محرم و زوال اخلاق جامعه

طاها دوستدار

هر سال با رسیدن ماه محرم که برای مسلمانان شیعه برابر با روزهای کشته شدن امام سومشان و برپایی مراسم روضه و نوحه است بحث ها پیرامون درست یا غلط بودن جلسات عزاداری در همه جا فراگیر می شود.مخالفان معتقدند که عزاداری برایکسی که نزدیک به هزارو چهارصد سال از مرگش می گذرد کاری خلاف عقلانیت است و از سوی دیگر موافقان با تکیه بر سخنان امامان و روحانیون و دیگر اولیای مذهبشان در پی توجیه به قول خودشان شرعی این ماجرا هستند.نکته ای که در بین تمام این بحث ها کمتر مورد توجه است تاثیر مراسم عزاداری مذهبی بر روی اخلاق جامعه و ترویج فرهنگ متهجرانه آن است.

در این متن به گوشه ی کوچکی از این تاثیرات می پردازیم با ذکر این نکته که اساسا مکتب آنارشیسم با دو شاخص خدا و ارباب مخالف است پس ما به تمامی مذاهب و ادیان از جمله تشییع نقد جدی داریم و به فراخور زمان آنها را نیز مورد بحث قرار خواهیم داد.

۱-گریه کن،پاک شو

((هرکس بر جدم حسین بگرید یا دیگران را بگریاند یا آنکه خود را به حالت گریه درآورد بهشت بر او واجب است))

ما در کشوری زندگی می کنیم که اکثریت جامعه دارای باورهای مذهبی هستند و در بین آنها هم تعداد پیروان مذهب شیعه از بقیه بیش تر است.کشوری که از زمان صفویه به بعد مراسم عزاداری در آن به صورت رسمی ترویج شده و نزدیک چهل سال است که حکومت اسلامی حاکم بر آن با تمام رسانه های ممکن توده مردم را ترغیب به حضور در این جلسات می کند.حال در نظر بگیرید که از تمام باورهای مذهبی مردم همین جمله بالا که منسوب به امام ششم شیعیان است در اذهان شیعیان جای گرفته باشد و نسل های مختلف متقاعد شده باشند که بهشت وعده داده شده در دین با گریه کردن به دست می آید آیا دیگر می توان از رفتار جماعت مذهبی توقع ذره ای انسانیت و اخلاق مدنی داشت؟آنهم از کسانی که با انجام هر عملی فقط با اشک ریختن در روضه خود را پاک و منزه می دانند.بایک نگاه به بزرگان هیئت ها و میانداران و علم کشانشان می بینیم که مساجد پر از حاجی بازاریانی شده که با نزول خواری زندگی خیلی ها را نابود کرده اند و گنده لات هایی در هیات ها پیدا می شوند که یا در ارگان های سرکوبگر حکومت حضور دارند یا آنکه افتخارشان تجاوز به دختران و پسران است.حتی سرکردگان حکومت که سال های سال در حال چپاول ملت هستند با افتخار در مراسم عزاداری حضور دارند و رسانه های رسمی حکومت هم مکررا در حال نمایش اشک و زاری آنهاست.

این حضور پر رنگ فارغ از نمایش “انسان مذهبی”بودن افراد به دلیل به قول خودشان سبک شدن بار گناهانشان است.آنها که در تمام طول سال با نهایت توان در راه منافع شخصی،دست به هر کاری می زنند اما با آمدن محرم و گریه و زاری بر مردگان از عذاب وجدان خلاص می شوند.جالب اینجاست که افراد حاضر در مراسم روضه همگی در دور باطل ضربه زدن به دیگری حضور موثر دارند و خیلی اوقات نزول خور و بدهکار، متجاوز و قربانی در یک ردیف برای وصال به بهشت موعود اشک می ریزند!

مراسم عزاداری برای حکومتی که کارش ترویج نادانی در بین مردم است موجب منفعت زیادی می شود زیرا گریه کردن های مداوم بر یک ماجرای هزار و چند سال پیش از طرفی سبب می شود که مردم کمتر به مشکلات فراوان زندگی شخصی خود بیاندیشند و از سوی دیگر مسائل پیرامون خود را به دست فراموشی بسپرند.مردمی که سال های برای کربلا گریسته اند دیگر با دیدن انسان هایی که در کنارشان در اوج محرومیت و مظلومیت زندگی می کنند توانی ندارند تا ذره دلشان به درد بیاید و برای تراژیک ترین مصائب جامعه شان در حال جوک درست کردن هستند.

مورد دیگر آنکه جلسات روضه و نوحه با صدای بلندگو و طبل و دهل تا نیمه شب موجب اذیت و آزار دیگران می شود البته به سینه زنان و گریه کنان می آموزد که مزاحمت برای دیگران اگر برای اجرای مراسم دینی باشد اشکالی ندارد!

۲-زیارت برو،بهشتی شو

((کسی که به کربلا نرفته جایی در بهشت ندارد.))

رفتن به شهر کربلا واقع در کشور عراق که قبر حسین در آن است از قدیم الایام جز جدا نشدنی از مذهب تشییع بوده است.در این مذهب زیارت حسین از کعبه هم بالاتر است و در جمله بالا که دوباره از امام ششم شیعیان است هشدار داده شده کسی که برای حداقل یکبار به زیارت کربلا نرفته کلا بهشتی نمی شود!

داستان زیارت رفتن در دوره هایی از تاریخ واقعا اعجاب آور است.مثلا زمانی که شهر کربلا به دست حاکمی وهابی بوده برای آنکه به شیعیان سخت بگیرد شرط ورود به شهر را قطع یکی از دستان زائران میگزارد و در کمال تعجب عده زیادی باز هم به شوق زیارت میروند و بدون دست باز می گردند.یا آنکه در دوران قحطی یا اشغال ایران به دست شوروی و انگلیس مردم به جای آنکه در پی فکر راه نجات از شرارت نیروهای بیگانه که دائما در حال غارتگری و مزاحمت هستند باشند توان خود را صرف تشکیل کاروان جهت رفتن به این زیارت و آن زیارت می کرده اند و زن و بچه خود را بدون پناه در شهر رها می کرده اند.اکنون نیز هر ساله جمعیتی بالغ بر یک و نیم میلیون نفر در روزی موسوم به اربعین با پای پیاده از ایران به کربلا می روند که خود گواه آن است که با گذشت زمان میزان نفوذ تفکرات روحانیون در بین مردم کاهش نداشته و کماکان آن نیرویی که باید صرف همبستگی جهت رهایی از یوغ استبداد است در راستای خرافه و جهل به هدر می رود.

۳-شکر خدا سگ میخانه امام حسینیم

نمی توان هیات عزاداری یافت که جمله بالا در آن توسط مداحان گفته نشود و جمعیت عزادار به شور فراوان به آن واکنش نشان ندهد.در مذهبی که هم “سگ” و هم “می” نجس و حرام است اینکه پیروانش با چنین علاقه ای خود را سگ کسی که چهارده قرن قبل مرده می دانند و به آن افتخار می کنند جای شگفتی فراوان دارد.بر خلاف دین اسلام ما با سگ هیچ مشکلی نداریم اما معتقدیم این تفکر که انسان سگ دیگری باشد یعنی آنکه از مقام عقلانی خود تنزل پیدا کرده است.برای جماعتی که خود را سگ امام حسین می داند آسیب زدن به خود در مراسم قمه زنی و سینه زنی و زنجیر زنی نوعی از افتخار را به همراه دارد.سالانه دهها نفر در مراسم قمه زنی یا جان خود را از دست می دهند و یا آنکه آسیب بسیار جدی می بینند.کنون طبیعی می نماید کسی که با قمه سر خود را می شکافد در برخورد با دیگران کوچکترین رحم و انسانیتی به خرج ندهد و به جای تامل و تفکر و گفتگو دست به اعمال خشونت بار بزند.این موضوع شاید جدی ترین ضربه ایست که محرم به روابط اخلاقی اجتماع وارد می کرده.

۴-بی خیال دنیا،روضه رو بچسب.

چند شهر و روستا را می شناسید که آب و برق و گاز،بیمارستان و مدرسه و کتابخانه،جاده و وسایل حمل و نقل نداشته باشند؟به تمام آنها سر بزنید و خواهید دید که همگی دارای چندین مسجد و حسینیه و تکیه هستند.مکان هایی که به غیر از روزهای محرم در تمام سال بلااستفاده است.مردم ما یاد گرفته اند به جای آنکه به فکر امکانات ضروری برای زندگی خود و اجتماعشان باشند و یا آنکه در پی مطالبه از دولت برای ساخت حداقل خدمات باشند اندیشه ای جز برپایی عزا ندارند.آیا می شود تعدا جلسات روضه را که در مساجد و حسینه ها و حتی گاها منازل مسکونی در تمام ایران برگزار می شود حساب کرد؟میزان منابع مالی که صرف سخنرانی و روضه توسط آخوندها و مداحان می شود،پولی که بابت پرده و نوشته تبلیغی این جلسات می شود،یا هزینه پرچم و دستگاه های صوتی آیا قابل محاسبه است؟طبقه کارگر که در اوج فشارهای اقتصادی زندگی می کند در این جلسات دستمزدهای میلیونی و بعضا چند صد میلیونی به مداحانی که یک ساعت مراسم اجرا می کنند می پردازد و در نهایت دل خوش به آنست که بهشتی موهوم در انتظارش است.دیگر مراسم متداول در محرم تعزیه خوانی است که در آن به طور کاملا عریان حقوق کودکان زیر پا گذاشته می شود.

اشک ریختن،زیارت رفتن،قمه زدن،هزینه کردن برای برپایی روضه فقط جنبه شخصی ندارد.هنگامی که گروه زیادی از مردم در این کار شرکت دارند آثار آن اجتماعی می شود و البته هیچ کدام از این کارها در طول تاریخ سبب پیشرفت و ترقی جامعه نشده است بلکه فقط ما را از دنیای امروز و روابط پیچیده اش دور کرده و به گذشته ای دور پیوند داده است.با هزینه یک سال مراسم عزاداری می توان تمام مناطق محروم را آباد کرد و با جمعیت حاضر در هیئت می شود مخوف ترین حکومت های استبدادی را سرنگون کرد و با وقت گذاشته شده برای این جلسات می توان مردمی با بینش روشن و اخلاقی انسانی پرورش داد اما صد افسوس که تمام این منابع مالی و نیروهای انسانی صرف ترویج و تداوم جهل و نادانی توده مردم و رونق گرفتن دکان دین و نهاد مذهب می گردد.

طاها دوستدار