گردن زدن یکی از حجاج ایرانی در ملا عام در سال ۱۳۲۲ به دلیل استفراغ در محوطه کعبه اولین بحران دیپلماتیک بین دو کشور

حج با لنز سیاست؛ تحلیلی بر حضور زائران ایران در عربستان

نخستین حادثه از این دست به سال ۱۳۲۲ خورشیدی بازمی‌گردد، هنگامی یکی از حجاج ایرانی به دلیل مشکلات مزاجی در محوطه کعبه دچار حالت تهوع شد و استفراغ کرد. ماموران امنیتی عربستان وی را به اتهام آلوده کردن «خانه خدا» در ملا عام گردن زدند. این اتفاق موجب تنش دیپلماتیک شدیدی میان دو کشور همسایه شد تا جایی که ایران مراسم حج را برای اتباع کشورش ممنوع کرد.

با گذشت زمان، روابط سیاسی میان ایران و عربستان، به ویژه به این دلیل که هر دو متحد استراتژیک آمریکا در منطقه خلیج فارس بودند، بهبود یافت و روند اعزام حجاج ایرانی به عربستان عادی شد. اما این روابط نسبتا گرم با انقلاب ایران دگرگون شد. ریاض، تهران را متهم کرد که با سیاست «صدور انقلاب» تلاش می کند پایه‌های حکومت پادشاهی عربستان را متزلزل کند. جنگ ایران و عراق نیز مزید بر علت شد. تهران، مقامات عربستان را به حمایت سیاسی و مالی عراق متهم می‌کرد.

اما حادثه کشتار حجاج ایرانی در سال ۱۳۶۶ نقطه عطف اختلافات دو کشور بود. در این حادثه نیروهای امنیتی عربستان به کسانی که در مراسم اعلام برائت از مشرکین شعار «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» سر می‌دادند آتش گشودند. در این حادثه ۲۰۷ شهروند ایرانی یا به ضرب گلوله کشته شدند و یا به دلیل ازدحام جمعیت زیر دست و پا جان خود را از دست دادند.

این اتفاق آنچنان برای حکومت ایران مهم و ناگوار بود که روح الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی در یکی از سخنرانی‌هایش در بحبوحه جنگ گفت که حتی اگر از «گناه صدام حسین» بگذرد «خیانت عربستان» را فراموش نخواهد کرد. به این ترتیب روابط سیاسی دو کشور قطع شد.

با این وجود روابط دو کشور پس از مرگ آیت الله خمینی و در دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی از سر گرفته شد و حجاج ایرانی نیز بار دیگر توانستند در مراسم حج حضور یابند.

در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی و بعد از او محمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات تنش میان تهران و ریاض به حداقل کاهش یافت، در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد نیز با اینکه بار دیگر روابط دو کشور به سردی گرایید و رقابت منطقه‌ای به دلیل بحران سوریه، اعتراضات مردمی در کشورهای عربی و به ویژه بحرین به اوج خود رسید اما خلل مهمی در روند اعزام حجاج به عربستان وارد نشد.

اما سال ۱۳۹۴، سالی پر از تنش میان دو کشور بود. در همان ابتدای سال، روز ۱۸ فروردین، دو نوجوان ایرانی که برای حج عمره به عربستان سفر کرده بودند هنگام بازرسی در فرودگاه جده مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفتند.

در واکنش به این حادثه، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به وزیر ارشاد و فرهنگ اسلامی ماموریت داد تا موضوع را بررسی کند. علی جنتی، وزیر وقت ارشاد نیز در جمع بندی خود گفت تا زمانی که خاطیان محاکمه نشوند حج عمره متوقف می شود.

حادثه دومی که در این سال روابط دو کشور را تحت تاثر قرار داد، واقعه منا بود. در مراسم حج تمتع آن سال سقوط جرثقیل در منطقه منا مرگبارترین حادثه تاریخ حج را رقم زد. سقوط جرثقیل و به دنبال آن ازدحام جمعیت موجب شد تا صدها نفر از حجاج از کشورهای مختلف جان خود را از دست بدهند. بر اساس آمار رسمی دولت عربستان ۷۶۹ نفر در این حادثه جان باختند اما گزارش‌های کشورهای مختلف از تعداد کاملا متفاوتی حکایت داشت. تجمیع این گزارش‌ها نشان می‌دهد که شمار جانباختگان از ۲۴۰۰ نفر نیز بیشتر است. در این میان تهران اعلام کرد که ۴۶۴ شهروند ایرانی کشته شده‌اند.

به دنبال این حادثه علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران ۳ روز عزای عمومی اعلام کرد و عربستان را مسئول مستقیم این فاجعه انسانی دانست خواستار تشکیل کمیته حقیقت یاب اسلامی شد. به این ترتیب روابط دو کشور بار دیگر دچار تنش شد. اما پازل بحران همه جانبه زمانی کامل شد که ریاضی تعدادی از مقامات بلندپایه شیعه و در راس آنها شیخ نمر باقر النمر را اعدام کرد.

به دنبال این اقدام صدها نفر به سفارتخانه عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد حمله کردند. در تهران معترضان وارد سفارت شدند و اموال آن را تخریب و پرچم عربستان را آتش زدند. در مشهد نیز معترضان اقدام به پرتاب مواد آتش‌زا به داخل محل کنسوگری کردند و آنجا نیز پرچم این کشور پایین کشیدند و آتش زدند.

با اینکه مقامات دولت ایران معترضان را «افراد خودسر» خواند و از این اقدام ابراز تاسف کرد و وعده داد که عاملان را شناسایی و محاکمه می کند اما نه تنها عربستان روابط دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرد بلکه سایر کشورهای عربی و متحدان ریاض از جمله بحرین، سودان، جیبوتی و جزایر کومور نیز روابط خود را به‌ کلی با ایران قطع کردند. بسیاری دیگر از کشورهای عربی نیز مانند قطر و امارات عربی متحده سطح روابط خود را کاهش دادند.

در سایه این اتفاق‌ها اعزام ایرانیان به عربستان برای حج تمتع متوقف شد. اما بر خلاف دفعات قبل این بار تنها به مدت یک سال، یعنی سال ۹۵ حجاج ایرانی نتوانستند برای حج واجب به عربستان سفر کنند.

به گفته تهران، بر اساس توافق دو کشور بیش از ۸۰ هزار ایرانی برای تمتع سال ۱۳۹۶ به عربستان اعزام می‌شوند که همه آنها «برای هماهنگی بیشتری» دارای دستبندهای هوشمند هستند. علاوه بر این ۶ هزار نفر نیز در قالب نیروهای امدادی، درمانی، خدماتی و کنسولی به دو شهر مکه و مدینه اعزام می‌شوند.

به گفته مقامات ایران، عربستان وعده داده است تا سفر حجاج ایرانی با «حفظ عزت، سلامت، احترام و کرامت» باشد. نماینده رهبر ایران نیز در مراسم بدرقه رسمی زائران حج ابراز امیدواری کرد که دیپلماسی حج بر دیپلماسی عمومی منطقه هم تاثیر بگذارد.

منبع : یورونیوز

———————————————————–

آدرس “دختران آنارشیست افغان ” در فیسبوک

https://www.facebook.com/Afghan-Anarchist-Girls-116992605591873

————————————————————–

آدرس آنارشیستهای رشت در اینستاگرام

https://www.instagram.com/anarshist.rasht

———————————————————

آدرس صفحه آنارشیستهای شهر بوکان ( ئانارکیسته کانی بوکان ) در اینستاگرام :

https://www.instagram.com/bokan_anarchy

———————————————————–

آدرس آنارشیستهای شاهین شهر در تلگرام