یک جامعه‌ی سوسیالیستی

یک جامعه‌ی سوسیالیستی

نویسنده: عبدالله سلاحی

یک جامعه سوسیالیستی، جامعه‌ای است که انسان‌ در آن به تواناییِ خود دست می‌یابد. و توانایی انسان‌، خلاقیت اوست. خلاقیت، بیانگر اراده‌ی آزاد یک انسان است.

در جامعه‌ای که اکنون زندگی می‌کنیم؛ اکثراً دست به گزینش می‌زنیم و این؛ یعنی، گزینه‌ها از پیش چیده شده‌اند. ما با برگزیدن آن(که به نحوی، هدایت‌شده است)، وارد نظمی می‌شویم که تصوری از آن نداشتیم و نیز تصوری از خود، برای آینده‌ی آن نداریم.

به ما می‌گویند؛ این دستورالعملِ کار توست؛ ما می‌خواهیم، چنین چیزی را به‌وجود بیاوریم. نمی‌گویند؛ تو با این امکانات و البته امکانی که خود در بین آورده‌ای، چه می‌کنی؟!

چون واقعیت این است که ما، هیچ امکان تازه‌ای برای آنان، به شمار نمی‌آییم-درواقع، توان تازه و خارج از برنامه، نمی‌خواهند-، آنان، آنچه را نیاز دارند، از ما ساخته‌اند و از ما می‌خواهند؛ نه آنچه را ما می‌سازیم و ما می‌خواهیم.

این فقط در یک جامعه‌ی تک‌ساحتی ممکن است. جامعه‌ای که حرکتی به سوی کمال دارد. کمالی که قبلاً تصور شده و حالا خواهان عینیت‌یافتن است.

 جامعه‌ای که در تشکیل آن «اشتراک» نمی‌کنیم بلکه به‌ بدنه‌‌ی آن، نصب می‌شویم. با حضور ما در یک ساختار اجتماعی، توان و جهتی تازه به وجود نمی‌آید؛ بلکه توان و هدفی که از پیش تصور شده بود، واقعیت پیدا می‌کند.

خواه ناخواه، شکل این جامعه، مطابق با نیاز تشکیل‌دهندگان آن نیست؛ زیرا آنان صرفا‍ً، حیثیت قطعات این ساختار را دارند. اتفاقاً، این قطعات است که مطابق به یک نیاز بیگانه، شکل گرفته‌ است و استفاده‌ای جز قرار گرفتن بر سر جای محتوم، که آن را «هر چیزی بر سر جای خودش»، می‌گویند، ندارد.

در جامعه‌ی سوسیالیستی، ما به ساختارها نصب نمی‌شویم. قطعات هیچ چیزی نیستیم. مطابق به نیازی بیگانه از خود، شکل نگرفته‌ایم؛ ما، مشترک آن هستیم.

حضور ما در هر ساختاری، به معنی بازسازماندهی آن ساختار با امکانی تازه و جهتی تازه‌ است.

به این معنی که از هرجانبی، با هر فرد، یک «باز اشتراک» اتفاق می‌افتد؛ چنین نیست که در طرفی، فرد، اراده به اشتراک داشته باشد و در طرفی، یک جمع به‌شکل واحد چنین اراده کند؛ در جامعه سوسیالیستی، هرگز اراده‌ی واحد نداریم؛ زیرا اراده‌ی واحد، مستلزم دستورالعمل واحد است و دستورالعمل واحد، مستلزم هدفی مشخص، تعیین‌شده‌ و البته واحد؛ اما این، باز هم همان جامعه‌ی ساختارمند خواهان کمالِ از پیش تصورشده‌ است.

در جامعه‌ی سوسیالیستی، متمایل به‌هم هستیم؛ مستقیم و یک‌راست به سوی هم سوق نداریم. همیشه مایل هستیم؛ همیشه میلی داریم و آن، کمال‌ناپذیر است. مثل همان شکل هندسی؛ جهتش، کامل و قاطع نیست.

وقتی از اشتراک صحبت می‌کنیم، این را مد نظر داریم که حضور ما در یک جمع، جهت و امکان تازه‌ای به آن می‌دهد. چیزی که شاید آن جمع، قبلاً به آن فکر نکرده بود و توان تصور آن را نداشت.

در چنین جمعی، دیگر، تابع تصوری از پیش‌تعیین‌شده‌ نیستیم بلکه یک امکان تازه برای خلق یک تصور تازه هستیم. تصوری که از  تشریک امکان‌های‌ دیگر؛ توان فردی دیگران و «من»، به فرصتی برای تحقق‌ و عینیت‌یافتن می‌رسد؛ البته، فرصتی نه کاملاً مطابق با خواست فردی من؛ زیرا همه‌ روابط، شکلی مایل دارد و من، یکی از جهات ممکن هستم و صدالبته؛ همانگونه که حضور من در یک جمع، امکان تازه‌ای به آن می‌دهد، جمع، امکانات تازه و بیشمار به من خواهد داد.

با این توصیف، من هرگز، به‌تمام و کمال، یک‌راست و به استقامتِ جمعی، تمام و کمال، حرکت نمی‌کنم و رابطه‌ی فرد با جمع ندارم؛ رابطه من با افراد حاضر در جمع و به جهات ممکن جمع است. رابطه من با افرادی است که بر اساس اشتراکاتی در کنار هم قرار گرفته‌اند؛ نه در امتداد هم.

  این اشتراکات نوک رابطه آنان نیست که به شکلی مستقیم و به یک جهت باشد و این، تنها چیزی است که اشتراک را از «وحدت» متمایز می‌کند.

وحدت، یعنی ساختن یک چیز از چیزهای بسیار؛ بدون در نظرداشتن امکانات دیگر به دلیل حضور چیزهای گوناگون که «امکانات دیگر» را،  ممکن می‌سازند.

 وحدت، مدعی کمال است و حدی دارد که در آن کامل‌ می‌شود؛ سپس(پس از رسیدن به وحدت و کمال)، مرحله ابدی حفظ وحدت آغاز می‌شود. چنین است که وحدت‌ و وحدت‌گرایی، منجر به دیکتاتوری می‌شود.

در وحدت، چون همه چیز فقط یک جهت دارد و آن حفظ یک‌رنگی است، هر وجه تازه، به سوی دیگری، انحراف خوانده می‌شود و مردود است.

در وحدت، وجوه و جهاتی نیست؛ فقط وجهِ واحد است؛ چون، داشتن جهت دیگر خلاف و ضد دانسته می‌شود و وحدت را به خطر می‌اندازد. وحدت، همیشه خواهان پایداری است. طوری که همیشه و در هر زمانی، یک ساختار دارد.

جامعه‌ سوسیالیستی، جامعه‌ای اشتراکی خواهد بود که همیشه در حالِ شکل یافتن است و هیچ کمالی را نمی‌توان برای آن تصور کرد؛ زیرا فقط یک ایده و یک فرد در آن وجود ندارد و مهم‌تر از همه؛ زیرا شکل رابطه‌ در آن، طوری نیست که فرد با جامعه (البته جامعه به معنی یک وحدت‌الوجود) پیوند پیدا کند.  بلکه یک بازاشتراک‌ مدام است که از هرجانبی پیوسته با جهات مختلف دیگر صورت می‌‌گیرد و فرد را در یک رابطه شبکه‌ای‌ و نامتمرکز قرار می‌دهد.

 به چنین خصلتی، پویایی می‌گوییم؛ یک جامعه پویا، همیشه در حال دیگرگونی است و جهت‌های مختلفی برای خود دارد: برای همین، کمال، که مستلزم جهت مشخصی است، در یک جامعه پویا، معنایی ندارد.

کمال، همچنان تصوری را می‌سازد که باید از آغاز مبارزه برای وحدت، آن را یک‌بار و برای همیشه، تجسم کرد اما؛ نمی‌توانیم، آن جامعه‌ی سوسیالیستی را، از اکنون(همیشه و در «هر اکنونی»)، تصور کنیم، به این لحاظ که افراد آن جامعه، امکانات، شرایط آن جامعه و اراده‌‌-های- آزادشده در آن، شکل‌دهنده‌‌اش هستند.

 و البته آن شکل را همواره با شرایط و امکانات تازه، مواجه خواهند کرد؛ تا قادر باشد به هر شکل دیگری که ممکن است، تغییر کند و باز به چیزی دیگر، مبدل شود؛ زیرا چنین جامعه‌ای به‌دلیل وجه اشتراکی‌، امکان هر جهتی را به خود می‌دهد.

و این خلاقیت است که هرگز در یک شکل، نمی‌ماند.