نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی وەڵامه‌كان / ١٤

ئەگەر پێمانوابێت، وەڵامەكانی ئێمە تەواو و دوا دەركی مرۆڤایەتین، ئەوا خەریكین لە خۆمان بتێك سازدەكەین. ھەروەھا ئەگەر پێمانوابێت، ئەو سیستەمی ڕێكخستنەی كۆمەڵگە، كە ئێمە خەباتی بۆ دەكەین، دوایین چاوەڕوانی و گەشەیەكە، كە مرۆڤایەتی پێیدەگات، ئەوا دیسانەوە خەریكین پووچگەراییەكی دی لە تەپوتۆزی پۆوچگەراییەكانی دیكە، چێدەكەینەوە. سۆشیالیزم بەھەشتێك نییە لە ئاسمانەكانەوە دایگرین و لە پەڕاوی ئەفسانەكاندا بیدۆزینەوە و مۆدێرنیزەی بكەین، سۆشیالیزم خەونی مرۆڤی زیندووە و بە پراكتیكی شۆڕشگێڕانە كەتواریی دەبێتەوە و سەركەوتنیشی لە كولتووربوویندا دەبێت، بەبێ ئەوە، لە خەیاڵی گۆشەگیرانە و فەنتازی ئایدیالیستانە بەولاوەتر نابێت. هەژێن

بەشی چواردەهەم

ئایا پەیوەندی سەروزەکان لەگەڵ ئانارشیستەکان چییە؟ مەگەر ئەوانیش ئانارشیست نین؟

بۆ ئەوەی بتوانم وەڵام بە پرسیارەکانت بدەمەوە، ناچار لە کۆتاییەوە دەستپێدەکەم. ئەگەر مەبەستت لە “سەروزەکان”، پارتە سەوزەکانی ئەوروپا و وڵاتانی دیکەن، ئەوا بەدڵنیاییەوە دەتوانم بڵێم نا. چونکە پێش هەموو شتێك ئەوان “سەوزەکان” پارتی ڕامیاریین و ئەنارکیستەکان پارتایەتی ڕەتدەکەنەوە و منیش بۆ خۆم وێڕای پارتایەتی، ڕامیارییش ڕەتدەکەمەوە. دەکرێت ڕۆژگارێك ئەندامانی ئێستای پارتە سەوزەکان بەجۆرێك ئەنارکیست بووبن، یا ئێستاش سۆزدارییان بۆ ئەنارکیزم هەبێت، بەڵام هیچ کات ئەو دوو ئاراستەیە یەکسان و هاوتانین. چونکە پێش هەموو شت ئەوان بۆ دەسەڵاتی ڕامیاریی هەوڵدەدەن و لە کایەی ڕامیاریی و پارلەمانتاری و بە پارتییکردنی کەسەکاندا چارەسەر دەخەنەڕوو، کە ئەوەش ڕەتکردنەوەی بنەما هزرییەکانی ئەنارکیزمە؛ بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیی دەرەوەی قەوارە ڕامیاریی و قووچکەییەکان.

وەك گوتم دەکرێت، ئەوان وەك تاك و گروپ ڕۆژگارێك بەشێك بووبن لە ئەناکیستەکان و بۆ ژینگەپاریزیی خەباتیانکردبێت و چالاکی بزووتنەوەی دژە-ئەتۆم و دژەجەنگ و زۆر شتی دیکە بووبن، چونکە ئەنارکیزم وەك شێوازی بیرکردنەوە و وەك هزر و وەك بزووتنەوەیەکی فرەڕەهەندی کۆمەڵایەتیی، لە گشت بوارەکاندا تێڕوانینی ئازادیخوازانە و دژە-سەروەرانەی هەیە؛ لەوانە تێڕوانین لەمەڕ ڕێکخستنی جەماوەریی و کۆمەڵایەتیی [ئەنارکۆسەندیکالیزم]، تێڕوانین لەمەڕ لەنێوبردنی هەڵاواردنی ستەمی ڕەگەزیی بەرانبەر ژنان [ئەنارکۆفێنیزم]، تێروانین لەمەڕ دژایەتی جەنگ و ئاشتییخوازیی [ئەنارکۆ-پاسیفیزم ]، تێروانین لەمەڕ پاراستنی ژینگە [Green anarchism / eco-anarchism]، تێڕوانین لەمەڕ ڕزگاری ئاژەڵ [animal libertain front] و …تد.

لە تێڕوانینین ئەنارکییەکاندا و بە بۆچوونی منیش، تێکدانی ژینگە و پیسکردنی ئاو و هەوا و هۆکاری ڕوودانی کارەساتەکان، تەنیا بۆ نەزانی مرۆڤەکان ناگەڕێتەوە، بەڵکو بۆ چاوچنۆکی و زۆرترخوازیی بۆجواکان دەگەڕێتەوە، کە لەپێناو بەدەستهێنانی سوودی زیاتر و پاوانگەریی زیاتر، ژیان لەسەر گۆی زەوی بەرەو تیاچوون دەبەن. بە سەرنجدانێکی خێرا لە پیشەسازیی نەوت و ئۆتۆمەبێل و چەکسازیی و وزەی ئەتۆمی و پیشەسازییە ناپێویست و زیانبەخشەکانی دیکە، ئەو ڕاستییەمان بۆ دەردەکەوێت کە لەم جیهانەدا خەریکە چی دەگوزەرێت و داهاتووی مرۆڤایەتی لە سایەی سیستەمی ڕامیاریی و سەروەریی چینایەتییدا چۆن دەبێت. بە پێچەوانەی پاگەندەی ڕامیارانەوە، کە هۆکارەکان بۆ نەزانین و نەخوێندەواریی تاکەکان دەگڕێنەوە، دەرکی دانیشتووانە بوومییەکانی ئەمەریکا [ئەوانەی کە کۆچەرە ئەوروپییەکان جینۆساید/ وەچەبڕیانکردن] لەمەڕ پاراستنی ژینگە زۆر لە دەرکی فیلۆسۆف زاناکانی ئەم سەردەمە ڕۆشنتر و دروستتر بووە و تەنیا هۆکار کە ژینگە و بوونەوەرەکانی بەم ڕۆژگارە کێشاوە، کۆمەڵگەی چینایەتییە، کە لەپێناو قازانجی سەرمایەداران و سەروەریی ڕامیاران و مشەخۆریی دەسەڵاتداراندا ئامادەیە ژیان لەنێوبەرێت، لەم بارەوە هەر ئەوەندە بەسە، کە کاتی هەڵکردنی ڕەشەبا سەرنجی ئاسمانی هەوڵیر و سلێمانی و…تد بدەین، کە چۆن کیسە (دڵق / عەلاگە) وەك هێرشێکی ئاسمانی، ئاسمانی شار داگیردەکەن، یا سەرنجی تەپوتۆز و خۆڵبارین و چڕەدووکەڵی ئەکسۆسی ئۆتومەبێلەکان بدەن، تا تێبگەین کە بازاری سەرمایەداری خەریکە ژینگە و مرۆڤایەتی بەرەو کوێ دەبات. ئیدی با ئەوە لەو لاوە بوەستێت، کە پیشەسازی گوشت و شیرەمەنی چ کارەساێك دروستدەکات !

ئەگەر لەم بارەوە بە وردی و هەستەوەرییەوە سەرنجی هەڵویست و ستراتیجی پارتە سەروزەکان بدەین، ئەوا دەبینین کە ئەوان خوازیاریی سەرمایەداریی ژیر و بە بەزەیین، خەریکی ئامۆژگارییکردنی ئافەرێنەرانی چەکی ئەتۆمین، خەریکی بزوواندنی سۆز و بەەزیی ڕامیارانن بەرانبەر ژینگە و بوونەوەرەکانی، خەریکی ئامۆژگارییکردنی دەڵاڵانی بازارەکانی چەکسازیی و ئۆتۆمەبێلسازیین. ئەمەش بۆخۆی بە دیوەکەی دیکەدا هەر سۆشیالدێمۆکراسییە، کە بە ئامۆژگارییکردنی سەرمایەداران دەستیپێکرد و ویستی بە بەشداریکردنی جەنگی جیهانی دووەم، مرۆڤایەتی ڕزگاربکات ! لێرەدا لەتەك پرسیارێك ڕووبەڕووین، ئایا بەبێ لەنێوبردنی هۆکارەکانی/ پێویستیییەکانی چەك و وزەی ئەتۆمی، بەبێ لەنێوبردنی هاندەرەکانی پیشەسازی ئۆتۆمەبێل و نەوت و چەكسازی و ..تد [گەڕانەوە بۆ وزەی سروشتی (ئاو و با و خۆر) و لەنێوبردنی سیستەم و سەروەریی و مشەخۆریی و دەسەڵات]، دەتوانین ژینگەی پارێزراو مسۆگەربکەین؟ ئەگەر دەکرێت، چۆن و بۆچی تا ئێستا لەپێناویدا کارنەکراوە، کێ و چی ڕێگرە و هۆکارەکان چین؟

ئاژەڵدۆستی پەیوەندی بە ئەنارشیزم و کۆمەڵگەی بێ جینایەتیەوە چییە ؟

پێش هەموو شت پێویستە لە ڕووی زمانەوانییەوە وەڵام بە پرسیارەکە بدەمەوە، کە “بێ چینایەتی” نادروستە و “ناچینایەتی دروستە”. ئینجا لە ڕاستیدا ستەمگەریی مرۆڤ لە ئاژەڵئازاریی [سێکس لەتەك ئاژەڵ و لێدان و سواربوون و زیندانیکردنی لە ماڵ و باخچەکان] و بەهرەکێشیی [بەکاربردنی ئاژەڵ بۆ باربەریی و پیشەسازییکردنی بەرهەمهێنانی گۆشت و شیرەمەنی] و ڕەایەتییدان بە کوشتن و سەندنەوەی مافی ژیان لە ئاژەڵ کورتنابێتەوە و کۆتایینایێت، بەڵکو ستەمگەرییەکە بەرەو ستەمکردن لە خودی هاوجۆرەکانی مرۆڤ درێژکراوەتەوە. چونکە یەکەمین ڕەوایەتییدان بە توندوتیژی و کوشتار لە ئەفسانەکانی دروستکردنی دونیا لەلایەن سوپەر-هێزی ئافەرێنەوە [اللە/ گۆد] بە خاتری مرۆڤ، دەستپێدەکات و لەوێدا مرۆڤ خۆی وەك سەروەری بوونەوەرەکانی دیکە وێنادەکات و پاشان دەکەوێتە هەوڵی دەستەمۆکردنی هاوجۆرەکانی خۆیشیی. بەواتایەکی دیکە کاتێك مرۆڤ بە لاساییکردنەوەی دڕندەیی ئاژەڵەکانی دەوروبەری خۆی، هەوڵی خواردنی ئەوانی دیکەی داوە، بەهۆی فراوانی هوشمەندییەوە لەو سنوورە ناهوشیاریی و ناچارییانەی بۆ زیندوومانەوە نەوەستاوە و کەوتووەتە هەوڵی کوشتن و کۆیلەکردنی هاوجۆرەکانی خۆی، کە لە هیچ ئاژەڵێکی [بوونەوەرێکی] دیکەدا ئەو دیاردەیە نییە و تەنانەت دڕندەترین ئاژەڵ، کە گورگ کراوەتە هێمای، هیچ کات هاوجۆری خۆی ناخوات و لەوەش واوەتر هێندە هاوپشت و کۆمەڵگەرایە، کە هەمیشە پێکەوە و بە کۆمەڵ لەژیاندان. بەڵام مرۆڤ هەم بکوژی هاوجۆرەکانی خۆیەتی، هەم بخۆری گۆشتی هاوجۆرەکانی و هەم کۆیلەگەر و زیندانیگەر و فرۆشەر و کڕیاری هاوجۆرەکانیەتی؛ لەیەك دەستەواژەدا دڕندەترین و بێبەزەییترین ئاژڵی سەر گۆی زەمین،دڕندەیەك کە بە هوشیاریییەوە دڕندایەتی بە پلان و لێکۆڵینەوە و داڕشتنی ستراتیج و بەکاربردنی تاکتیك [هونەری سەروەریی: ڕامیاریی] پەرەپێدەدات و بەرانبەر هاوجۆرەکانی خۆی [مرۆڤە ژێردەستەکان] و ئاژەڵەکانی دیکە و ژینگە دەیگرێتەبەر.

ئەنارکیزم وەك مێتۆدی تێڕامان و بیرکردنەوە لە دیاردەکان و گەییشتن بە هوشیاریی، ڕەتگەرەوەی بەهرەکێشییە، نەك تەنیا لەنێوان مرۆڤەکاندا، بەڵکو ڕەتگەرەوەی بەهرەکێشیی مرۆڤیشە لە ئاژەڵانی دەوروبەری، ڕەتکەرەوەی توندوتیژی و کوشتنی هەموو بوونەوەرێکە. واتە ئەنارکیزم ڕەتگەرەوەی تاوانە نەك تەنیا ڕەخنەگر لە تاوانبار، دژی ستەم و بەهرەکێشییە نەك تەنیا ستەم و بەهرەکێشیی لە مرۆڤ، خوازریاریی ئازادی ژیانە بۆ هەمووان، نەك تەنیا بۆ هەلگرانی هزری خۆی. بێچگە لەمە، وەك تۆلستۆی دەبێژێت “تا بازاری قەسابخانەکان گەرم بێت، زرم و هوڕی بەرەکانی جەنگیش بەردەوام دەبێت”. چونکە یەکێك لە هۆکارە هەرە کۆنەکانی جەنگ و درێژەکێشان و مانەوەی بۆ سەردەمی ئێمە، ڕەوایەتیدانە بە کوشتنی ئەوانی دیکە لەپێناو مانەوە و پاشایەتی خود. هەروەها یەکێك لە تایبەتمەندییەکانی مرۆڤ ڕاهاتن و ملدانە بە بارێك، هەرچەندە پێشتر نەیتوانیبێت، لەتەکیدا هەڵبکات. باشترین نموونەش ڕاهێنانی پۆلیس و سوپا و دەستە تیرۆریستییەکانە هەر لە کۆنەوە تا ئێستا لەسەر ڕاوکردن و سەربڕینی ئاژەڵ، کە کوشتن لەلای دەکاتە شتێكی ئاسایی، لەو بارەوە دەتوانیت سەرنجی فیلمی ڕاهینانی دەستە تیرۆریستییە ئیسلامییەکان لە عیراقی پاش ڕوخاندنی ڕژێمی بەعس بدەیت، کە چۆن وەك سەرگەرمییەك بەدەم گوتن و گوێڕادێران لە سروودە ئایینییەکان، دەکەونە تەقەکردن و سەربڕینی وشتر و ئاژەڵانی دیکە.

لەلایەکی دیکەوە، بەگوێرەی پشکنین و لێکۆڵینەوە زانسیتییەکان دەرکەوتووە، کە شڵەژاوی و فشارێك کە لەلای ئاژەڵ لەکاتی سەربڕیدا دروستدەبێت، لەڕێگەی خواردنی گۆشتەکەیەوە بۆ مرۆڤی گۆشخۆر دەگوێزرێتەوە، ئەمە بێجگە نەخۆشییەکان و لاوازبوونی سیستەمی بەرلەخۆکردنی جەستەی مرۆڤ بەهۆی پاشکارایی ئەو دەرمانانەی لە کە شوێنەکانی پەروەردەکردنی پیشەسازییانەی ئاژڵان بە ئاژەڵان دەدرێن بەتایبەت پاشکارایی ئەنتی بایۆتیك. بەو جۆرە دەبینین، کە کوشتن و خواردنی ئاژەڵ بەگشتی پارێزەر و درێژەپێدەری دڕندایەتی و توندوتیژی و بەهرەکێشیی و چەپاندنی هاوجۆر و جۆرەکانی دیکەی ئاژەڵ لەلای مرۆڤ ئاسایی و ئاساندەکات. ئەگەر بەراوردی ڕادەی توندوتیژی و دڕندەیی مرۆڤی جاران و مرۆڤی ئەم سەردەمە بکەین، ئەوا دەبینین یەکێك لە هۆکارەکان زۆربوونی توانای گۆشخۆرییە . کاتێك کە مرۆڤ ڕێگە بەخۆی بدات، ئاژەڵان بکوژێت و بخوات و بخاتە خزمەت خۆشگوزەرانیی خۆی و لە کار و لە شتی دیکەدا بەهرەکێشیی لە ئاژەڵان بکات، ئیدی چۆن دەکرێت چاوەڕێیی ئەوەی لێ بکرێت، کە بتوانێت کۆمەڵگەیەکی خاڵی لە ستەم و بەهرەکێشیی و توندوتیژی بنیاتبنێت؟ کاتێك مرۆڤ ئەو بوونەوەرە بێت، کە توانیبێتی دڕندەیی ناچاریی و ناهوشیارانەی ئاژەڵەکانی دیکە لەڕێگەی زانست و تەکنۆلۆجیا و زیرەکیی خۆیەوە بە بەرزترین لووتکە بگەیێنێت، ئیدی چۆن دەتوانین پاگەندەکانی لەمەر ئازادی و یەکسانی و دادپەروەرییخوازیی بە هەندوەربگرین ؟

بە نەزەری تۆ سۆشیالیزم و سەرمایەداری گەمەی خوا و ئەهریمەن نیە ؟

بەبۆچوونی من، مرۆڤی سەرەتایی وەك بەرەنجامی تێڕامانی لە دەوروبەری و بێسنووریی گەردوون، لە بێوەڵامی پرسیار و سەرنجەکانیدا، ناچار هێزێکی سۆپەرمانی لە هۆش و ئاوەزی خۆیدا ئافراندووە، دوابەدوای ئەوە ئافەرێنەری سوپەرهێز بۆ ئەوەی خۆی لە یەخەگیریی پرسیارە چاوەڕواننەکراوەکان ڕزگاربکات، ئەو سوپەرهێزەی بەرەو بۆشایی ئاسمان ڕەوانەکردووە. کاتێك کە وێرای بوونی ئەو سوپەرهێزە ترسێنەرەش، هەندێك لە مرۆڤەکان دەستبەرداری خراپەکاریی نەبوون [ هەڵبەتە خراپەکاریی لە ڕوانگەی کولتوور و ڕێکەوتنی کۆمەڵایەتیی ئەو کۆمەڵەوە]، دیسانەوە لە بێوەڵامیی ئەو پرسیارەدا ” بۆ مرۆڤەکان وەك یەکدی نین و هەندێكیان سەرکێشییدەکەن؟ “، ئافەرێنەرانی سوپەر-هێز ناچار بە ئافراندنی سۆپەرهێزێکی دیکە بوون؛ سوپەرهێزێکی سەرکێش، تاوەکو پاساوی خراپەکانی خۆیانی پێبدەنەوە و بیکەنە هۆکار. بەڵام ئافەرێنەرانی سۆپەرهێز نەیانزانی، کە لە چێکردنی سوپەر-هێزی دووەمدا یەکەمین هێزی ئازادیخواز وێنادەکەن. لەبەرئەوە لەو ڕۆژەوە سوپەرهیزی یەکەم، بەدەست پارادۆکس و گرفتێکەوە گیرۆدەیە، کە ناتوانێت سوپەرهێزی دووەم لەنێوێبەرێت، چونکە لە لەنێوبردنی ئەودا، خۆی لەنێودەبات، هۆکاری ئەمەش ئەوەیە، کە دەسەڵات بەبێ دژ ناتوانێت پاساوی بوون و پێداویستی مانەوەی خۆی بدات. بەواتایەکی دیکە نە ئافەرێنەرانی سوپەرهێزی یەکەم [مرۆڤەکان] توانای دەربازبوونیان لە خۆشباوەڕییەکی مێژوویی کە خۆیان بەرانبەر ئافەرێنراوەکەی خۆیان هەیانە، ڕزگاربکەن و نە سوپەرهێزی یەکەم دەتوانێت بەبێ هاوەڵدووانەی خراپەکار، باشی و پێویستی خۆی بسەلمێنێت.

لە ڕاستیدا ئەم جەنگە مێژووییە بەردەوامەی نێوان “گۆد / اللە” و ئەهریمەن، لەئاسمانەکان و لە خەیاڵی کۆیلە خۆشباوەڕەکاندا نییە، بەڵکو لە ژیانی کەتواریی هەر ڕۆژەی ئێمە [ئێمەی مرۆڤی ئازادیخواز و مرۆڤی سەرکەوتگەر؛ مرۆڤی ڕەنجدەر و مرۆڤی ڕەنجدز و ڕەنجخۆر، لەنێوان مرۆڤی ئاشتیواز و مرۆڤی پاوانگەر و سەروەرییخوازدایە ]دایە و هەر لێرە لەنێو هەموو بوونێکی ئێمەدا بوونی هەیە، لەو کاتەوەی کە سەروەریی سێکوچکەی سوپەر-هێز-پەرەستگە – ئیمپراتۆر گۆڕاوە بە سەروەریی سەرمایە – پارلەمان – دەوڵەت، سوپەرهێزەکانی سەرزەوی هەردەم خەریکی قوتکردەنەوەی هێزی لاسار و خراپەکارن، تاوەکو پاساوی مانەوە و پێداویستی خۆیان بدەنەوە.

نەخێر، تا ئەوەندەی بۆ بۆچوونی من دەگەڕێتەوە، یەکەم هاوکێشەکە ئاوەژوو خراوەتەوو، گۆد/ اللە/ دەوڵەت سەرچاوە و ڕاگری خراپەکارییە و ئەهریمەن، کە مرۆڤە یاخییەکانن، خوازیاری ئازادی و ڕزگاری و سەربەخۆیی و یەکسانی و دادپەروەریین. بۆ گەییشتن بەو ئامانجانەش بەبێ لێدان و لەنێوبردنی ئەو هێزە خراپەکارەی، کە ئەوی وەك کۆیلە ڕاگرتووە و بەبێ لەنێوبردنی کۆیلەتی خۆی، ئەستەمە ئەو بازنە داخراوەی بەردەوامیی چەوسانەوە بشکێت و مرۆڤ بە قۆناخێکی باڵاتر لە گەشەی کەسایەتی [تاکی ئازاد] بگات. بەواتایەکی دیکە کۆیلە بۆ ڕزگاربوونی لە کۆتوبەندەکان، پێویستە کۆیلایەتی لەنێوبەرێت، ئەو لەنێوبردنەش تەنیا بە گۆڕینی کۆمەڵگەی چینایەتی بۆ کۆمەڵگەیەکی ناچینایەتی، واتە لەنێوبردنی زەمینە و هۆکارەکانی کۆیلەبوون [ دارایی تایبەت ، کاریکرێگرتە ، سەروەریی مرۆڤ بەسەر مرۆڤەوە] مەیسەردەبێت !

***********************************

بۆ خوێندنەوەی بەشی یەكەم، كرتە لەسەر ئەم بەستەرەی خوارەوە بكە :