نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان / ١

ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت.

خوێنەرانی هێژا، ئەوەی لێرەدا دەیخوێننەوە، نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامی پرسیارەگەلێكی جۆراوجۆر و ناهاوكاتی كۆمەڵێك هاوڕێ و خوێنەری وێبلاگەكەمە، كە لەبەر نەبوونی كاتی پێویست و گونجاو هەندێكیان بە كەمی و كورتی لە كاتی خۆیاندا وەڵامم داونەتەوە، بۆیە بەباشمزانی لە ھەلێكدا كاتێك بۆ تیروتەسەل وەڵامدانەوەیان تەرخانبكەم. ئاراستەكردنی ئەم پرسیارانە، لە شێوەی پەیوەندی دوولایەنە و تەنانەت هەندێكیان لە شێوەی سەرنجی نەناسراو لە سەر بابەتەكانی نێو وێببلاگەكەم نووسرابوون. وه‌ك گوتم هه‌رچه‌نده‌ ڕاسته‌خۆ بە ته‌له‌فۆن، چات و كورته‌ په‌یام وەڵامم به‌ هه‌ندێك له‌ پرسیاره‌كان داوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام هه‌ندێك له‌ هاوڕێیان و ھاوەڵان له‌سه‌ر زیاتر ڕوونكردنه‌وه‌ پێداده‌گرن و ده‌خوازن وه‌ڵامی پوخت و دیاریكراویان بده‌مه‌وه‌، منیش بۆ پاشه‌كه‌وتی كات و خۆلادان له‌ دووباره‌ و چه‌ندباره‌ی وه‌ڵام و سه‌رنج، به‌باشمزانی له‌م شێوه‌ نووسینه‌دا وه‌ڵامبده‌مه‌وه‌. هیوادارم هه‌ر ئازیزێك كه‌ سه‌رنج و ڕه‌خنه‌ی هه‌یه‌، بیكاته‌ نووسینێك، تاوه‌كو سوودی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی بۆ من و بۆ خوێنه‌رانیش هه‌بێت. چونكه‌ گفتوگۆی دوولایه‌نه‌ و داخراو، هیچ كاراییەکی نانێت.

سەرەتا و بەر لە هەر شتێك بەپێویستیدەزانم، بۆ خوێنەرانی ڕۆشنبكەمەوە، كە ئەو وەڵامانەی لێرەدا دەیانخوێننەوە، تەنیا بیروبۆچوونی منن بۆ ده‌وروبه‌رم و خوێندنەوەی ئەناركیزم لە تێڕوانینی منەوە دەخەنەڕوو، نوێنەرایەتی بۆچوونی گروپێكی دیاریكراو ناكەن و ناشتوانم بڵێم ئەمە بیری ئەناركیستییە، بەڵكو تەنیا تێگەیشتنی منە لە ئازادی و یەكسانی و دادپەروەری كۆمەڵایەتی [ئەناركی]، كە بە بۆچوونی من ئەو خەونانە تەنیا لە هزری ئەناركیدا توانراوە زیندوویەتی و مرۆییبوونیان پارێزراو و كارا بمێنێتەوە. هەروەها هیچ شتێك بڕاوە و بێچەندوچوون نییە و ڕاستیش شتێكی ڕێژەییە و ئەوەی ئەمڕۆ بڕوام پێیەتی و پێداگریی لەسەر دەكەم، دەكرێت سبەینێ دژایەتی سەرسەختی بكەم و بەنادروستی بزانم، بەڵام لەم ساتەدا تەنیا هزرێك كە توانیبێتی دەربڕی ئازادی و سەربەخۆیی تاك و كراوەیی و ناچینایەتی كۆمەڵگە و دادپەروەری كۆمەڵایەتی بە فراوانی خەونە مێژووییەكانی مرۆڤ بێت، لای من ئەناركیزمە بە هەموو سەردەم و لكەكانییەوە. ئەمە بۆچوونی ئەم ساتەی منە، ئەم بۆچوونەشم بەرھەمی خوێندنەوەی پەرتووك و پابەندیم بۆ فێرگەیەكی ھزری نییە، بەڵكو بەرھەمی خەباتی كردەییمە لە ماوەی سی (٣٠) ساڵی ڕابوردوودا؛ ھیچ شتێك لە سەدا سەد دروست نییە و ھیچ شتێكیش لە سەرووی ڕەخنەوە نییە و ژنان بەبێ ڕەخنە بۆنی و بەرامەی گۆمێکی لیخنی لێدێت.

تێبینی ئەم وەڵامانە بۆ چەند ساڵ پێش ئێستا دەگەرێنەوە، بەتایبەت سەردەمی بلاگەکانی “کوردپلانێت” و “دواتر کوردبلۆگەر“، کە بەداخەوە بە فەوتانی ئەرشیڤی بابەتەکانم لەو دوو بلاگەرەدا، زۆرێك لەو بابەتانەی کە سەرنجەکانیان لەسەر نووسرابوون، فەوتان. هەروەها سێ ساڵ دەبێت، کە ئەم وەڵامانەم ئامادەی بڵاوکردنەوە کردوون، بەڵام بەداخەوە لەبەر ڕووداو و ڕاپەڕینەکانی ساڵانی ڕابوردوو و پەیدابوونی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، سەرقاڵییەکان زۆر بوون و بواری ئاوڕلێدانەوەیانم نەمابوو، تا ئەم ڕۆژانە بڕیاری کەمکردنەوەی بەشداری تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و دوورکەوتنەوەیەکی کاتیم دا، بۆ ئەوەی کۆمەڵێك کاری تەواونەکراو، تەواوبکەم و قورساییان لەسەر هۆش و بیرکردنەوەم لادەم.

پرسیار : ئایا ئەناركیزم و ئەنارشیزم، دوو شتی جیاوازن، جیاوازییان چییە؟

نه‌خێر، هه‌ر یه‌ك شتن، له‌ هه‌ندێك له‌ زمانه‌ ئۆروپییه‌كاندا به‌ ئه‌ناركیزم، ئه‌ناركیسمۆ و له‌ هه‌ندێكی دیكەدا به‌ ئانارشیزم … تد، ده‌خوێندرێته‌وه‌، ڕیشه‌ی واژه‌كه‌ بۆ زمانی یۆنانی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ و به‌ واتای ناسه‌روه‌ری؛ (فەرمانڕەوایی، سەروەری ، archy) +(دژ، ڕەتگەرەوە، an) و هزری ئه‌ناركی هه‌ر له‌ به‌ره‌به‌یانی ململانێی نێوان چه‌وسێنه‌ر و چه‌وساوه‌دا دژی هه‌موو دەسەڵاتێكی سه‌رووخه‌ڵكی یا سه‌روه‌ری چێنایه‌تی بووه‌ و هه‌یه‌ و خوازیاری كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌ره‌وه‌زیی ئازاد و فیدراتیڤه‌ (پێكهاتوو و یه‌كگرتوو له‌سه‌ر بنه‌مای فیدراسیۆن و كۆنفیدراسیۆنی ئەناركی).

پرسیار : داهێنەری بیری ئەنارشیزمی كێیە؟

سەرەتا پێویستە بڵێم، دەربڕینی “بیری ئەنارشیزمی” هەڵەیە و بیری ئەناركیستی یا ئەنارشیستی دروستە. بەداخەوە لە زمانی كوردیدا ئەم هەڵانە زۆر ڕوودەدەن. كاتێك كە لە چەمكێكی هزری یا فیلۆسۆفی یا زانستی دەدوێین، ئەوا پێویستی پاشگری (ئیزم یا ئیسم) دێتە پێشەوە، بەڵام كاتێك كە لە بارەی ڕەوتێكی كۆمەڵایەتی یا ڕامیاریی هەڵگری هرزێكی ڕامیاریی یا فیلۆسۆفی دەدوێین، ئەوا پاشگرەكە دەگۆڕێت و دەبێت (ئیست)، كە نیشانەی پەیڕەوی گروپێك یا كەسێك یا بزاڤێكە لەو هزرە.

ئه‌ناركیزم وه‌ك دیاره‌ بۆ ناوی كه‌س ناگه‌ڕێته‌وه‌ و كه‌س خاوه‌ن و داھێنەری نییه‌ و لە مێژوودا كەسێك بەناوی (ئەناركی/ ئەناركیزم) بوونی نییە، بیرێكی ئازادیخوازانه‌ی خۆڕسكه‌ و هه‌ر له‌ دێرزه‌مانه‌وه‌ هه‌بووه‌ و له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م هزره‌ ڕه‌تگه‌ره‌وه‌ی ئۆتوریته‌ [دەسەڵات و سەروەریی]ە‌، هیچ كات هه‌ڵگرانی بواری ئه‌وه‌یان نه‌داوه‌ په‌یامبه‌رانێك قوتببنه‌وه‌ و بیكه‌نه‌ داهێنراوی خۆیان. بەڵام ئەمە ڕەتگەرەوەی ئەوە نییە، كە ئەم هزرە لە ڕەوتی پەرەسەندنیدا دەیان و سەدان ئەندێشمەندی دیار و نادیاری پەروەراندووە و توانیویانە بە ڕەخنە و شیكارییەكانیان پەرچەمی ئازادیخوازی ئەم ڕەوتە شەكاوە ڕابگرن. لە یەک واژەدا ئەنارکیزم ئایدیۆلۆجیا نییە، بەڵکو میتۆدلۆجییە، واتە شێوازی بیرکردنەوەیە، نەک قالبی بیرکردنەوە. بۆ ناسین و زانیاری زیاتر لەمەڕ بیریارانی ئەناركیست، سەرچاوەی ئینتەرنێتی زۆرن، لەوانە ئەرشیڤی نووسەرانی ئەناركیست http://theanarchistlibrary.org/authorsشێوازی خەباتی ئەناركیستی http://shawnewald.info/aia،

پرسیارە بەردەوامكراوەكان لەمەڕ ئەناركیزم http://anarchism.pageabode.com/afaq/index.html

پرسیار: كامەڕەوتلەئەناركیزمدروستەوكامەلادەرە؟

له‌به‌رئه‌وه‌یكه‌ ئه‌ناركیزم شێوازی هزرە/ شێوازی هزرینە‌ نه‌كئایدیۆلۆجیا،ئه‌وافره‌ ڕه‌هه‌ندوفره‌ باڵه‌ وهیچپه‌یامبه‌رێكینییه‌،تاوه‌كوهه‌ڵگرانیبگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌رقسهوكرداره‌كانیئەووكه‌تواریسه‌رده‌مه‌كانبه‌وپێوه‌ره‌ بپێون. هه‌روه‌هاله‌به‌رئه‌وه‌یئه‌مهزره‌ وه‌كفیلۆسۆفیژیانگه‌شه‌یكردووه‌،بۆیه‌ له‌ته‌كپه‌ره‌سه‌ندنوگه‌شه‌یكۆمەڵایه‌تیوپێكهاته‌كانیكۆمەڵگه‌ وه‌كپێویستییه‌كلكوپۆپیلێبووه‌ته‌وه‌. له‌ هزریئه‌ناركیدالاده‌روبنه‌واننییه‌،ته‌نیائه‌وه‌ نه‌بێت،كه‌ ئه‌مهزره‌ چه‌ندسه‌رخه‌ت و بنەمایەكیلێكهه‌ڵپێكراویهه‌یه‌ وئه‌وانه‌شپێوانه‌یپابه‌ندینبه‌مهزره‌وه‌ن؛له‌وانه‌ ڕه‌تكردنه‌وه‌یسه‌روه‌رییچینایه‌تی[بەهەمووشێوەكانییەوە]، ڕەتكردنەوەی داراییتایبه‌ت و دەوڵەتی، ڕەتكردنەوەی كاریكرێكگرته‌ و ڕەتكردنەوەی هه‌ڵاواردنو ڕەتكردنەوەی سته‌مبه‌ هه‌مووشێوە‌كانیانییه‌وه‌.

پرسیار: ئه‌نارشیسته‌كانبۆچته‌نیادژیده‌وڵه‌تن،ئایابه ‌لابردنیده‌وڵه‌تكۆتاییبه‌ كۆمه‌ڵگه‌یچینایه‌تیدێت؟

بەپێچەوانەوەئەناركیستەكانتەنیادژیدەوڵەتنین،بەڵكودژیهەمووسەروەرییەكیمرۆڤنبەسەرمرۆڤەوە،ئیدیئەوسەروەرییەئابوورییوڕامیاریی بێت یاكۆمەڵایەتیوكولتوورییودەزگەیییاخێزانیبێت. ئەناركیستەكانئەوەیان لەلاڕۆشنەكەنایەكسانیئابووریی،نایەكسانیدەسەڵاتیی و كۆمەڵایەتیی بەدوایدادێت،هەرلێرەشەوەبەوسەرەنجامەگەیشتوون،كەدەوڵەتوپارتودەزگەڕامیارییوئابوورییوتەنانەتكۆمەڵایەتییەقوچكەیی (هیرارشی / ھەرەمی)یەكان،ئامرازیپاڕاستنیئەونایەكسانیوسەروەرییەنوكۆیلەتیمرۆڤڕادەگرن، بۆیەهیچپاساوێكبۆپاڕاستنوگۆڕینیشێوەیدەسەڵاتودەزگەدەسەڵاتییە سەرووخەڵكییەكاننابیننوبوونیئەودەزگەوئامرازانەنیشاندەریبوونیسەروەریهەندێكبەسەرهەندێكیدیكەنوگۆڕینیناووشێوەیدەوڵەتودەزگەكانیوەكلەبلۆكیبۆلشەڤیكیومائۆئیستیدابینیمان،هیچیلەكڕۆكەچینایەتییەكەینەگۆڕی، بەڵكولەوەواوەتردڕەندەییوبیروكراسییگەیاندەلوتكەوڕوویدەوڵەتەبۆرجوازییەكانیدیكەیانسپیكردەوە. بەبۆچوونیمن،ئەگەركەمێكلەوپاگەندەكرچوكاڵانەی،كەبۆئەناركییەكانلەلایەنچەپەكانودەسەڵاتخوازەبەناوسۆشیالیستەكانەوەدەكرێن،وردبینەوە،ئەوابۆماندەردەكەوێت، كەئەناركییەكانبۆهەرڕەتكردنەوەیەكلەژیانیڕۆژانەدائەڵتەرناتیڤیكەتواریوئاوەزگیرپێشنیاردەكەنوبەپێچەوانەیدەسەڵاتخوازانەوە،بەڵینی سەرخەرمان (خواردنیكولیچەلەئاسمان) نادەن.

بەكورتی ڕەتكردنەوەی دەوڵەت، لەوێوەیە، كە وەك ئامرازی ڕاگرتن و پاڕاستنی پێداویستی سەروەریی چینایەتی ھاتووەتە بوون و درێژەی پێدراوە، كاتێك كە ئێمە قسە لە كۆمەڵگەی ناچینایەتی بكەین، كەواتە قسەكردن لە پێداویستی دەوڵەت دەبێتە پارادۆكس بۆ پاگەندەكانمان. چونكە ناتوانین ئامرازێك یا پێكھاتەیەك كە بۆ پاراستنی كۆمەڵگەی چینایەتی [خاوەنددارێتی تایبەت و كاری كرێگرتە و سەركوت و ھەڵاواردن] ھاتبێتە بوون و سەریھەڵدابێت، ئێمە بێین و پاگەندەی ئەوە بكەین، كە بە پاڕاستن و بەدەستەگرتنی ئەو ئامراز و پێكھاتەیە، پارێزگاری لە كۆمەڵگەی ناچینایەتی دەكەن و پەرەیپێدەدەین. وەك بیریارانی ئەناركی دەڵێن “وەك چۆن ھەموو ئەندامێكی جەستەی مرۆڤ بۆ كار و چالاكی یا وەڵامدانەوە بە پێداویستییەكی دیاریكراو ھاتووەتە بوون، ھەر ئاواش ھەموو دەزگەیەكی كۆمەڵایەتی، ئابووریی و ڕامیاریی بۆ وەڵامدانەوە بە پێداویستییەكی دیاریكراو سەریھەڵداوە؛ ھەروا كە ناتوانین بە چاو ببیستین و بە گوێ بۆن بكەین و بە دەست ببینین و بە سەر بەڕێگەدا بڕۆین، ھەر ئاواش دەوڵەت، كە ئۆرگانی ڕاگرتنی كۆمەڵگەی چینایەتییە، ناتوانین بۆ ڕاگرتن و پەرەپێدانی كۆمەڵگەی ناچینایەتی بەكاربەرین.”. بەم جۆرە ڕەتكردنەوەی دەوڵەت لە گۆشەنیگای ڕەتكردنەوەی سەروەری چینایەتییەوە، نەك ڕەتكردنەوەی كۆمەڵگەی چینایەتی لە ڕەتكردنەوەی دەوڵەتەوە. ئەوە تەنیا پاگەندەی باڵە دەسەڵاتخوازەكانی نێو بزاڤی سۆشیالیستییە، كە بۆ بەرگرتن بە بڵاوبوونەوەی ھزری ئەناركی، پێیھەڵدەستن، چونكە ئایدیا ئەناركییەكان، خەونی دەسەڵاتخوازیی و بەھەشتە دەوڵەتییەكەی ئەوان پوچەڵدەكەنەوە. ئەوانە دەخوازن بەختی دەسەڵاتدارییان لە دروستكردنی پارت و ڕێكخراوە قوچكەییەكان (ھیرارشییەكان) و دەوڵەتی بەناو كرێكاری و سۆشیالیستیدا بەدەستبھێننەوە و جێگەی دەسەڵاتدارانی ئێستا بگرنەوە. لەو بارەوە مێژوو گەواھی لەسەر ڕۆڵی پارت و سەركردەكانی و دەوڵەتەكانی بلۆكی ڕوسی و چینی و كوبایی داوە، مشتومڕكردن لەو بارەوە، تەنیا خۆخەریكردن و كات بەفێڕۆدان و سەرقاڵكردنی بزووتنەوەی سۆشیالیستییە بە خەونی زیندووبوونەوەی مردووان.

پرسیار: ئاناركیسته‌كان،دژایه‌تیحزبیه‌تده‌كه‌ن،ئایائه‌لته‌رناتیڤیانبۆیهه‌یه‌؟

بەڵی،زۆربەدیاریكراویو ڕاشكاوانە و زۆربەئاشكرادژایەتیپارتایەتیوخۆبەڕابەركردنوخەڵكبەگێلزانینونەخشەكێشانبۆداهاتوودەكەن. چونكەلایئەناركییەكانهەموومرۆڤێكتوانایبیركردنەوەوبڕیاردانوجبەجێكردنیهەیەوئەگەرتائێستابەمشێوەیەنەبووبێت، ئەوا لەبەر بێتواناییمرۆڤەكاننەبووە،بەڵكولەبەرچەپاندنولاوازكردنیمتمانەیتاكەكانبەخۆیان و لەنێوبردنی تواناكانیان بووە، بەهۆیقەبەكردنەوەیڕۆڵیدەوڵەتوچەندتاكەكەس و دەستەبژێرێكەوە بووە.

پارت دەزگەیەكی قوچكەیی چینایەتییە، كە لەسەر بنەمای فەرماندان و سەروەری كەمایەتییەكی نووسینگەی ڕامیاریی و كۆمیتەی نێوەندی و فەرمانبەری و ملكەچی زۆرینەی ئەندامانی خوارەوە دامەزراوە، دەقاودەق وێنەگرتنەوەی كۆمەڵگەی چینایەتییە لەسەر بنەمای ئایدیۆلۆجیا. تاكی ئازادیخواز كە سیستەمی چینایەتی ڕەتدەكاتەوە، بەتەنیا لەبەر نەبوونی و بێكاری و بەڵاكانی دیكەی سەرمایەداری نییە، بەڵكو لەپێش ھەموویانەوە لەبەر بوونی سەروەری ھەندێك بەسەر ھەندێكی دیكەدایە و لە ملكەچی بۆ كەسانی دیكە یاخیدەبێت، بۆیە كەسی ئازادیخواز توانای ملدان بە پارتایەتی نییە و ھەردەم وەك گیانێكی یاخی لە ژیانی ڕۆژانەیدا خەریكی شكاندن و دەرچوونە لە قاوخە سەروەرییەكان، لەوانە خێزانی ھیرارشییانە ( چ بابسالار و چ داكسالار)، پارت و دەوڵەت، چونكە ئەم سێ پێكھاتەیە لەسەر بنەمای پەیوەندی سەروەری خودا و كۆیلەتی مرۆڤ دامەزراون و ئامانج لە دروستكردنیان تەنیا ڕاگرتنی زۆرینەیە لەژێر چەكمەی كەمایەتی دەسەڵاتدار و فەرمانڕەوادا.

ئەگەر لەمەش بگوزەرێین، ئەوا تەنیا خوێندنەوەی مێژووی قۆناخی سەرمایەداری بەسە، بۆ ئەوەی لە ڕۆڵی ڕاستەقینەی پارت و دەستكەوتەكانی پارت و داھاتوویەك، كە پارت بەدواوەیەتی تێبگەین. ئەگەر سەرنجبدەین، ئەوا بەڕوونی دەبینین، ھەموو ھەوڵی پارتەكان لە ڕامیاریكردنی گشت پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكاندا كورتدەبێتەوە، كە بریتییە لە ھەڵوەشاندنەوەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییە سروشتییەكانی مرۆڤ و داڕشتنەوەیان لەسەر بنەمای ئایدیۆلۆجی و ڕامیاری، كە دەكاتە ڕێكخستنەوەی كۆمەڵگە لەسەر یاسا ڕامیارییەكان (یاسا ناسروشتییەكان). چونكە لە یاسا سروشتییەكاندا مرۆڤ و دەوروبەری لە تەباییدا دەبن و بوارێك بۆ بەرتەری نابێت، بەڵام بەپێچەوانەوە لە یاسا ڕامیارییەكان (دەستكردەكان)دا ھەموو تواناكان بۆ گەوجاندنی تاكە داماڵڕاوەكان لە بەرێوەبەرایەتی و دەسەڵات و سپاردنی كاروبارەكان و سەروەری بە دەستەبژێر(نخبە)ێك دەخرێنەگەڕ. ئا لێرەدا پێویستی پێكھاتەی قوچكەییانەی (ھیرارشیانەی) پارت وەك دەزگەیەكی چینایەتی دەردەكەوێت. ئەوەش لەسەر بنەمای تێڕوانینی ئایدیالیستی (پێشمەرجبوونی خوا، ژیری، تیئۆری)، كە كردە دەكاتە پابەندی بوونی تیئۆری و ئەمەش ھاوكێشەیەكی ئاوەژووە، چونكە پێشكەوتنی مرۆڤ و دەستكەوتەكانی ئەوە دەسەلمێنن، كە ژیری و تیۆری بەرھەمی ئەزموونگەری مرۆڤن و بەبێ كردە، مرۆڤ قەد نەیدەتوانی بە ئاستی ژیری و ڕۆشنبیریی و پێشكەوتنی تەكنۆلۆجی ئێستای بگات!

ھەڵبەتە لە خۆڕا نییە، كە پارت لەسەر بنەمایەكی ئاوا پێكھاتووە و خۆی ڕێكخستووە، چونكە وەك كوپییەكی كۆمەڵگەی چینایەتی ئامانجی ھێشتنەوە و دەستاودەستپێكردنی سەروەرییە. لەبەرئەوە پارت ھیچ كات ناتوانێت پشت بە بنەمای لەپێشبوونی كردە ببەستێت، چونكە دەبێتە ڕەتگەرەوەی خۆی، بەواتایەكی دیكە ئەگەر پارت باوەڕی بەوە ھەبێت، كە تیئۆری بەرھەم و بەرەنجامی كردەیە و بە كەڵەكەبوونی ئەزموونگیری كردەكانی خودی مرۆڤ بەو ئاستە لە ھوشیاری دەگات، كەواتە بوونی خۆی ڕەتدەكاتەوە، چونكە خاڵی دروستبوونی (دەستپێكردنی) لە چاو خاڵی كۆتایی دەبێتە نزمترین ئاست لە ژیری. لەبەرئەوە، بەپێی لۆجیكی گەشە و ئەزموونگیری، ئەوا ئەو سەرەنجامە دروستە، چونكە لەو خاڵەدا كە پارت بەتەمنتر و كۆنترە، ھوشیاریی تاك وەك بەرەنجامی ئەزموونگیری لە ئاستێكی باڵاتردایە، ھەر بۆیە تاوەكو پارت بەتەمەنتر بێت، جیابوونەوە، سەرھەڵدانی ناكۆكی و سەركوت تێدا زیاتر دەبێت، ئەمەش بەشێكە لە سروشتی پارت و سروشتیترین كاردانەوەی سەرانی پارتە بەڕووی لادەران و سەرپێچیگەراندا، لەبەرئەوەی كە لادەران و سەرپێچیگەران بەپێی ڕەوتی گەشە و ئەزموونگیری و باڵاكردنی ژیری و ھوشیاربوونەوە، دەبنە ڕەتگەرەوەی خاڵی سەرەتا و پارت و سەرانیشی وەك ھەر پێكھاتەیەكی قوچكەیی (ھیرارشی) پێكھاتوو لەسەر بنەمای پەیوەندی خودا و كۆیلە، ناچار بۆ مانەوە و پاڕاستنی سەروەرییان، دەكەونە سەركوت و تۆمەتباركردنی لادەران. ئەمە لەنێو خێزانی دەسەڵاتگەرایانە و دەوڵەتیشدا ھەر ئاوایە و بەھەمان لۆجیك بەڕێوەدەچن. ئا لێرەوە ئەناركیستەكان دژایەتی پارت دەكەن و بە پێكھاتەیەكی كۆنەپارێز و دژە–شۆڕشی دەزانن و واوەتر لەوە، من بە پەرەستگەی دەزانم، كە تێیدا ئەندامانی وەك مەزھەبییەكان، پەیڕەوی لە ژیری و فەرمانداری دەستەبژێرێكی ڕامیار دەكەن.

پرسیار : ئه‌نارشیسته‌كاندژایه‌تیڕابه‌ریماركسیسته‌كانده‌كه‌ن،ئایابه‌خۆیانئه‌مكاره‌ ناكه‌ن؟

نەخێروهیچكات. چونكەواتایڕابەریئەگەرسادەبكەینەوە،ئەوادەكاتەشوانەیی. شوانەیییاڕابەریتەنیالەبیروئایدیایەكداجێگەیدەبێتەوە،كەتاكەكانبەسەر(زاناونەزان)،(ڕۆشنبیروناڕۆشنبیر)،(بەتواناوبێتوانا)،(ژیروناژیر)دادستەبەندیدەكاتوهەمووئەودەستەبەندییانەشتەنیابۆپاراستنومسۆگەركردنیسەروەریهێندێكەبەسەرهێندێكیدیكەدا،ئیدیلەژێرناویپەیامبەردابێتیالەژێرناویڕابەروفیلۆسۆفوڕامیارەكارەكاندابێت. ئەوبەرتەرییدانەڕامیارییوكۆمەڵایەتییانە،لەمنداڵدانیهەمانسیستەمیچینایەتیدالەدایكبوونوسەریشیانلەپاڕاستنیهەمانسیستەمەوەدەردەچێت.

ئەگەر خۆمان نەخەڵەتێنین و وردتر سەرنجبدەین، ئەو ڕابەرایەتییەی كە ماركسیستەكان پاگەندەیدەكەن، ڕیشەی بۆ ئەو بۆچوونانە دەگەڕێتەوە، كە پێیاوانوایە ھوشیاری چینایەتی لە دەرەوەی مەیدانەكانی كار و خەباتی چینایەتیدا سەرھەڵدەدا و بەرھەمی ژیری دەستەبژێرێكە و دەبێت لەتەك خەباتی خۆبەخۆیی ئابووریی چەوساواندا موتوربەبكرێت و بۆ ئەو مەبەستەش ڕابەرییكردنی ماركسیستەكان دەكەنە پێشمەرجی سەركەوتنی شۆڕش. ئایا ئەم تیڕوانینە ھیچ جیاوازی لەتەك ئەو تێڕوانینەی ئایدیالیستەكان ھەیە، كە پێیانوایە ئاوەز و ھوشیاری لە خواوەن و بۆ ئەوەی كۆیلەكانی خوا لێیان بەھرەمەندبن، پێویستە پێخەمبەران و پیاوانی پەرەستگەكان ببنە ڕابەریان و ئامۆژگارییان بكەن و لە خراپە و نەزانی بیانگێڕنەوە؟!

بەڵام ئەگەر سەرنجی وردی ئەزموونەكانی ژیان بدەین، دەبینین ھیچ كەس ھێندەی پۆشاكدوورێك، لە دوورین و ھیچ كەس ھێندەی میكانیكێك لە چاكردنەوەی ئامێرەكان و ھیچ كەس ھێندەی جوتیارێك لە چاندن و وەرز و ئافاتەكانی كشتوكاڵ نازانێت؛ تەنانەت تیئۆریسیۆنەكانی ئەو بوارەش، ئەو شارەزاییەیان نییە. ھەروەك چۆن ھیچ كەسمان ھێندەی بۆرجوازێك لە چۆنیەتی چەوسانەوە و فریودانی بەرھەمھێنەران نازانین. ھەر بەو پێیەش ئاوەز و لۆجێك پەسەندیناكات، كە ھوشیاری چینایەتی كرێكاران و جوتیاران و … تد لە دەرەوەی خودی خۆیان و لە نێوەندیی ئەكادێمی و ڕامیارییەوە سەرھەڵبدات.

ھەر لەبەر ئەو ھۆیانەی سەرەوەیە، كە ئەناركییەكان خۆیان بە دەستە و گروپی پاگەندە و پراكتیزەگەری وانە ئەزموونییەكان ناودەبەن و لە جیاتی دروستكردنی ڕێكخراوەی قوچكەیی (ھیرارشی) و ڕامیاریی و سكتاریزمی دەستەبژێرانە (نخبوي) و فەرماندان بە ئەندامان و كرێكاران و زەحمەتكیشان بۆ خەبات و شۆڕش، بەخۆیان ھەڵدەستن بە ئەزموونكردن و بەكولتووركردنی كێڵگەی ھەرەزەویی و ژیانی كۆمونەیی و ھاریكاری كۆمەڵایەتی و ئاڵووێری بەرامبەرانەی زانیاریی و پێداویستییەكانی ژیانی ڕۆژانە بەبێ بەكاربردنی دراو و یاسا سەروەرییەكانی خاوەندارێتی تایبەتی و كاریكرێگرتە و سەروەریی لایەنێك.

درێژەی هەیە …

*********************

www.hezheen.tk