در آغاز خشم بود؛ و سپس شورش!

روسیا روشن

درکتاب تورات پیرامون وجود جهان آمده که «درآغاز سخن بود»، -و یونانیها درباره علاقه خود به فلسفه می‌گفتند که «درآغاز تعجب بود»، – وآنارشیست‌ها درباره علت مبارزه‌شان مدعی شدند که «درآغاز خشم بود و بعد، شورش!».

گوستاو لنداور، آنارشیست آلمانی می‌گفت «آنارشی نه موضوع خواسته‌ها بلکه مسئله زندگی است» و متفکری بنام کلمنکاو دریکی ازسخنرانی‌های خود گفت «برای آنهایی متاسفم که در۲۰ سالگی آنارشیست نبودند» و پرودن نوشت جامعه‌ای کامل است که نظم را با آنارشی همساز کند. جک لندن اشاره می‌کند که: «کلمه اتوپی کافی است تا دشمنان به محکوم کردن یک ایده بپردازند»

آنارشیست‌ها مدعی بودند که غالبا خشم، نیروی محرک تاریخ بوده است، ۵۰۰۰ سال پیش خشم برده‌ها علیه برده داران و اربابانشان آغازشد، درآن میدان میان خشم وآزادی، برای بشریت ایده‌ای متولد شد که به اندازه تاریخ بشرسابقه دارد، ولی خشم نیاز به یک ایده داشت که منتهی به یک اتوپی مثبت یعنی یک هدف گردد.

واژه آنارشیسم به اندازه تمدن غرب سابقه دارد، یعنی اززمانیکه حاکمیت وجود دارد، عقیده به آزادی نیز وجود داشته. ازقرن ۱۹ آنارشیسم بعنوان فلسفه یا جنبش سیاسی مورد بحث قرار گرفته است. مهم‌ترین خواسته آنارشیست‌ها، شعار خودگردانی بود. آنان بجای مرکزیت اتوریته دراموراجتماعی، خواهان نظامی فدرال هستند. کوشش آنان همیشه برای جامعه‌ای آزاد، عادل وبدون حاکمیت انسان برانسان بوده است. آنان با انتقادازقوانین جامعه سرمایه داری، سیستم رقابت، و اخلاق فردگرایانه آن می‌گویند باید اتحاد و کمک متقابل میان انسان‌ها حاکم گردد. منقدین آنارشیسم می‌پرسند آیا آن یک رویای بیگانه باجهان است ویا طرحی قابل عمل، آیا انسان قادربه آزاد بودن می‌باشد؟ آیا درآغازتاریخ، فرارانسان از زورگویی و غیبت حاکمیت و فرمانروایی انسان برانسان، بطورخودکار به حضور آزادی منتهی گردید؟

آنارشیست‌ها فلسفه خود را به معنی «آزادی مطلق» معرفی کرده‌اند وآنرا یک نیروی آزادی بخش وآموزشی برای جامعه بحساب می‌آورند. خانم الیزه رکلوس آنرا عالیترین فرم نظم تعریف نمود. آنارشیست‌ها طبق ادعایشان علاقه به محتوادارند ونه به ایدئولوژی‌ها، چون محتوای آنارشیسم مخالف ایدئولوژی، دگماتیک و بنیادگرایی است. آن‌ها با اشاره به نظام سرمایه داری می‌نویسند که انسان نیازبه اخلاق ونظم دارد ولی نه آنچه که امروزه مادرجوامع غرب می‌شناسیم. برای متفکرآنارشیست، آزادی واژه‌ای است بی‌معنی اگرآن نتواند موجب عدالت اجتماعی گردد، چون برابری بدون عدالت اجتماعی نیز مفهومی پوچ است. درنظرآنان آنارشیسم بطورساده، وحدت آزادی وسوسیالیسم است. فرمول آن حتی بشکل: (آنارشیسم= آزادی+سوسیالیسم)، ثبت شده. باکونین می‌گفت که آزادی بدون سوسیالیسم، مالکیت خصوصی است و سوسیالیسم بدون آزادی، نوعی بی‌عدالتی، برده گی و خشونت است. آنارشیست‌ها وعده بهشت موعود نمی‌دهند بلکه قصد کاهش ساختارهای معیوب اجتماعی رادارند. آنان، زندان، تیمارستان، دارالتادیب‌ها، رانشان ورشکستگی سیستم‌های حاکم معرفی می‌نمایند. برای آنارشیست‌ها، جامعه بدون مرز درآینده دیگرنباید فقط یک اتوپی باشد، آن‌ها به این دلیل بطورفعال ضد: امپریالیسم، راسیسم، کاپیتالیم و تمام شکلهای قدیم وجدید آن‌ها هستند. آنارشیست‌ها دررابطه باسایرایدئولوژی‌ها می‌گویند که آزدای نمی‌تواند باکمک راههای غیرآزاد، وحقیقت ازطریق شکنجه، وسعادت ازطریق اجبار، ودمکراسی از طریق جنگ بدست آیند. آنان دررابطه بادمکراسی‌های غربی می‌نویسند: «فقط گوساله‌های نادان از طریق انتخابات آزاد، قصابهای خودراتعیین مبکنند»، ودرباره دمکراسی سرمایه داری می‌گویند، فرض کنیم شما می‌روید دریک فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ تا گوشت بخرید ولی درآنجا بجای گوشت، امکان انتخاب ۲۰ نوع کفش چرمی وجوددارد، یعنی شما امکان انتخاب دارید ولی نه آنچیزی که نیاز دارید، به این دلیل آنارشیست‌ها درانتخابات بورژوایی وپارلمانی شرکت نمی‌کنند.

بوناو دوروتی می‌گفت که آنارشیست‌ها علیه انسان‌ها مبارزه نمی‌کنند بلکه علیه نظام وسازمانهای دول حاکم. آنان نعریف وترجمه واژه آنارشیسم بصورت هرج ومرج رامانند آن مثال می‌زنند که ما دندانپزشک را شکنجه گر، عشق را گناه، و دفاع از محیط زیست را عقب افتادگی، ترجمه کنیم. ودرباره بکارگیری از خشونت می‌نویسند که ترور غالبا درانحصار دولت‌ها بود وبعد‌ها بخشی ازآنارشیست‌ها نیزازآن در مبارزه خود استفاده کردند. ترور آنارشیستی فقط میان سالهای ۱۸۹۴-۱۸۹۱ شدیدا فعال بود. منقدین آنارشیسم می‌گویند که فلسفه آنارشیسم گرچه گاهی جالب ولی ساده لوحانه است چون منفی را نابودکردن بدون پیشنهاد مثبت‌ها، کاری اشتباه است. درمیان آنارشیست‌ها، فردگرایانی وجوددارند که نجات بقیه بشریت برایشان بی‌اهمیت است. خشم، شورش، فرار، نیروهای محرک نخستین تاریخ انسانی علیه حاکمان و زورگویان بودند. درتاریخ اخیر گرچه خشم و شورش، ارزشهای منفی وراههای بدی هستند، درآن کوچه بن بست، مبارزانی مانند اسپارتاکوس، چگوارا، و می‌شائیل کولهاس باید دست به مبارزه می‌زدند.

در دیالوگی میان پرودن ویک بورژوای سیاسی ازسال ۱۸۴۰ چنین آمده:

ب: آیا جمهوریخواه هستید؟ / پ: آری، ولی این عنوان غیردقیق است چون بعضی ازشاهزاده گان نیز خودرا جمهوریخواه می‌دانند، / ب: پس دمکرات هستید؟ / پ: خیر! / ب: چی هستید، شاهدوست؟ /پ: خیر! / ب: مشروطه خواه؟ /پ:‌ای بابا! / ب: پس اریستوکرات هستید؟ / پ: به هیچ وجه! /ب: پس حکومت متحد و همه باهم می‌خواهید؟ / پ: نه به این گشادی و وسعت/ ب: پس چه هستید؟ / پ: من یک آنارشیست هستم!، خواهان نظامی که درآن انسان برانسان حکومت نکند.

تا سال ۱۸۴۰ گرچه آنارشیسم فلسفی، مهم‌ترین جریان فکری وخالق آثارپرارزش ادبی بود، ولی ازنظر اجتماعی تاثیرمهمی نداشت. مارکسیست‌ها به آنان هرج ومرج طلب‌های خرده بورژوا دادندکه حرکت عینی تاریخ راهنوزدرک نکرده‌اند. ازدیگرالقاب منفی که به آنارشیست‌ها داده‌اند: گماشته‌های اراده گرای ضدانقلاب و منحرفین چپ گرا می‌باشند. اکنون استالینیست‌ها نیزشاهد «حقایق تاریخی عینی» خود شده ودیگرادعا نمی‌کنند که آنارشیسم، «فلسفه نیستی وپوچی» رانمایندگی می‌کند. بعضی‌ها هم آنارشیسم را فلسفه زندگی خصوصی می‌دانند وعلاقه‌ای به مسائل سیاسی وتغییرجهان ندارند. این‌ها را آنارشیست‌های فلسفی بشمارمی آورند. آنارشیست‌ها تنها به بخشی ازآزادی قانع نخواهندبودآنطورکه مثلا لیبرال‌ها آزادی تجارت، وناسیونالیست‌ها آزادی وطن، وروشنگران آزادی تفکر را خواهان هستند. آنارشیست‌ها خواهان حذف روابط تولید کاپیتالیستی که نابودکننده شخصیت انسان و محیط زیست است، می‌باشند. آنان نه نن‌ها تئوری رشد خردگریز سرمایه داری ونه اقتصاد برنامه دولتی مارکسیستی راقبول دارند.

آنارشیست‌ها مبلغ اقتصاد نیاز و مصرف هستندکه محیط زیست را مهمترازاقتصاد ورفع نیازانسانها را مهمتراز سودجویی می‌داند، هستند. آن‌ها خواهان حذف دولت وسازمانهای بوروکراتیک آن مانند: رژیم، ارتش، قوه قضائیه، پلیس، رسانه‌های دولتی، انحصارتربیت دولتی، و دیوارمرز‌ها بین کشور‌ها هستند.

اکثر آنارشیست‌ها آته ایست هستند وبه رد دین می‌پردازند، ولی دین وعقیده تاجایی که سلب آزادی از دیگران ننماید، آزاد است. آنارشیست‌ها به این دلیل بیشترضد روحانی هستند تا ضد دین. چون درجامعه مورد نظرآنارشیست‌ها، مالکیت برانسان ممنوع است، آنان مخالف مالکیت بر زن وبچه خود نیزهستند وبجای آن مبلغ روابط «خویشاوندی انتخابی» مانند خانواده بزرگ، خانه‌های جمعی، وکمون‌ها هستند. آنارشیست‌ها در رد روابط عاطفی، مبلغ اخلاق عشقی وجنسی متنوع ورنگین بجای فرم‌های دیگر عشق انسانی هستند. پیرامون محیط زیست می‌گویند که یک اتوپی زیبا مانندآنارشیسم نمی‌تواتند درجهانی باشد که درحال نابودی است، به این سبب انسان باید محافظ طبیعت و محیط زیست خودباشد وتغییرات ضروری محیط زیست نمی‌تواند درچارچوب سودجویی کاپیتالیستی واقتصاد رشد آن ممکن گردد. چون اخلاق انسانی بالاترازقوانین رسمی دولتی است، گرسنه گانی که دست به دزدی بزنند، نباید محاکمه گردند بلکه باید علاجی برای این خلافکاران یا بیچاره گان پیدا شود.

مورخین اشاره می‌کنند که درجوامع اولیه نخستین، عناصرآنارشیستی وجود داشته است. آنان ایده های اتوپی آنارشیستی کلاسیک را درزندگی روزمره خود بکار می‌گرفتند. سرانجام آنارشیستهای طبیعی، متوجه شدند که افکارآنان عنوانی دارد و مدتهاست که بعنوان فلسفه وجنبش وجود دارد. درسده های میانه معنی منفی آنارشیسم درمیان کاتولیکهای مسیحی، جای خود را دردوره روشنگری به مفاهیمی مشخص از آنارشیسم داد. آنارشیست‌ها مدتی درکشورهای آرژانتین، هند، آلمان، اوکرائین، اسپانیا، و منچوری بقدرت رسیدند. هیچکدام ازآنان به دلیل تضادهای درونی خود نابود نشدند بلکه ازطریق حمله نظامی سازماندهی شده داخلی وخارجی دچاربراندازی گردیدند. آنارشیست‌ها بودند که ۸۰سال پیش درصنایع سنگین آلمان خواهان ۶ساعت کاردرروزگردیدند. آنان مخالف غول گرایی امپریالیستی هستند که امروزه به دشمنی با محیط زیست و تحقیرانسان می‌پردازد. آنارشیست‌ها مخالف ستونهای نظام سرمایه داری مانند سرمایه، پلیس، کلیسا، قوه قضائیه، مردسالاری، رسانه‌های سازشکار، تربیت سنتی، و خانوادههای محدود وکوچک کلاسیک می‌باشند. آنان مدعی هستند که هزاره سوم فعلی یا آنارشیستی خواهد بود و یا بشریت نابود خواهد گردید.

آنارشیسم جنبشی واحد نیست چون در ماهیت آن آزادی وجود دارد وآزادی، اونیفرم نظامی نمی‌باشد. آنارشیسم به شاخه‌های محیط زیست، اتحادیه‌های کارگری، تعلیم وتربیت، مبارزه مسلحانه، وراههای صلح آمیز تقسیم می‌گردد. درمیان آنان مذهبی‌ها، آته ایست‌ها، عارفان، ماتریالیست‌ها، و ایده آلیست‌ها وجود دارند. درمقایل جنبش۱۵۰ ساله مدرن آنارشیستی غرب، دولت مدرن دمکراتیک سابقه‌ای صدساله دارد.

آنارشیسم جنبشی واحد نیست چون در ماهیت آن آزادی وجوددارد وآزادی، اونیفرم نظامی نمی‌باشد. آنارشیسم به شاخه‌های محیط زیست، اتحادیه‌های کارگری، تعلیم وتربیت، مبارزه مسلحانه، وراههای صلح آمیز تقسیم می‌گردد. درمیان آنان مذهبی‌ها، آته ایست‌ها، عارفان، ماتریالیست‌ها، و ایده آلیست‌ها وجود دارند. درمقایل جنبش۱۵۰ ساله مدرن آنارشیستی غرب، دولت مدرن دمکراتیک سابقه‌ای صدساله دارد.

ازجمله مهم‌ترین اندیشمندان نظریه آنارشیست، کلاسیکهای زیر هستند:

(Pierre-Joseph Proudhon (۱۸۰۹-۱۸۶۵)، Peter Kropotkin (۱۸۴۲-۱۹۲۱)، Michail Bakunin (۱۸۱۴-۱۸۷۶)، Max Stirner (۱۸۰۶-۱۸۵۶

روسیا روشن

۱۴. ۱۰. ۲۰۰۸

falsaf@web.de

————————————————————————————————————————————————————————————————–

آدرس و اسامی صفحات مرتبط با مجموعه عصر آنارشیسم