا این نوع از معلولیت مانع انجام وظیفه نمی‌شود، سه درصدی که از سوی بهزیستی معرفی می‌شود وارد دانشگاه فرهنگیان می‌شوند و به سمت رشته‌های شغلی‌ای می‌روند که با نوع معلولیت آنها تناسب دارد و بنا بر قانون و رعایت اصل حقوق معلولان در جای مناسب جذب می‌شوند.

گفتید یک سری از موارد دیگر هم اصلاح شده؟

قد را هم اصلاح کردیم و گفتیم متعارف باشد و دیگر عدد نمی‌دهیم. مثلا در فلان استان به صورت ژنتیک افراد کوتاه هستند و نمی‌توانیم که به خاطر این ژنتیک باعث محرومیت آنها از یک شغل اجتماعی خوب مانند معلمی شویم. برای همین چون گزینش ما بومی است گفتیم که هر فردی در بوم خودش بنابر آن قدی که متعارف است جذب شود و این موارد به کمیسیون پزشکی آن استان سپرده شده. یک مورد دیگر هم شماره چشم بود، آن را هم برداشتیم و گفتیم که اگر عیوب انکساری و ضعف چشم با عینک اصلاح می‌شود دلیلی ندارد آنها را محروم کنیم.

این اصلاحاتی که می‌گویید کی صورت گرفته؟

دیروز (سه‌شنبه) بلافاصله پس از اینکه از سوی دوستان مطرح شد رد کردیم و به دلایلی که ذکر کردیم قرار نیست در معاینات حذف شوند.

این دوستانی که اشاره می‌کنید کی هستند، از سمت چه مرجعی این شیوه‌نامه تنظیم شده؟

موارد استخدامی برمی‌گردد به اداره کلی که سلامت جسمی افراد و ضوابط مربوط به آن را تعیین می‌کنند و تنظیم آن در دست ما نیست. تیم متشکل از چند گروه است. هم دانشگاه کارشناس دارد و هم کسانی هستند که به لحاظ تخصصی نظر می‌دهند روی یک سری از مسائل. این دستورالعمل سال‌های گذشته تهیه شده بوده و خوشبختانه برای امسال ما به موقع آن را اصلاح کردیم. موضوع اصلی این است که حذف شده و در نسخه جدید نیست.

یعنی شیوه‌نامه جدید نیست و در سال‌های گذشته اجرا می‌شده؟

بله، دو سال پیش تهیه شده بود، آن زمان من در این مسوولیت نبودم و البته با پرس و جویی که کردم متوجه شدم که همه این موارد بیشتر از اینکه ممانعت برای استخدام باشند در موارد پزشکی داوطلبان استخدام ثبت می‌شده است و در واقع یک جور پرونده پزشکی است. به من گفته‌اند که هیچ‌کس بر مبنای این موارد تاکنون از استخدام منع نشده است.

———————————————————–

آدرس “دختران آنارشیست افغانستان ” در اینستاگرام

https://www.instagram.com/dokhtarananarshist_afghanestan

————————————————————–

آدرس “دختران آنارشیست افغان ” در فیسبوک

https://www.facebook.com/Afghan-Anarchist-Girls-116992605591873

————————————————————–

آدرس آنارشیستهای رشت در اینستاگرام

https://www.instagram.com/anarshist.rasht

———————————————————

آدرس صفحه آنارشیستهای شهر بوکان ( ئانارکیسته کانی بوکان ) در اینستاگرام :

https://www.instagram.com/bokan_anarchy