شاعر جهان وطن پاسپورت نداشت

مطالعه بیوگرافی ناظم حکمت ران ، شاعر و مبارز ترک ، خواننده را به پرسشهای آشنایی وامیدارد ؛ از جمله اینکه چرا تاکنون غالب آثار او به زبان فارسی ترجمه نشده اند ؟ آیا میتوان اورا یک توده ای ترک دانست ؟ چرا ترکیه به این شاعر جهان وطن پاسپورت نداد و از او سلب ملیت نمود ؟ زندگی پر فراز و نشیب ناظم حکمت مارا بیاد جامعه ، جنبش چپ ، سوسیال دمکراسی ، کمونیسم ، و تاریخ صد ساله اخیر ایران و ترکیه می اندازد .
ناظم حکمت ، شاعر انقلابی نوگرا و آوانگارد ، نمایشنامه نویس ، سوسیالیست و آزادیخواه جهانوطن ترک، در سال ۱۹۰۲ میلادی در مقدونیه عثمانی بدنیا آمد و درسال ۱۹۶۳در سن ۶۱ سالگی در تبعید در مسکو درگذشت . پدرش پزشک و از اشراف ترکهای عثمانی و مادرش لهستانی تبار بود .
ناظم حکمت همچون نیما یوشیج، پدر شعر نو در ترکیه ، و همچون صمد بهرنگی کوشید تا  در میان نسل جوان و روستاها به روشنگری بپردازد . او همچون بیژن جزنی یکی از زندانیان سیاسی مقاوم زندانهای مخوف ترکیه بین سالهای ۱۹۵۰-۱۹۳۸ ، و همچون بزرگ علوی نماینده ادبیات مدرن بخشی از رنجبران جامعه ترکیه بود . وی همچون تقی ارانی و بعضی سوسیالیستهای دیگر آنزمان ، بارها ساختمانهای نرم و گرم مسکو و برلین را ترک نمود تا برای ادامه مبارزه به وطن بازگردد و خطر زندان و شکنجه و اسارت را تجربه کرد ، و همچون خسرو روزبه به سرپیچی از اطاعت کورکورانه در ارتش ضدمردمی کشور خود پرداخت .
ناظم حکمت از ۱۶ سالگی دوره ملوانی وناخدایی را در نیروی دریایی ترکیه دیده بود ولی هیچگاه در ارتش خدمت نکرد . زندگی او میان مبارزه ، زندان ،  زنان و عشق گذشت . او بیش از ۴۰ سال مبارزه ادبی فرهنگی سیاسی نمود، بیش از ۱۵ سال را در زندانهای آسیایی ترکیه گذراند ، و بیش از پنج بار با زنان ترک و اروپایی ازدواج نمود .
حزب کمونیست ترکیه از سال ۱۹۲۲ ممنوع گردید و چند رهبر آن بقتل رسیدند . ناظم حکمت بعد از آشنایی با کمونیسم، به شوروی گریخت و در دانشگاه ” زحمتکشان خاورمیانه ” در مسکو به تحصیل پرداخت . نخستین بار در سال ۱۹۲۸ حین بازگشت به وطن در مرز دستگیر شد . در سال ۱۹۳۸ بار دیگر به اتهام پخش اشعارش میان ملوانان نیروی دریایی ترکیه دستگیر و به ۲۸ سال زندان محکوم گردید که در سال ۱۹۵۱ به دلیل اعتراضات جهانی و اعتصاب غذای وی ، از زندان ازاد گردید و بار دیگر به شوروی گریخت و در آنجا پناهنده سیاسی شد . در شوروی از او به عنوان قهرمان خلقها و زندانهای مرگ آور آسیا ،استقبال گردید ، و به عنوان قدردانی به او اجازه داده شد تا ۲۴ ساعت در کنار جنازه لنین نگهبانی  دهد !.
سرانجام آثار او در ترکیه از سال ۱۹۷۲ ممنوع شدند . ناظم حکمت در آخرین لحظات پیش از مرگ برای خود و پسر خردسالش از کشور لهستان تقاضای شهروندی و گذرنامه نمود . بعد از مرگ در سال ۱۹۶۳ میلادی، او را در قبرستان مشاهیر تاریخ، در مسکو به خاک سپردند .
ناظم حکمت راد در غالب آثارش به دفاع از صلح ،عدالت ، پیشرفت اجتماعی ، تحولات انقلابی ، و حقوق انسانی پرداخت . وی در دهه بیست قرن گذشته با مکاتب و جنبش ادبی اکسپرسیونیسم و دادائیسم روس آشنا شد . اشعار وی تحت تاثیر شاعران فوتوریست و سمبولیست روس بودند . او تحت تاثیر مایاکوفسکی موجب نوگرایی در شعر و نمایش نامه نویسی ترکیه شد .
از جمله مجموعه اشعار او –  تلگرافهای ترکی ، در تابش نور قلب ام ، سفر بدون بازگشت ، مجموعه اشعار ، هوا مانند سرب سنگین است ، یوسف در سرزمین مصر ، و افکاری پیرامون هراکلیت در مسکو ، هستند . شعر حماسی او کتاب ” شیخ بدرالدین ، مبارز و عدالتخواه ” است .
ناظم حکمت بعد از اینکه ترکیه را بدلیل خطر احتمال ترور و دستگیری، به قصد فرار به شوروی ترک کرد ، با مایاکوفسکی و دیگر فوتوریستها آشنا شد و دو نمایشنامه خود یعنی ” ۲۸ ژانویه ” و اهرام را منتشر نمود . نخستین نمایشنامه او ” کرسی ” در سال ۱۹۲۰ منتشر شد . او بین سالهای ۱۹۳۱-۱۹۲۹ نمایشنامه های اسکلت سر و دو کتاب شهر لال و ” ۸۳۵ جمله ” را منتشر نمود . در سال ۱۹۵۹ نمایشنامه ” شمشیر دوموکلس ” و ” همه فراموش ام کردند ” منتشر گردید . در سال ۱۹۶۳ رمان اتوبیوگرافیک ” آدم رمانتیک ” او به پایان رساند .
از دیگر آثار او – نمایشنامه فراموش شده , نامه هایی به تارانتا بانو ، و خون سکوت میکند ، هستند . بعد از سال۱۹۳۲  دو کتاب ” چرا بدریه خودکشی کرد ؟ ” و “تلگراف شبانه ” و نمایشنامه ” خانه مرده ” منتشر شدند . قبل از ترک ترکیه ، کتابهای حماسه جنگ آزادی بخش ، کتاب پنج جلدی چهرههای انسان ، نمایشنامه افسانه عشق و ترجمه کتاب جنگ و صلح تولستوی ، از او منتشر شدند . کتاب افسانه های عشق او تحت تاثیر ادبیات فارسی نوشته شده .

——————————————————————————————————————————————————————————————————–

آدرس و اسامی صفحات مرتبط با مجموعه عصر آنارشیسم