پورنوگرافی و آنارشیسم

By Hasse-Nima Golkar

پیشگُفتار

این نوشته ای کوتاه از جَمعبَندی مربوط به پژوهش و بررسیِ فشرده برخی از دیدگاه‌ها و نقدهای نَحله های گوناگون فکری آنارشیستی در سطح جهانی در مورد پورنوگرافی به عنوان بخشی از آزادی بیانِ جِنسی – جنسیّتی می باشد.
آنارشیسم مجموعه‌ای از فلسفه‌ها و رویکردهای گوناگون سیاسی و اجتماعی است که هَدف آن حَذف تمام شکل های سلسله‌ مَراتب و اقتدار، مانند دولت، سرمایه‌داری و دیگر سیستم‌های سُلطه است. آنارشیست‌ها معمولاً به دنبال ایجاد جامعه هائی هستند که در آن افراد بتوانند به‌صورت آزاد و برابر زندگی کنند و همکاری داشته باشند. اصطلاح «آنارشیسم» از واژه یونانی (آ-نارشیا) به معنی «بدون حاکم/ بدون دولت» گرفته شده است.
آنارشیست‌ها باور دارند که جوامع می‌توانند بدون دولت یا قدرت مُتمرکز سازماندهی شوند و بر خودمُدیریتی، همیاری مُتقابل و دموکراسی مستقیم تأکید دارند.

با این حال، اختلافات نظری در مورد سازماندهی اجتماعی، مسئله مالکیّت و رَوِش‌های مبارزه باعث تقسیم آنارشیسم به جریان‌های مختلف شده است. اگرچه این جریان‌ها ممکن است اختلافات جدّی داشته باشند، اما همگی در یک اصل مُشترک هستند: دفاع از آزادیِ انسان و مَردود شناختن قُدرت‌های تَحمیلی.

آنارشیسم فردگرایانه
این شاخه بر خودمختاری فردی و آزادی مُطلق افراد تأکید دارد و به‌طور کلی با تمام اَشکال اِقتدار، حتی اگر جمعی باشد، مخالفت می‌کند. آنارشیست‌های فردگرای برجسته شامل اندیشمندانی مانند ماکس اِشتیرنِر و بنجامین تاکِر هستند.

آنارشیسم سوسیالیستی
این شاخه ترکیبی از سوسیالیسم و آنارشیسم است و بر مالکیّت جمعی وسایل تولید و خودمدیریتی اجتماعی تأکید دارد. برخلاف مارکسیسم، آنارشیست‌های سوسیالیست از انقلاب‌های غیرمتمرکز و بدون ساختارهای بوروکراتیک پُشتیبانی می‌کنند.

آنارشیسم کمونیستی
این جریان به دنبال ایجاد جوامعی بدون دولت، مالکیت خصوصی و سرمایه‌داری است. منابع و تولیدات به‌ صورت جمعی مالکیت شده و بر اساس نیاز توزیع می‌شوند. همیاری متقابل و تصمیم‌گیری دموکراتیک اصول اصلی این نوع آنارشیسم هستند. پیتر کروپُتکین یکی از برجسته‌ترین نظریه‌ پردازان این مکتب می باشد.

آنارشیسم سندیکالیستی
این نوع آنارشیسم بر سازماندهی جنبش‌های کارگری و کُنترل کارگران بر وسایل تولید تأکید دارد. اعتصابات عمومی و ایجاد اتحادیه‌های مستقل و انقلابی ابزارهای اصلی مبارزه علیه سرمایه‌داری و دولت محسوب می‌شوند.

آنارشیسم-فمینیستی
آنارکو-فمینیست ها شاخه‌ای از آنارشیسم هستند که سیستم‌های سُلطه مانند پدرسالاری و سِتم جنسیّتی را نَقد می‌کنند. هدف آن ها ساختن جامعه‌ای است که نه‌تنها از دولت و سرمایه‌داری رَها شده، بلکه از تمام اَشکال ستم جنسیتی نیز آزاد باشند. آنارشی-فمینیست‌ها معتقدند که مبارزه با اقتدار باید هم‌زمان شامل مبارزه با ستم جنسیتی نیز باشد.

آنارشیسم سَبز (اِکو-آنارشیسم)
آنارشیسم سبز به بررسی روابط قدرت و سُلطه در ارتباط با محیط‌زیست می‌پردازد. این مکتب به دنبال ایجاد جوامعی است که انسان‌ها در هماهنگی با طبیعت زندگی کُنند و از فناوری‌های مُخرّب دوری جویند.

برخی تفاوت‌ها و اختلاف ها

آنارشیست‌های فردگرا به مالکیت شخصی (امّا نَه مالکیت سرمایه‌دارانه) اعتقاد دارند، و اولَویّت را به خودمختاری فردی می‌دهند. در حالی که آنارشیست‌های کمونیست بر حذف کامل دولت، مالکیت خصوصی و بازارهای سرمایه‌داری تأکید دارند و بیشتر بر خودمدیریتی و مالکیت جمعی، دموکراسی مُستقیم و منابع مُشترک تمرکُز می‌کنند. سوسیالیسم لیبرترین نیز از آزادی و برابری پُشتیبانی می‌کند، اما برخی از شاخه‌های آن وجود بازارها یا مالکیت شخصی را در قالب سیستم‌های اقتصادی غیرمُتمرکز و دموکراتیک می‌پذیرد. آنارشیست‌های سندیکالیست بر مبارزه از طریق اتحادیّه‌ها و اعتصاب های همگانی تأکید می وَرزند.

###

پورنوگرافی موضوعی پیچیده و چند وجهی است که نظرات مُتنوّعی را به خود جلب کرده است. از یک‌سو، به‌عنوان نمادی از آزادی فردی و هنری مورد حمایت قرار داشته است و از سوی دیگر، به دلیل مسائل مربوط به إستثمار، خشونت و تحریف واقعیت مورد نقد قرار می‌گیرد. دیدگاه آنارشیست‌ها نیز بازتابی از اختلاف نظرهای بُنیادین آن‌ها درباره‌ی فردگرائی و جمع‌گرائی است. همچنین، راهکارهائی همچون پورنوگرافیِ اخلاقی به‌عنوان مسیری برای ایجاد تعادل و عدالت مورد توجه قرار گرفته‌اند.

پورنوگرافی به نمایش تصاویر، متون، فیلم‌ها یا هر نوع محتوای دیگر با ماهیّت جِنسی آشکار و بیشتر برای تحریکِ جنسیِ مُخاطب گفته می‌شود. این پدیده از دیرباز در جوامع انسانی وجود داشته و با پیشرفت تکنولوژی، گُستره‌ی آن به‌ ویژه در اینترنت به‌ شدّت افزایش یافته است.

پورنوگرافی به عنوان یکی از مباحث جنجالی و پیچیده در حوزه‌های فلسفی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مورد بحث قرار گرفته است. این موضوع از دیدگاه‌های متفاوتی همچون آزادی بیان، حقوق فردی، جنسیّت‌گرائی، و خشونت علیه زنان، همچنان مورد پژوهش و بررسی های جامعه شناختی – روان شناختی قرار می‌گیرد. پُرسش اساسی این است که آیا پورنوگرافی را می‌توان به عنوان بخشی از آزادی بیان جنسی و ابزاری برای رهائی جنسی شناخت، یا آنکه باید آن را به دلیل برخی تأثیرات مَنفی‌اش محکوم و محدود کرد.

مُدافعان آزادی بیان و رهائی جِنسی-جنسیّتی، پورنوگرافی را به‌عنوان شکلی از بیانِ هُنری یا فرهنگی می‌دانند که می‌تواند به افراد کومک کُند تا با تمایلات جنسی خود آشنا شوند و از آن لذّت ببرَند. این دیدگاه به ‌ویژه در میان فمینیست‌های مُثبت نِگر (پرو-سِکس) محبوب می باشد؛ چرا که پورنوگرافی را اَبزاری برای توانمند سازی جنسی و کُنترل زنان بر بدن و تمایلاتشان مُعرفی می‌کنند. از نظر این گروه، دسترسی به پورنوگرافی به‌عنوان بخشی از حق انتخاب و خودبیان‌گریِ افراد ضروری است. البته این دیدگاه، مُنتقدانی هم دارد که باور دارند صنعت پورنوگرافی بیشتر توسط ساختارهای مَردسالارانه و سیستم سرمایه‌داری کُنترل می‌شود و در عَمل، آزادیِ واقعی در آن به ‌نُدرت دیده می‌شود.

بسیاری از آنارشیست‌ها تأکید دارند که باید بین پورنوگرافی تجاری که معمولَن توسط ساختارهای قدرت اقتصادی و اجتماعی کُنترل می‌شود، و پورنوگرافی مُستقل یا آزادی‌خواه که در آن افراد بدون إجبار و به انتخاب خود شرکت می‌کنند، تفاوت قائل گردید.

جالب است بدانیم که «مادالین موری اوهیر» (۱۹۱۹-۱۹۹۵) آنارشیست-فمینیست و بُنیانگُذار سازمان خُداناباوَران آمریکا از دیدگاهِ آتِئیستی-میلیتانت درمورد تبلیغ رَوابط جنسی از دیدگاهِ یک زن، در مجله ی مشهور «پِلِی بوی» مقاله می نوشت.

استدلال مُخالفان

– پورنوگرافی به دلیل نمایش نابرابری‌های جنسیّتی، به ‌طور گُسترده‌ ای موجب شِیء اِنگاری و تحقیر زنان و تبدیل انسان ها به اشیای جنسی می گردد.

– بسیاری از محتواهای پورنوگرافی با استثمار جنسی، خشونت و شرایط کاری نامناسب برای افراد فعّال در این صنعت همراه هستند. این مُشکل به‌ویژه در صنعت پورنِ تجاری بیشتر دیده می‌شود.

– پژوهش ها نشان داده است که مصرف بی‌رویّه و بیش ‌از حدّ پورنوگرافی ممکن است به إعتیاد، اَفسردگی، اِضطراب، کاهشِ عِزّت نفس و اِنزوای اجتماعی مُنجر شود و روابط عاطفی، جسمی و اجتماعی فرد را تضعیف نماید. زیرا مُحتوای آن معمولَن نمائی غیرواقعی از روابط جنسی و عاطفی ارائه می‌دهد که می‌تواند مُنجر به ایجاد توقُعاّت غیرمنطقی و ناسالم گردد.

با این حال، باید توجّه داشت که تمام انواع پورنوگرافی ها به این صورت نیست و شکل های گوناگونی از پورنوگرافی وجود دارند که به نمایش‌های مُتنوع ‌تر، اخلاقی ‌تر و غیرتحقیرآمیز می ‌پردازند.

استدلال مُوافقان

– پورنوگرافی می‌تواند درکِ بهتری از رابطه ی جنسی و تمایلات گوناگون به انسان ها ارائه دهد و به‌عنوان یک منبع آموزشیِ غیررسمی عَمل نماید.

– پورنوگرافی به‌عنوان شکلی از بیان هنری و آزادی فردی مورد پُشتیبانی قرار می‌گیرد و امکان کشف هُویّت جنسیِ افراد را فراهم می‌سازد.

– برخی پژوهش‌ها نشان داده ‌اند که مصرف کُنترل‌شده پورنوگرافی می‌تواند به کاهشِ اضطراب‌های جنسی، بهبود سلامت رَوانی و حتّا افزایش رضایت از زندگیِ جنسی یاری رسان باشد.

– پورنوگرافی می‌تواند به نمایندگی از تنوّع تمایلات جنسی و سبک‌های گوناگون زندگی کومک کرده و تابوهای اجتماعی را به چالش بکشد.

– پورنوگرافی مُستقل و غیرتجاری می‌تواند به‌عنوان یک ابزار هُنری برای بیانِ احساسات، افکار و گرایش‌های جنسی مُتنوّع به کار گرفته شود.

مُدافعان آزادی بیان و حقوق فردی معتقدند که حق دسترسی به پورنوگرافی می بایستی به‌عنوان بخشی از حق انتخاب فردی و آزادی بیان به رسمّیت شناخته شود. از نظر این افراد، سانسور پورنوگرافی مُعادلِ نقضِ آزادی‌های مدنی و حقّ دسترسی به اطلاعات است. همچنین این گروه باور دارند که افراد باید بتوانند خودشان تصمیم بگیرند که چه نوع محتوائی برایشان مُناسب می باشد. بنابراین، حتّا در میان حامیان آزادی بیان نیز بحث‌هائی درباره ی محدودیّت و لزوم مُقررات ‌گُذاری برای مُحافظت از کودکان، جلوگیری از سوء استفاده و ترویج محتوای اخلاقی ‌تر وجود دارد.

دیدگاه آنارشیست‌ها در مورد پورنوگرافی به ‌طور قابل‌ توجُهی مُتنوّع و گاه مُتضاد می باشد:

– آنارشیست‌های فردگرا

این گروه بر آزادی فردی تأکید دارند و معتقدند که هر فرد باید آزاد باشد تا در تولید یا مصرف پورنوگرافی شرکت کند، مشروط بر آن ‌که این امر به‌ صورت داوطلبانه و بدون اِجبار صورت گیرد. آن‌ها استدلال می‌کنند که مَمنوعیّت پورنوگرافی نوعی سرکوب است و در تَضاد با اصول آزادی بیان و اختیار فردی قرار دارد. همچنین، آن‌ها بر این باورند که هرگونه محدودیّت دولتی بر پورنوگرافی، نقض خودمختاری فردی است.

– آنارشیست‌های فمینیست

آنارکوفمینیست ها با دیدگاه انتقادی به پورنوگرافی نگاه می‌کنند و آن را به صنعت‌های بُزرگ و نابرابری جنسیّتی مُرتبط می دانند. آن‌ها باور دارند که محتوای پورنوگرافی غالبَن بازتاب‌ دهنده‌ی ساختارهای ستمگرانه و مردسالارانه است که به شیءانگاری زنان و تقویَت نابرابری‌های جنسیتی کومک می‌کند. با این حال، برخی از آنارشیست‌های فمینیست به حمایت از پورنوگرافی اخلاقی پرداخته و تلاش دارند مُدل‌هائی از تولید مُحتوا ایجاد کنند که در آن رضایت کامل، عدالت اجتماعی و احترام به کرامت انسانی رعایت شود.

– آنارشیست‌های پَسافمینیست

این دسته از آنارشیست‌ها به جای رَدّ کامل پورنوگرافی، به دنبال بازتعریف آن از راهِ تولید مستقل و اخلاقی هستند. آن‌ها بر این باورند که محتوای پورنوگرافی می‌تواند بازتابی از قُدرت و عاملیّت زنان و اقلیت‌های جنسیتی باشد، مشروط بر آنکه کُنترل تولید و توزیع آن در دَست خودشان باشد.

– آنارشیست های کوئیر

آنارکو-کوئیرها پورنوگرافی را به‌عنوان ابزاری برای مُقاومت فرهنگی و بیان هویتّ‌های جنسیتی و جنسی مُتنوّع می‌ بینند. آن‌ها به دنبال بازتعریف پورنوگرافی به‌عنوان فضائی برای نمایش تمایلات غیرمُتعارف، ساختارشِکنی و نقدِ هنجارهای جنسیتی غالب هستند. این دیدگاه معمولن از تولید محتوای مستقل، غیرتجاری و اخلاقی پُشتیبانی می‌ کُند.

– آنارشیست‌های کُمونیست

این گروه باور دارند که پورنوگرافی تجاری محصولی از ساختارهای اقتدارگرایانه ی سیستم سرمایه‌داری و پدرسالاری است. از دیدگاه آن‌ها، این صنعت به استثمار نیروی کار، خصوصاً زنان و انسان های آسیب ‌پذیر، دامن می‌زَند. از این منظر، آنارشیست‌های کمونیست (سوسیالیست) به دنبال جایگزین‌هائی برای پورنوگرافی تجاری هستند که در آن اصول برابری، دموکراسی و خودمدیریّتی رعایت شود.

– سوسیالیست های لیبرتارین

آنارشیست های آزادی مَنِش؛ از آزادی فردی، حقّ انتخاب و از نمایش‌های آزادانه و مُستقل پُشتیبانی می‌ کُنند و هرگونه سانسور را محکوم می‌ نمایند. آن ها پورنوگرافی تِجاری را به دلیل ساختارهای اقتدارگرایانه ی سیستم سرمایه‌داری مورد انتقاد شدید خود قرار می دهند.

– آنارشیست‌های سندیکالیست

آنارکو-سندیکالیست‌ها به‌ شدّت به مسائل و اُمور اقتصادی و کارگری توجّه دارند و اِستثمار موجود در صنعت پورن تجاری را مورد انتقاد قرار می‌دهند. آن‌ها به دُنبال ساختارهای خودمدیریتی و دموکراتیک در تولید محتوا هستند، به این مفهوم که پورنوگرافی نباید به‌عنوان ابزاری برای کسب سود و بهره ‌کشی سرمایه‌دارانه عمل نماید. به‌جای آن، تولید محتوا باید به شکل تعاونی و دموکراتیک صورت گیرد که در آن تمام افراد مشارکت‌ کننده از حقوق و أمنیّت برابر برخوردار باشند.